Өмәүиҙәр хәлифәлеге: өлгөләр араһындағы айырма

'''Өмәүиҙәр''' ({{lang-ar|الأمويون}}), йәки '''бәнү Өмәйә''' ‏({{lang-ar|بنو أمية}}), — [[Мүәвиә I]] [[661 йыл]]да [[хәлифә]]ләрҙең [[Мосолмандар|мосолман династияһы]]. Суфыян һәм Мәрүәни сығышлы өмәүиҙәр VIII быуат урталарына тиклем хакимлыҡ иткәндәр. Миләди 750 йылда Әбү Мөслим етәкселегендәге баш күтәреү һөҙөмтәһендә династия тәхеттән бәреп төшөрөлә һәм [[Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге]] урынлаша. Өмәүиҙәрҙең барыһын дә ҡыралар , хәлифә Хишам ибн Ғәбд әл-Мәликтең ейәне генә тере ҡала. Был тармаҡ Испанияла[[Испания]]ла [[Кордова хәлифәлеге]] династияһын башлаған була.

Өмәүи хәлифәт [[Хаҡ хәлифәт]]тең ғазауаттар сәйәсәтенә тоғро ҡала һәм Төньяҡ Африканы, [[Пиреней ярымутрауы]]ның Әл-Әндәлүс (Әндәлүсия) өлөшөн, Урта Азияны, Синдты, Тәбәристан менән Журжанды яулап ала{{sfn|СИЭ|1961—1976}}.

Хәлифәттең яулап алынған барлыҡ ерҙәренә дәүләт хужа булып тора. Яулап алынған, вариҫы булмаған кешенән ҡалған, тартып алынған ерҙәр дәүләт ҡарамағына күсә бара. Ер биләүселәрҙән дәүләт ер һалымы йыя ([[ғөшөр]] һәм [[хәрәж]]){{sfn|СИЭ|1961—1976}}.

Һалым түләмәҫ өсөн күпләп Ислам ҡабул итеү арҡаһында дәүләттең табышы кәмей бара.

700 йылда Ираҡ әмире Хәжәж ибн Йософ (694—714) Исламға яңы килгән кешеләрҙе [[жизйә]]нән азат итмәү тураһында закон ҡабул итә, башҡа диндекеләрҙең ере мосолмандарға күскән осраҡта, һуңғылары ла [[хәрәж]] түләргә тейеш булып сыға. Быны хәлифә Ғүмәр Ғәбд әл-Ғәзиз 718—719 йылдарҙа туҡтата. Әммә унан һуңғы вариҫтары законды яңынан тергеҙә һәм болғаныштар сығыуға сәбәп була. Һөҙөмтәлә хакимлыҡ [[Ғәббәсиҙәр хәлифәлеге|ғәббәсиҙәр]]гә күсә{{sfn|СИЭ|1961—1976}}.

== Һылтанмалар ==