Овчинников Андрей Афанасьевич: өлгөләр араһындағы айырма

Овчинников казак хеҙмәтенә 1757 йылда инә, Яйыҡ буйы Рәсәй рубеждарын «Бохара яғындағы» ҡаҙаҡтарҙың һөжүмдәренән  һаҡлауҙа ҡатнаша. Хәрби тәжрибәһе, батырлығы һәм үҙ һүҙле холҡо арҡаһында  Овчинников казактар араһында абруй ҡаҙана, уны бер нисә тапҡыр Яйыҡ казак ғәскәре эштәре буйынса Петербургка ебәрелгән  делегацияларға һайлайҙар («зимовые станицы»).

Овчинников император власына ҡаршы оппозицияла ғәскәр ҡулы аҫтындағы партия яҡлы була (уға ҡапма-ҡаршы старшиналар ҡулы аҫтындағы партия) 1772 йылғы Яйыҡ казак ихтилалында әүҙем ҡатнаша.  Баш күтәреүселәр еңелгәндән һуң Овчинников ҡаса һәм бер нисә ай алыҫ дала утарҙарында йәшеренә<ref>Как в бассейне Яика, так, вероятно, и [//ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B8_(%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C) на Узенях].</ref>.  Пугачевтың  ихтилалына   [[1773 йыл|1773 йылд]]д<nowiki/>ың  18 сентябрендә ҡушыла  — Пугачев отрядының Яйыҡ ҡаласығына беренсе тапҡыр һөжүм иткән көндө. бер көндән Овчинников казак-баш күтәреүселәре кругындапоход атаманы итеп һайлана.  

Овчинников Пугачевтың иң яҡын даирәһенә инә, «Йәшерен Дума» һәм «Хәрби коллегияның» ағзаһы була. Нәҡ  Овчинниковҡа   [[Башҡортостан|Башҡортостанда]] да ихтилал күтәреү тураһында уй килә. 

Овчинников Пугачевтан «генерал-фельдмаршал һәм бөтә Рәсәй ордендары кавалеры граф Панин» исемен ала. Яйыҡ казактарының атлы отрядтары менән командалыҡ итә, Яйыҡ ҡәлғәһе һәм [[Ырымбур]] араһында урынлашҡан бөтә ҡәлғәләрҙе алыуҙа; Ырымбурҙы ҡамауҙа һәм Яйыҡ ҡаласығындағы  Михайло-Архангел соборын  ҡамауҙа  ҡатнаша. Овчинников атаман [[Зарубин Иван Никифорович|Чика- Зарубин]]  менән бергә Юзей ауылы янында  7 - — 9 ноябрҙәге алыштарҙа   Пугачевтың отрядтары меннән етәкселек итә генерал В.  А.  Карҙың карателдәр корпусын ҡыйраталар һәм Кар ашығыс рәүештә Бөгөлмәгә ҡарай сигенергә мәжбүр итә. Кар был еңелеүҙән һуң командалыҡты генерал-майор Фрейманға тапшыра һәм [[Мәскәү|Мәскәүгә]] ҡайтып китә<ref>За это указом от 1 декабря 1773 года Кар был отправлен в отставку, с запретом проживания в столицах.</ref>.

[[1774 йыл|1774 йылдың]]  ғинуарында Овчинников, Пугачевтың бойороғо буйынса, Яйыҡ үҙәндәрендәге гурьевГурьев ҡалаһына табан  походты етәкләй , һөжүм менән уның кремлен баҫып ала һәм отрядын урындағы казактар менән тулыландырып, уларҙы [[Уральск|Яйыҡ ҡаласығына]] алып килә.

[[1774 йыл|1774]]дың йылдың мартында[[март]] ында] генерал П.  М.  Голицын [[Татищев ҡәлғәһен(Ырымбур өлкәһе)|Татищев ҡәлғәһе]]н ҡамауға алған саҡта Овчинников ҡәлғәһе эсендә һуңғы пушка зарядына тиклем ҡала һәм Пугачевтың сигенеүен ышыҡлай.  Шунан һуң ҡамаусыларҙың сафтарын йырып, Нижнеозерный ҡәлғәһенә сигенә, унда  А.  П.  Перфильевтың һәм К.  И.  Дехтяревтың отрядтары менән осрашып, Яйыҡ ҡаласығына етер ерҙә генерал П.  Д.  Мансуровтың каратель экспедицияһын туҡтатырға маташа, әммә Быковка йылғаһы эргәһендәге алышта еңелә.

[[Көньяҡ Урал]] һәм далалар аша ҙур урау походын башҡара һәм  башҡорт ирекмәндәре менән үҙ сафтарын тулыландырып, 1774 йылдың майында  Магнит ҡәлғәһе  тирәһендә Пугачевтың төп армияһына ҡушыла, артабан  [[Урал]], Кама һәм Волга  буйлап поход яһап, Троицк ҡәлғәһе  эргәһендәге һуғыштарҙа, [[Башҡортостан|БашҡортостаандаБашҡортостанда]], [[Көңгөр]]  һәм  [[Ижевск]]  тирәһендәге алыштарҙа ҡатнаша, [[Ҡазан|Ҡаҙан]], [[Һарытау]], [[Камышин|Камышинды]] ды баҫып алыуҙа, [[Волгоград|Царицын]] һәм Пролейка йылғаһы янындағы алыштарҙа  ҡатнаша.

 {{OldStyleDate3|24.8.1774}}  йылдың 24 авгусында (4 сентябрь) Ҡара Яр янындағы һуңғы алышыалыш алдынан, Солениково ватага эргәһендә,  Пугачев, армияһының  рухын күтәреү маҡсатында үҙенең яҡын көрәштәштәренә,  шул иҫәптән ғәскәрҙең баш поход атаманына ла, яңы титулдар бирә: «Божиею милостью, мы, Петр Третий, император и самодержец Всероссийский. Жалуем мы от армии нашей в генерал-фельдмаршалы и всех орденов кавалеры атамана Андрея Овчинникова…». Киләһе көндө Волганың  дала ярындағы ҡаты алышта  Андрей Овчинников һәләк була.

* {{Китапкнига|автор=[[Андрущенко, Андрей Иосифович|Андрущенко А. И.]]|заглавие=Крестьянская война 1773—1775 гг. на Яике, в Приуралье, на Урале и в Сибири|место=Москва|издательство=[[Наука (издательство)|Издательство «Наука»]]|год=1969|страницы={{{страницы|}}}|страниц={{#if:{{{страницы|}}}||360}}|тираж=3000|ref=Андрущенко}}

* ''[[Рознер, Ионас Германович|Рознер И. Г.]]'' Яик перед бурей. — М.: [[Мысль (московское издательство)|Мысль]], 1966.