Мидиялылар: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
З. ӘЙЛЕ (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
{{Ук}}
'''Мидиялылар'''<ref name="Дьяк">Дьяконов И. М. История Мидии. М.-Л., 1956.</ref> (фарс. <nowiki>{{lang-el|Μηδία}}
[[Файл:Median_Empire.svg|мини|Беҙҙең эраға тиклем яҡынса 600 йылда Мидий батшалығы]]
Уларҙың төбәккә килеүен б. э. т. 2-се мең йыллыҡ аҙағында — б. э. т. 1-се мең йыллыҡ башында иран арийҙары ҡәбиләләре миграцияһының беренсе тулҡыны менән бәйләйҙәр. Был осор төп төбәк державалары — [[Ассирия]], [[Элам]] һәм [[Бабилия|Вавилонияның]] тарҡалыуы менән тап килә. Б. э. т. X һәм б. э. т. VII быуат аҙағы араһында мидиялылар һәм фарсылар төньяҡ [[Месопотамия]]ла урынлашҡан Яңы Ассирия батшалығының ҡул аҫтында була. Ассирия батшаһы Син-шар-ишкундың (б. э. т. 633 й. — б. э. т. 612 й.) хакимлығы йомшара башлай һәм мидиялылар яһаҡ түләүҙе туҡтата. мидиялылар, фарсылар һәм башҡа халыҡтар менән берләшеп, б. э. т. 612 йылда [[Ниневия|Ниневияны баҫып ала]], был Яңы Ассирия батшалығының б. э. т. 605 йылда таҡалыуына килтерә. Һөҙөмтәлә баш ҡалаһы Экбатана булған Мидия батшалығы барлыҡҡа килә, ул Вавилония, [[Лидия]] һәм Мысыр менән бер рәттән Боронғо Яҡын Көнсығыштың төп сәйәси үҙәктәренең береһенә әйләнә.
Экбатананан башҡа мидиялыларҙың Лаодикея, Рага һәм {{Тәржемәһеҙ 5|Апамея (Мидия)|Апамея|4=Apamea (Media)}} тигән эре ҡалалары була. [[Геродот]] «Тарихына» [[Геродот
== Тарихы ==
Мидия ҡәбиләләре тарихта б. э. т. IX быуат башынан билдәле, улар Иранға [[Үҙәк Азия
Ошонан һуң Мидияға судья Дайукку нигеҙ һалған урындағы династия хакимлыҡ итә. Дайуккуның улы Фраорт [[Иран|Фәләстанды]] баҫып ала, ә уның ейәне Увахшатра (грек. Киаксар) хакимлыҡ иткәндә — мадайҙар [[Бабилия|Вавилония]] менән берлектә уғата ҙур [[Ассирия|Ассирия державаһын]] баҫып ала. Шулай итеп, Мидия хакимлығына Төньяҡ [[Месопотамия]] ла эләгә; артабан Увахшатра [[Урарту]]ны буйһондора һәм [[Кесе Азия
Экбатана<ref>[//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%BD Страбон]. [//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F_(%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%BD) География]. 11:13:1</ref> (хәҙер [[Хәмәдан|Хамадан]]) — Мидияның баш ҡалаһы. Уның батшаһы «Батшалар батшаһы» титулын йөрөтә. Увахшатраның улы Иштувегу (грек. Астиаг), батшалыҡ власын нығытырға тырышып, вельможалар араһында оппозиция барлыҡҡа килтерә. Б. э. т. 550 йылдар тирәһендә, риүәйәттәрҙән күренеүенсә, Иштувегу власы менән риза булмаған вельможалар ярҙамында Мидияны фарсы батшаһы [[Бөйөк Кир II|Киром II]] яулап ала. Фарсылар мидиялыларға туған була; Кир үҙе әсәһе буйынса Мидия батшалары нәҫеленә ҡарай (ул Иштувегуның ейәне), шуға ла баш күтәргән вельможалар фарсыларҙың еңеүен һарай түңкәрелеше булараҡ ҡабул итә. Әммә уларҙың өмөттәре аҡланмай: әкренләп мидиялылар етәксе постарҙан ҡыҫырыҡлап сығарыла һәм Ахеменидтарҙың державаһында тик икенсел вазифалар ғына биләргә мәжбүр була, ә Мидия үҙе ғәҙәти сатрапияларҙың (провинцияларҙың) береһенә әйләнә һәм башҡа буйһондоролған халыҡтар кеүек фарсыларҡа яһаҡ түләй. Экбатана фарсыларҙың (артабан Парфия) батшаһының баш ҡалаһы тип иҫәпләнелә.
{{comment|[[Искәндәр Зөлҡәрнәй]]|Александр Македонский
== Мәҙәниәте ==
24 юл:
== Дине ==
Мидиялылар тотҡан дин — [[Зороастризм|
Мидияла уңдырышлылыҡ алиһәһе Ардвисура Анахита культы киң таралған була. Мидияның төп ҡалаһы Экбатанала алиһә Анахитаның (гречек авторҙарында — Анаитис)<ref>{{Китап|автор=John Murray|заглавие=Two essays on the geography of ancient Asia: intended partly to illustrate the campaigns of Alexander, and the Anabasis of Xenophon|ссылка=http://books.google.com/books?id=zK02AAAAMAAJ&pg=PA69&dq=Medes+deity+Anaitis+Strabo&hl=en&ei=yC6ZTandLc34sgbqtry7CA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&ved=0CEsQ6AEwCDge#v=onepage&q&f=false|место=London|год=1829|страницы=68—69|страниц=325}}</ref> ғибәҙәтханаһы була. Б. э. т. I быуатта йәшәгән рим тарихсыһы Страбон, б. э. т. V быуатта йәшәгән боронғо грек тарихсыһы [[Геродот
== Вариҫтары ==
37 юл:
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
== Әҙәбиәт ==
|