Нервы системаһы: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) |
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) |
||
3 юл:
== Дөйөм мәғлүмәт ==
Нәҡ нервы системаһы тәү сиратта [[организм]]дың барлыҡ функцияларын яйлауҙа бик мөһим роль уйнай. Ул [[күҙәнәк]], туҡыма, тән ағзалары һәм уларҙың системаларының үҙ-ара ярашып эшләүен тәьмин итә.
Кешенең әйләнә-тирәләге мөхитте белеп-тикшереүенә генә түгел, уны әүҙем рәүештә үҙгәртә лә алыуына ярҙам итеүсе ''һиҙеү-тойоу'', ''уҡып өйрәнеү'', ''хәтер'', ''телмәр'' һәм ''фекер йөрөтөү'' кеүек барлыҡ психик процестар нигеҙендә Ул иммун һәм эндокрин системалар менән берлектә һәм дөрөҫ эшләгәндә генә [[организм]], бөтөн бер система булып, үҙенә тейешле барлыҡ бурыстарҙы ла тулы мәғәнәһендә тормошҡа атҡара. [[Организм]]дың дөйөм нервы системаһы үҙ сиратында күләме һәм эшмәкәрлеге йәһәтенән вағыраҡ булған ''үҙәк нервы системаһын'', ''вегетатив нервы системаһын'', ''симпатик һәм парасимпатик нервы системаларын'', ''висцераль нервы системаларын'' үҙ эсенә ала. == Нервы системаһының төҙөлөшө ==
Юл 19 ⟶ 25:
'''''Аксон''''' ([[грек теле|грекса]] «''аксис''» — үҫенте) — оҙон, башлыса аҙ тармаҡланыусан үҫенте. Ул импульстарҙы [[күҙәнәк]] тәненән алып китә. . Һәр бер нервы күҙәнәгенең бары бер генә аксоны бар, шул уҡ ваҡытта уның оҙонлоғо бер нисә тиҫтә сантиметрға етергә мөмкин. Шулай итеп, нервы [[күҙәнәк]]тәренең оҙон үҫентеләре аша импульстар организм кимәлендә ҙур алыҫлыҡтарға тапшырыла ала.
Оҙон үҫентеләр йыш ҡына аҡ төҫтәге май һымаҡ матдәнән торған шекәрә менән көпләнгән була. Уларҙың үҙәк нервы системаһындағы тупланмалары '''''аҡ матдә''''' барлыҡҡа килтерә.
Нейрондарҙың ҡыҫҡа үҫентеләренең һәм тәндәренең ундай шекәрәһе юҡ. Уларҙың тупланмалары '''''һоро матдәне''''' барлыҡҡа килтерә.
Нейрондар үҙ формалары һәм башҡарған эшмәкәрлеге буйынса бер-береһенән айырыла. Уларҙың берәүҙәре, ''һиҙгерҙәре'', импульстарҙы һиҙеү органдарынан арҡа һәм баш мейеләренә тапшыра. ▼
▲Нейрондар үҙ формалары һәм башҡарған эшмәкәрлеге буйынса бер-береһенән айырыла. Уларҙың берәүҙәре, '''''һиҙгерҙәре''''', импульстарҙы һиҙеү органдарынан арҡа һәм баш мейеләренә тапшыра.
Һиҙгер нейрондарҙың тәндәре үҙәк нервы системаһы юлындағы нервы төйөндәрендә ята. ▼
▲'''Һиҙгер нейрондарҙың тәндәре''' үҙәк нервы системаһы юлындағы нервы төйөндәрендә ята.
'''Нервы төйөндәре''' — нервы күҙәнәктәре тәндәренең үҙәк нервы системаһынан ситтәге тупланмалары.
Нейрондарҙың икенселәре, '''''хәрәкәт нейрондары''''', импульстарҙы арҡа һәм баш мейеләренән мускулдарға һәм эске ағзаларға тапшыра.
Һиҙгер һәм хәрәкәт нейрондары араһындағы бәйләнеш арҡа һәм баш мейеләрендә '''''өҫтәмә нейрондар''''' тарафынан бойомға ашырыла. Уларҙың тәне һәм үҫентеләре мейенән ситкә сыҡмай. Арҡа һәм баш мейеләре [[организм]]дың барлыҡ ағзалары менән нервылар аша бәйләнгән.
'''''Нервылар''''' — нервы [[күҙәнәк]]тәренең шекәрә менән көпләнгән оҙон тупланмалары ул.
Хәрәкәт нейрондарының аксондарынан торған нервылары '''''хәрәкәт нервылары''''' тип атала.
'''''Һиҙгер нервылар''''' һиҙгер нейрондарҙың дендриттарынан тора.
== Нервы системаһы бүлектәре ==
| |||