Амур: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Yufereff (фекер алышыу | өлөш) |
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
25 юл:
}}
'''Амур''' ({{Китайский|黑龍江|黑龙江|Hēilóng-jiāng|Хэйлунцзян}}) — Көнсығыш [[Азия]]ның иң ҙур алты йылғаһының береһе. [[Рәсәй Федерацияһы]] (бассейнының 53 %) менән [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы]]
'''Оҙонлоғо''' — 2824 км (Шилка һәм Аргунь йылғалары ҡушылыуынан алып).
'''Төп ҡушылдыҡтары''': Зея, Уссури, Бурея, Сунгари, Амгунь, Анюй, Тунгуска.
Иң мөһим ҡалары: [[Амурск]], [[Благовещен (ҡала, Амур өлкәһе)|Благовещен]], [[Хабаровск]], [[Амурҙағы Комсомольск]], [[Амурҙағы Николаевск]] (Рәсәй), [[Хэйхэ]] (Ҡытай).▼
▲'''Иң мөһим ҡалары''':
== Гидроним ==
Йылғаның исеме тунгус-манчжур телдәрендәге «амар», «дамур» — «ҙур йылға» тигән һүҙҙәрҙән алынған<ref>[http://www.levking.ru/amur2.htm Сколько имён у Амура?]</ref>.
Амурҙы ҡытайҙар «Хэйхе» ({{lang-zh|黑河}}) — «ҡара йылға», шулай уҡ «Хэйлунцзян» ({{lang-zh|黑龙江}}) — «Ҡара аждаһа йылғаһы» тип атайҙар. Ә [[монгол теле]]ндә «Амур Хара — Мурэн» — «ҡара йылға» исемен йөрөтә. == Географик урыны ==
Амур Шилка (эвенк телендә «тар үҙән») менән Аргунь (монгол телендә «киң» — ергунь) йылғалары ҡушылған урындан башланып китә.
Оҙонлоғо — 2824 км-ға һуҙыла. Фәнни-популяр матбуғатта Онон йылғаһына килеп ҡушылыусы исемһеҙ шишмәне Амур йылғаһының башы тигән фекерҙәр ҙә осрап ҡуя. Ошо Онон-Шилка-Амур теҙмәһе буйынса ҡараһаң, Амурҙың оҙонлоғо 4279 км булып китә. Ә Хайлар — Аргунь аша Амурҙың тамағына тиклем — 4049 км булһа, Керулен — Аргунь аша Амур тамағына саҡлым оҙонлоғо 5 052 километрға етә. Амурҙың бассейны Көнсығыш Азияның уртаса һыҙатында (киңлегендә)урынлашҡан.
Йылғаның бассейны дүрт географик зонаға тура килә: урман (ылыҫлы-киң япраҡлы урмандар, урта һәм көньяҡ тайга), урманлы дала, дала һәм ярым сүллек зоналары.
Рәсәйҙә Амур бассейнының майҙаны (1855 мең км²) буйынса [[Йәнәсәй]], [[Обь]], [[Лена]] йылғаларынан ҡала — дүртенсе, ә донъя кимәлендә унынсы урынды биләй.
▲Амурҙың бассейны Көнсығыш Азияның уртаса һыҙатында (киңлегендә)урынлашҡан. Йылғаның бассейны дүрт географик зонаға тура килә: урман (ылыҫлы-киң япраҡлы урмандар, урта һәм көньяҡ тайга), урманлы дала, дала һәм ярым сүллек зоналары. Йыллыҡ яуым-төшөм миҡдары йылға башының көньяҡ-көнбайыш өлөшөндәге бассейнында 250—300 мм тирәһендә тирбәлә. Ә инде [[Сихотэ-Алинь]] һыртының көньяҡ-көнбайыш өлөшөндә 750 миллиметрға етә.
== Гидрология ==
| |||