Стефана Велизар Теодоряну: өлгөләр араһындағы айырма

'''Стефана Велизар Теодоряну''' ([[17 октябрь]] [[1897 йыл|1897]], Санкт-Мориц — [[30 май|30]]/[[31 май]] [[1995 йыл|1995]]) — румын романсыһы, шағир һәм тәржемәсе; яҙыусы  ЙонельТеодорянуның  ҡатыны{{Sfn|Burța-Cernat|2011}}{{Sfn|Lazu|2012}}. Ул әҙәбиәткә ире тарафынан дәртләндерелгән, попоран традиционализмының һуңғы вәкиле була һәм уны румын православиеһына бәйле «әхлаҡи темалар» менән тулыландыра.  [[Икенсе донъя һуғышы|Икенсе донъя һуғышы]]нда  барлыҡҡа килгән тәүге эштәре күберәген эске конфликттарға һәм үҙе кеүек төпкөлдә йәшәүсе ҡатын-ҡыҙҙарҙың «әхлаҡи триумфына» арналған. Үҙенең әҫәрҙәре менән иренең эштәрен тулыландырып, Стефана Теодоряну үҙ ваҡытында тәнҡитселәрҙең маҡтауына лайыҡ була, әммә аҙаҡтан «идиллик» һәм «дидактик китаптары» өсөн уға ҡаратауларҙан кире фекерҙәрбаһалама тыуаала.

Ире кеүек антикоммунист булараҡ, Велизар Румынияла коммунистик режим тарафынан эҙәрлекләнгән яҙыусыларға һәм сәйәси эшмәкәрҙәргә ярҙам итә. Ул артабан да  баҫтырып сығарыуҙы дауам итә, башлыса,  берлектәуртаҡ тәржемә эштәренә күсә (1960 йылдар аҙағында) һәм рус әҙәбиәте классиктарынанклассиктарын румын телендәгетеленә тәржемәләретәржемә менәнитеп танылыу  ала. Шул уҡ ваҡыт арауығында ул тол ҡала —  ғаиләгә «коммунистик баҫымдың» ҡыҙған осоронда ире үлеп китә:  кейәүе Пэсторель, шулай уҡ дуҫы Дина Пилл да төрмәгә ябыла, ә күп кенә таныштары Румыниянан ҡаса. Һуңыраҡ, ваҡиғалар ыңғайға киткәс, Велизар тымыҡ һәм тыныс тормош менән йәшәй башлай, һәм, ахыр сиктә, Văratec монастырына китә. Уның һуңғы эшеэштәре Теодореану менән мөнәсәбәттәре тураһындағы хәтирәләрҙән, шулай уҡ Пилл ғаиләһенә ебәргән баҫылып сыҡҡанхаттарҙың хаттарҙанбаҫмаларынан тора.  

Стефана [[Швейцария|Швейцария]]ның курорт ҡалаһы Санкт-Морицта тыуа; атаһы дипломатилсе Lupaşcu Ştefan (1872-1946) һәм әсәһе француз подданныйы Мария Мазурье. Стефананың атаһы, масонмасондар ложаһыныңойошмаһы бүлегенең юғары вазифалы ағзаһы булараҡ, сығышы менән [[Молдова|Молдавия]] дворяндарынаналпауыттарынан була. Атаһының  дипломатикилселек һәм эш сәфәрҙәрендә йыш булыуы менән бәйле, Стефананы нигеҙҙә румын туғандары тәрбиәләй.

Стефана Францияла башланғыс мәктәптә уҡый. Һуңынан Бухареста ҡыҙҙар өсөн үҙәк мәктәпте тамамлай. Беренсе донъя һуғышы ваҡытында ике туған ағайҙары Делаверзан, Селла һәм Хенриетала менән Яссала йәшәй, нәҡ улар аша  беренсе тапҡыр 1916 йылда юрист һәм сәйәсмән Освальд Теодорянуның улы студент һәм йәш яҙыусы Ионель Теодорянуны осрата.  Стефананың һүҙҙәре буйынса, ул уны  шунда уҡ «ҡара күҙҙәре» һәм тәүге әҙәби тәжрибәләре менән йәлеп итә. 1919 майына  Ионелдең Стефанаға арналған мөхәбәт шиғырҙары «Әҙәби журналда» баҫылып сыға. 

1920 йылда Стефана Ионелға кейәүгә сыға: церемониялатантанала Viaţa Românească әҙәби түңәрәге ағзалары ҡатнаша, шул иҫәптән Ибрэиляну Гарабет та була. Шулай итеп, ул билдәле юморситюмортст  Пэсторелдең килене булып китә. Тиҙҙән никахтан ике балаһы тыуа: игеҙәктәр Штефан  «Цефон» (йәки «Афан») һәм Освальд «Гого». Йәш ғаилә Яссала Когэлничану урамында йәшәй, һәм  оҙайлы ваҡыт Александр Филиппед һәм Петр Пони  менән күрше йәшәйҙәр. Ғаиләнең яҡын дуҫы булып романсы Михаил Садовяну булаһанала, 1934 йылда уның менән улар [[Төркиә|Төркиә]]гә барабаралар. 

Стефана йыш ҡына Viaţa Românească  салонының йыш ҡунағы була; 1929 йылда үҙ эше менән Bilete de Papaga  журналында  баҫылып сыға. Стефана шулай уҡ Revista Fundaţiilor Regale һәм Familia журналдары менән хеҙмәттәшлек итә. Псевдонимы «Велизар» иренең төп әҫәре — «Меделие» романында ҡулланыла (1925).