Википедия

Нәҡи Иҫәнбәт: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
Киләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
39 618 төҙәтеү
"Исанбет, Наки" битен тәржемә итеп төҙөлгән
 
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
39 618 төҙәтеү
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Ук}}
'''Нәҡи Иҫәнбәт''' (''Нәҡи Сиражетдин улы Закиров'', {{Lang-tt|Nəqi İsənbət, Нәкый Исәнбәт}}Nəqi İsənbət, Нәкый Исәнбәт; [[1899 йыл|1899]] йылдың 29 декабрендә  тыуған —[[1992 йыл|1992]]) — [[Татарҙар|татар]] яҙыусыһы, шағир, драматург, прозаик, ғалим-фольклорсы һәм филолог, [[Татар теле|татар]] һүҙлектәрен төҙөүсе.
 
== Биографияһы ==
Нәҡи Иҫәнбәт — ауыл [[Мулла|муллаһының]] улы (Өфө губернаһы Златоуст өйәҙе; хәҙерге  [[Салауат районы]], [[Малаяҙ]] ауылы). |Минең исем, фамилиям былай: Нәҡи Сиражетдин улы Закиров. Шәжәрәм: Нәҡи ← Сиражетдин ← Закир ← Әһлулла ← Рәхимҡол ← Мөхәммәтрәхим ← <nowiki>'''</nowiki>Иҫәнбәт<nowiki>'''</nowiki> ← Сөембәк. Былар Малаяҙға Урал артындағы <nowiki>[[Юлыҡ]]</nowiki>тан килгәндәр. <nowiki>[[Мирхәйҙәр Фәйзи|М. Фәйзи]]</nowiki> эшләгән авылданауылдан. Ул <nowiki>[[ОрскиОрск өйәҙе]]</nowiki>ндәге ҙур татар ауылы.}} Ауыл [[Мәҙрәсә|мәҙрәсәһендә]] үҙенең уҡыуын башлап, <font style="background-color: rgb(254, 246, 231);">уны </font>«[[Хәсәниә мәҙрәсәһе|Хәсәниә]]<nowiki/>» мәҙрәсәһендә ([[Өфө|Өфө ҡалаһы]]) дауам итәиткән.
 
15 йәшендә, данлыҡлы ҡаҙан «[[Мөхәмәҙиә (Ҡазан)|Мөхәммәҙиә]]<nowiki/>» мәҙрәсәһе шәкерте булараҡ, журналдарҙа баҫыла башлаған. Һәм шул уҡ ваҡытта уның һүҙгә һәм телгә ҡарата ҡыҙыҡһыныу барлыҡҡа килә, ә халыҡ ижадына,туған теленә үҙенең фиҙаҡәр һөйөүе уны ғүмере буйы оҙатып барған.
 
Уның шиғырҙары халыҡ яратҡан йырҙарҙың («Ураҡсы ҡыҙ», «Бормалы һыу», «Гармун», «Һин сазыңды уйнаның») һүҙҙәренә әүерелде. <font style="background-color: transparent;">Уның пьесалары н</font>ыҡлапныҡлап татар театрҙары репертуарына («Хужа Насретдин», «Зифа», «Портфель», «Муса Йәлил», «Хижрәт» һ. б.) инде. Балалар өсөн әҫәрҙәр (шул иҫәптән фольклор), шулай уҡ бик популяр («Мыраубай батыр»).
 
Нәҡи Иҫәнбәт йыйған «Татар халыҡ мәҡәлдәре» (төрки телендәге иң ҙур һәм үҙенсәлекле йыйынтыҡ), «Татар халыҡ йомаҡтары» һәм «балалар фольклоры» китаптары татар мәҙәниәтенә уның баһалап бөткөһөҙ өлөшө булды.  
 
Н. Иҫәнбәт татар халҡының «Идегәй» героик [[Эпос|эпосы]]<nowiki/>н ([[дастан]]), тәүге тапҡыр [[1940 йыл|1940 йылда]] баҫтырып, уның ижади реставрациялау принцибы буйынса төҙөлгән йыйылма тексын мәҙәни әйләнешкә индерә. Эпостың төгәлләнгән фаразын ул баҫмаға әҙерләй, әммә һуғыш, һуңғараҡ ул саҡтағы властарҙың тыйыуы баҫып сығарыуҙы тотҡарлай. Был материалдар һуңыраҡ 1980-се йылдар аҙағында<font style="background-color: rgb(254, 246, 231);">, авторлыҡҡа бер ниндәй ҙә һылтанмаһыҙ,</font> баҫмала  файҙаланылған.
Ул оҫта тәржемәсе булып танылған, А.С. Пушкин, Мольер, Низами, Шекспир әҫәрҙәрен татар теленә тәржемә иткән.
 
Нәҡи Иҫәнбәт [[1992]] йылдың [[12]] сентябрендә Ҡаҙанда вафат була.
 
== Хәтер ==
Юл 21 ⟶ 25:
* [[Ленин ордены]] (14.06.1957)
* [[Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены]] (16.01.1970)
* <font color="#0b0617" style="background-color: rgb(189, 212, 255);">Х</font>[[Халыҡтар Дуҫлығы ордены|алыҡтар дуҫлығы ордены]] (29.12.1979)
* [[Татарстан Республикаһы|Татар АССР-ының]] атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1[[1957 йыл|957]])
* РСФСР-ҙың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (26.12.1959)
* Татар АССР-ының Ғабдулла Туҡай исемендәге  дәүләт премияһы ([[1968 йыл|1968]])
* Татар АССР-ының халыҡ яҙыусыһы ([[1986 йыл|1986]])
 
== ӘҫәрӘҫәрҙәре ==
А. С. Пушкин, У. Шекспирҙың әҫәрҙәрен татар теленә тәржемә иткән.
 
Юл 38 ⟶ 42:
 
== Һылтанмалар ==
{{Внешние ссылки}}
 
[[Категория:Мөхәмәҙиә (Ҡазан) мәҙрәсәһе шәкерттәре]]
Юл 54 ⟶ 59:
[[Категория:12 сентябрҙә вафат булғандар]]
[[Категория:1992 йылда вафат булғандар]]
[[Категория:Татар АССР-ының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәрҙәре]]
[[Категория:Татар АССР-ының халыҡ яҙыусылары]]
[[Категория:Ҡаҙан Татар зыяратында ерләнгәндәр]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Нәҡи_Иҫәнбәт» битенән алынған