Бөтә Рәсәй Императоры: өлгөләр араһындағы айырма

Бөтә Рәсәй Императоры титулы [[Пётр I|Петр  I]] ваҡытында индерелә. [[Төньяҡ һуғыш| Төньяҡ һуғышта]]та еңеп, [[1721 йыл|1721 йылдың]]дың сентябрендә Ништадт солох договорына  ҡул ҡуйғандан һуң, Сенат менән  Синод ПетрғаПётрға  Бөтә Рәсәй Императоры тигән титулды тапшырырға ҡарар итә: «''как обыкновенно от римского сената за знатные дела императоров их такие титулы публично им в дар приношены и на статутах для памяти в вечные роды подписываны.''»<ref name="shub">[http://historydoc.edu.ru/catalog.asp?ob_no=14205&cat_ob_no=12369 Шубинский С. Н. Исторические очерки и рассказы. — 6-е изд. — СПб., 1911. с. 44 — 51]</ref><ref name="Sen">{{cite web|url=http://www.runivers.ru/bookreader/book433198/#page/128/mode/1up|title=История Правительствующего сената за двести лет. 1711—1911 гг. Том первый|author=|date=|website=runivers.ru|publisher=[[Руниверс]]|accessdate=|lang=}}</ref><ref name="Act">Акт поднесения Государю Царю Петру I титула Императора Всероссийского и наименования: Великого и Отца Отечества // Полное собрание законов Российской империи, с 1649 года. СПб., 1830. Т. 6: 1720—1722. № 3840. С. [http://www.nlr.ru/e-res/law_r/show_page.php?page=444&root=1/6/ 444], [http://www.nlr.ru/e-res/law_r/show_page.php?page=445&root=1/6/ 445], [http://www.nlr.ru/e-res/law_r/show_page.php?page=446&root=1/6/ 446]</ref>.

[[1721 йыл|1721 йылдың]]дың  22 октябрендә ([[2 ноябрь|2 ноябрендә]])  Пётр I титулды ҡабул итә. [[Пруссия]] менән [[Нидерланд|Голландия]] рус Батшаһының яңы титулын кисекмәҫтән таный, артабан [[Швеция]]  — [[1723 йыл|1723]], [[Ғосман империяһы|Төркиә]] — [[1739 йыл|1739]], [[Бөйөк Британия]] менән [[Габсбургтар монархияһы|Австрия]] — [[1742 йыл|1742]], [[Франция]] — [[1745 йыл|1745]], [[Испания]] — [[1759 йыл|1759]], , Речь Посполитая   [[1764 йыл|1764 йылда]]да  титулды рәсми таный. Рәсәй дәүләте, шуға ярашлы,  Рәсәй империяһы (Рус империяһы<ref>Россія//Большая энциклопедия / под ред. С. Н. Южакова. — СПБ: Просвещеніе, 1903</ref>) тип атала башлай.

[[1722 йыл]]<nowiki/>дың  [[16 февраль|5 (16) февралендә]]  Пётр тәхетте мираҫ итеп тапшырыу тураһында Указ сығара, унда Тәхеттетәхетте элекке йола буйынса ир затынан тура вариҫтарға тапшырыуҙы юҡҡа сығарабөтөрә, вариҫ итеп Монарх ихтыяры буйынса теләһә ҡайһы лайыҡлы кешене тәғәйенләү мөмкинлегенә юл аса.  

[[1797 йыл]]<nowiki/>дың [[16 апрель|5 (16) апрелендә]]  Павел I  вариҫлыҡтың яңы тәртибен индерә. Ошо ваҡыттан башлап, Рәсәй тәхетен, шулай уҡ уға бәйле булғнбулған поляк һәм финлянд тәхеттәретәхеттәрен мираҫҡа алыу  баш бала принцибына нигеҙләнә. Тура вариҫтар булмаһа, тәхет тармаҡ вариҫтарға күсә. Һәр олонда (тураһында ла, тармаҡатармаҡта ла) ир заты ҡатын-ҡыҙ затына ҡарағанда өҫтөн итеп таныла.  Тәхеткә дәғүә итеүсе мотлаҡ православие динендә булырға тейеш. Батшалыҡ итеүсе  Император (һәм Вариҫ)  16 йәштә бәлиғ була, был йәшкә еткәнсе  (шулай уҡ хоҡуҡи һәләтһеҙлектең башҡа осраҡтарында) власты Вариҫтың иҫән атаһы йә әсәһе (әгәр элекке  император башҡа берәйһен тәғәйенләп ҡалдырмаған булһа), ә ундайҙар булмаһа, бәлиғ булған иң яҡын вариҫ тормошҡа ашыра. 

Хакимлыҡта булған бөтә Рәсәй Императорҙары Романовтар ырыуына ҡарай, уларҙың беренсе вәкиле Михаил Федорович 1613 йылда МонархҡаМонарх әйләнәителә.  [[1761 йыл|1761]]  йылдандан алып ПетрПётр  I-нең ҡыҙы Анна менән   Гольштейн-Готторп герцогы Карл-Фридрих ҡыҙҙарының тоҡомдары хакимлыҡ итә,  аталарының нәҫеле буйынса улар Гольштейн-Готторптарға (Ольденбург  династияһының тармағы) барып тоташа, һәм генеалогик әҙәбиәттә  Романовтар ырыуының был вәкилдәре  ПетрПётр III-нән башлап  Романовтар-Голштейн-Готторптар тип атап йөрөтөлә.

Император Николай II үҙе һәм улы Цесаревич Алексей исеменәисеменән 1917  йылдың  2 мартында ([[15 март]])  тәхеттән ваз кискәс, шул уҡ йылдыйылдың 3 мартында уның ҡустыһы Михаил да  «Юғары власты ҡабул итеүҙән» баш тартҡас, Империя де-факто йәшәүҙән туҡтай. 1917 йылдың 1 сентябрендә Ваҡытлы хөкүмәт Рәсәйҙе республикка тип иғлан итә.   

Рәсәй империяһы Төп закондарының  1-се статьяһында (1906 йылға тиклемге редакцияла) билдәләнеүенсә, «Бөтә Рәсәй Императоры — ул  самодержавиелы һәм сикләүҙәрһеҙ Монарх.  Уның юғары власына ҡурҡыуҡурҡҡан өсөн генә түгел, ә выждан өсөн дә буйһонорға Алла үҙе ҡуша». «Самодержавиелы» иһәм «сикләүҙәрһеҙ» тигән терминдарҙың мәғәнәһе бер төрлө, һәм был дәүләт власының бөтә функциялары дәүләт башлығы тарафынан ғына башҡарылыуын раҫлай (81-се статья).

|{{Hider|hidden=1|frame-style=border: 1px solid Blue; width:75%|title-style=color: black; background-color: lavender; font-weight: bold|title=ВысочайшийИмператор императорскийНиколай титулИкенсенең императораЮғарғы Николаяимператорлыҡ Второготитулы:|content-style=color: black; background-color: ghostwhite; text-align: left|content=: