Нәҡи Иҫәнбәт: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш) |
Айсар (фекер алышыу | өлөш) викилаштырыу, күренеште төҙәтеү, стилде төҙәтеү, орфография, аныҡлаштырыу |
||
1 юл:
{{Ук}}
'''Нәҡи Иҫәнбәт''' (''Нәҡи Сиражетдин улы Закиров'', {{Lang-tt|
== Биографияһы ==
Нәҡи Иҫәнбәт
{{начало цитаты}}Минең исем, фамилиям былай: Нәҡи Сиражетдин улы Закиров. Шәжәрәм: Нәҡи ← Сиражетдин ← Закир ← Әһлулла ← Рәхимҡол ← Мөхәммәтрәхим ← '''Иҫәнбәт''' ← Сөембәк. Былар Малаяҙға Урал артындағы [[Юлыҡ]]тан килгәндәр. [[Мирхәйҙәр Фәйзи|М. Фәйзи]] эшләгән ауылдан. Ул [[Орск өйәҙе]]ндәге ҙур татар ауылы.{{конец цитаты}}
Ауыл [[мәҙрәсә]]һендә үҙенең уҡыуын башлап, уны
15 йәшендә, данлыҡлы ҡаҙан «[[Мөхәмәҙиә (Ҡазан)|Мөхәммәҙиә]]» мәҙрәсәһе шәкерте булараҡ, журналдарҙа баҫыла башлаған. Һәм шул уҡ ваҡытта уның һүҙгә һәм телгә ҡарата ҡыҙыҡһыныу барлыҡҡа килә, ә халыҡ ижадына, туған теленә үҙенең фиҙаҡәр һөйөүе уны ғүмере буйы оҙатып барған.
Уның шиғырҙары халыҡ яратҡан йырҙарҙың («Ураҡсы ҡыҙ», «Бормалы һыу», «Гармун», «Һин сазыңды уйнаның») һүҙҙәренә әүерелде. Уның пьесалары ныҡлап татар театрҙары репертуарына («Хужа Насретдин», «Зифа», «Портфель», «Муса Йәлил», «Хижрәт» һ. б.) инде. Балалар өсөн әҫәрҙәр (шул иҫәптән фольклор), шулай уҡ бик популяр («Мыраубай батыр»).
Нәҡи Иҫәнбәт йыйған «Татар халыҡ мәҡәлдәре» (төрки телендәге иң ҙур һәм үҙенсәлекле йыйынтыҡ), «Татар халыҡ йомаҡтары» һәм «балалар фольклоры» китаптары татар мәҙәниәтенә уның баһалап бөткөһөҙ өлөшө булды.
Н. Иҫәнбәт татар халҡының «Идегәй» героик [[эпос]]ынн ([[дастан]]), тәүге тапҡыр [[1940 йыл]]да баҫтырып, уның ижади реставрациялау принцибы буйынса төҙөлгән йыйылма тексын мәҙәни әйләнешкә индерә. Эпостың төгәлләнгән фаразын ул баҫмаға әҙерләй, әммә һуғыш, һуңғараҡ ул саҡтағы властарҙың тыйыуы баҫып сығарыуҙы тотҡарлай. Был материалдар һуңыраҡ 1980-се йылдар аҙағында, авторлыҡҡа бер ниндәй ҙә һылтанмаһыҙ, баҫмала
Ул оҫта тәржемәсе булып танылған, [[А. С. Пушкин]], [[Мольер]], [[Низами Гәнжәүи|Низами]], [[Шекспир]] әҫәрҙәрен татар теленә тәржемә иткән.
Нәҡи Иҫәнбәт [[1992]] йылдың 12 сентябрендә Ҡаҙанда вафат була.
24 юл:
[[Файл:Наки Исанбет Памятдоска Казань.jpg|270px|мини|слева|Ҡаҙан ҡалаһындағы мемориаль таҡта]]
* Ҡаҙан ҡалаһында Татар зыяратында ерләнгән
* Ҡаҙан ҡалаһындағы Совет районында
== Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре ==
33 юл:
* Татар АССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре ([[1957 йыл]])
* РСФСР-ҙың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (26.12.1959)
* Татар АССР-ының Ғабдулла Туҡай исемендәге
* Татар АССР-ының халыҡ яҙыусыһы ([[1986 йыл|1986]])
== Әҫәрҙәре ==
А.
* [http://kitap.net.ru/isanbet1.php Татар телендә шиғыр],
* [http://kitap.net.ru/isanbet2.php
*
* «Рәйхан» пьесаһы([[1953 йыл|1953]]),
* «Муса Йәлил» трагедияһы
* Татар халыҡ мәҡәлдәре, 3 томда, икенсе баҫмаһы, 2010 Ҡазанда, Татар китап нәшриәте, тиражы 3000 экз, татар телендә.
== Сығанаҡтар ==
* {{БЭ2013|/index.php/3024}}
* Мәшһүр татар галимнәре. Казан: Татарстан китап нәшрияты, 2011.
== Әҙәбиәт ==
* Земля салаватская, земля батыра.
* Назим Ханзафаров. Нәкый Исәнбәт драматургиясе. Казан: ТКН, 1982.
|