Рәсүлев Талха Ғайса улы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ә →‎Биографияһы: clean up, replaced: урыҫ → рус (2) using AWB
26 юл:
 
== Биографияһы ==
[[Ырымбур губернаһы]] [[Верхнеурал өйәҙе]] Туңғатар улусының (хәҙерге [[Башҡортостан]]дың [[Учалы районы]]ның) [[Шәрип (Учалы районы)|Әүәз (Шәрип)]] ауылында тыуған булһа кәрәк. Атаһы Ғайса Фәтҡулла улы Рәсүлев арҙаҡлы шәхес. Мәшһүр [[Илсе Ғайса (йыр)|«Илсе Ғайса» йыры]]ның авторы. Ахун дәрәжәһен ала. 1904—1905 йылдарҙағы урыҫрус-япон һуғышында ҡатнаша. 3-сө Манжур армияһы штабында мулла булып хеҙмәт итә. Һуғышта күрһәткән батырлыҡтары өсөн 3-сө дәрәжә Изге Станислав ордены менән бүләкләнә.
Талха Рәсүлев ике туған ағаһы — башҡорттоң арҙаҡлы ишаны [[Зәйнулла Рәсүлев]]тың Троицкиҙағы «[[Рәсүлиә мәҙрәсәһе|Рәсүлиә]]» мәҙрәсәһендә белем ала. [[Беренсе донъя һуғышы]]на алынып, герман фронтында йөрөп ҡайта. 1917 йылда [[Башҡорт милли хәрәкәте|Башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте]]нә ҡушыла. Талха Рәсүлевтың исеме Зәки Вәлидиҙең «Хәтирәләр»ендә йыш телгә алына.
32 юл:
1918 йылдың апрелендә [[Ырымбур]] төрмәһенән, большевиктар ҡулынан ҡотолғас, [[Әхмәтзәки Вәлиди Туған|З. Вәлиди]] [[Тамъян-Ҡатай кантоны]]на килә. Бында уны Талха Рәсүлев оҙатып йөрөй.
 
{{начало цитаты}}''«Ҡайнағам буласаҡ Талха Рәсүлев менән, Силәбе һәм Ялан (хәҙерге Ҡурған башҡорттары — А. Я.) аша Кустанай ҡалаһына барыу өсөн, уның улусы Туңғатарға киттек. Түләк ауылында алтын йыйыу руднигы хужаһы Ғәҙелшаһ исемле бер менәүәр затҡа һуғылдыҡ… Түләк һәм Талханың ауылы Туңғатарҙа бер-ике көн торҙоҡ… Яҡшы аттар килтереп, ауылының көнбайышында алыҫтағы Уйташ тауҙарындағы йәйләүҙәренә киттек. Көн йылынған, ат ярыштырып барып еттек. Көн, ысынлап та ҡапыл йылынды. Иртә яҙ булыуға ҡарамаҫтан, ауыл янындағы бәләкәй күлдә талха, уның ҡустылары менән бер нисә тапҡыр һыу индек. Уңдан да, һулдан да ҡыҙыл урыҫрус ҡарауылдарының йөрөүө хаҡында ишетәбеҙ. әммә милләтебҙ берҙәм һәм тоғро булғанлыҡтан, үҙебеҙҙе тамам хәүефһеҙ хис иттек һәм һис бер ниндәй ҡурҡыныс булмаған кеүек ирекле тойоп, ат ярыштырып бара бирҙек. Бер көндән һуң, Талха менән хушлашып, Ялан кантонына Муса Кәлимулла Хәҙис улының йортона табан юлға сыҡтым»'', — {{конец цитаты}}тип яҙа Вәлиди хәтирәләрендә.
Был осорҙа Талха Рәсүлев Зәки Вәлидиҙең яҡын көрәштәше, ныҡлы терәгенә әүерелә. Вәлиди Т. Рәсүлевҡа үтә лә яуаплы бурыс менән Алыҫ Көнсығышҡа ебәрмәксе була.