Күсимов Таһир Тайып улы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Sherbn (фекер алышыу | өлөш)
Sherbn (фекер алышыу | өлөш)
32 юл:
 
== Биографияһы ==
Таһир Тайып улы Күсимов 1909 йылдың 14 февралендә [[Ырымбур губернаһы]]ның [[Верхнеурал өйәҙе]] [[Күсем (Әбйәлил районы)|Күсем]] ауылында<ref name="Х" /> тыуған. 1921 йылғы аслыҡ ваҡытында берҙән-бер улын һаҡлап ҡалырға теләп, атаһы уны Ҡаҙағстан, һуңыраҡ Урта Азия тарафтарына алып китә. Хәрби хеҙмәткә алыныр сағы еткәс, егет тыуған ауылы Күсемгә әйләнеп ҡайта. Уны күрше ауыл егете, буласаҡ летчик Шәмиғол Азаматов менән бергә Ҡазан татар-башҡорт хәрби училищеһына ебәрәләр. Күсимов фамилияһын да егеткә райондың хәрби комиссары бирә:"Күсем ауылынан, тимәк Күсимов булырһың",-ти, уға йәше етмәгәнлектән, бер йәш өҫтәп тә яҙыла . 1928 йылда хәрби хеҙмәткә алынып, хәрби училищелағы бер йыл әҙерлек курсында уҡый.
* 1928—1932 йылдарҙа [[Ҡазан]]дағы берләштерелгән татар-башҡорт хәрби мәктәбендә белем ала. Шәмиғол Азаматов кавлерист булырға теләмәй, Пермь авиация училищеһына инә.
* 1936 йылда Новочеркасскийҙа атлы ғәскәрҙәр командирҙары курсында хәрби әҙерлек үтә. Унан ҡайтҡас, бер аҙ ваҡыт ТатЦИК исемендәге уҡсылар дивизияһында айырым кавалерия эскадроны командирының урынбаҫары була.
* 1938—[[1941]] йылдарҙа [[Кавказ]] аръяғы хәрби округының, 77-се [[Әзербайжан]] тау-уҡсылар дивизияһының махсус разведка эскадронының командиры булып хеҙмәт итә. Союздаштар килешеүе буйынса, 1941 йылда Күсимов командованиеның махсус заданиеһын үтәй- совет ғәскәрҙәренең Иранға хәүефһеҙ, тыныс үтеп, урынлашыуын тәьмин итә. Т.Күсимовтың ислам йолаларын яҡшы белеүе урындағы бик һуғышсан ҡурд халҡы менән яҡшы мөнәсәбәт урынлаштырырға ярҙам итә. 1942 йылдың 8 мартында Кировобад ҡалаһында улы Салауат тыуа (буласаҡ Өфө авиация-техник университеты ректоры).
* 1942 йылдың апреленән [[Башҡорт атлы дивизияһы|112-се Башҡорт кавалерия дивизияһының]] 1-се (275-се) полкының командиры. Дивизия яугирҙары Күсимовтың һалдаттарҙы буласаҡ алыштарға ентекле әҙерләүе, кавлерист күнекмәләрен бик етди үткәреүенүткәреүе һөйләйҙәртураһында һөйләй. Күсимов үҙе хәтерләүенсә, һалдаттарҙан ул матур итеп башҡортса һөйләшергә өйрәнә. Һуғыш барышында дивизияла командирҙар кәңәшәмәләре йыш ҡына башҡортса алып барылған һәм ысынында был хәүфһеҙлекхәүефһеҙлек тәьмин иткән.
* [[1943]] йылда [[Днепр]]ҙы кисеп сығыу хәрби операцияһында күрәһәткән батырлығы өсөн полк командиры Таһир Күсимовҡа «[[Советтар Союзы Геройы]]» тигән исем бирелә<ref>www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=1468</ref>.
 
Гвардии подполковнигы Таһир Күсимов 1943 йылдың 27 сентябрендә Днепрҙы дошман уты аҫтында кискәндә айырыуса ҙур батырлыҡ күрһәтә . 26 сентябрҙә уның полкы беренсе булып Днепрға килеп етә. Төрлө ҡулайлаштырылған әйберҙәрҙән, ишектәрҙән эшләнгән һалдарҙа 27 сентябрҙә полк һалдаттары дошмандың артиллерия һәм миномет уты аҫтында Дымарка и Неданчичи ауылдарынан көнбайыштараҡ Днепрҙың уң яҡ ярына сыға . Бында 2,5 км тирәһе плацдарм тотоп тора, дивизияның башҡа частарын йылғаның уң яғына сығыуын тәьмин итә. Кусимов полкы 77 дошман һалдатын, ике офицерын һәм күп кенә техникаһын, ҡоралын ҡулға төшөрә. Таһир Күсимов III дәрәжә Суворов ордены менән бүләкләнә, 1944 йылдың 15 ғинуарында Таһир Тайып улы Күсимовҡа Советтар Союзы Геройы исеме бирелә.
* 1944 йылдың майында Советтар Союзы маршалы С.М.Буденный полковник Таһир Кусимовты М.В.Фрунзе исемендәге хәрби академияға ебәреүҙе юллай.
* 1947 йылда М. В. Фрунзе исемендәге хәрби академияһын алтын миҙалға тамамлай.