Баруди Ғәлимйән: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
→‎Һылтанмалар: орфография
ә →‎Биографияһы: clean up, replaced: урыҫ → рус using AWB
28 юл:
Баруди Ғәлимйән 1857 йылдың 17 февралендә Ҡазан губернаһы Кесе Коваль ауылында сауҙагәр ғаиләһендә тыуған. Уға өс йәш тулғанда, ғаилә [[Ҡазан]]ға күсенә. [[1862 йыл]]да Ҡазан [[мәҙрәсә]]һендә уҡырға һәм яҙырға өйрәнә. [[1875 йыл]]да үҙенең дини белемен дауам итеү өсөн Бохараға китә. [[1882 йыл]]да Ҡазанға ҡайта, унда Аҡ мәсеттә икенсе имам була. Ҡыҫҡа ваҡыт эсендә хеҙмәте буйынса уңыш ҡаҙана, уҡыусылары һаны һиҙелерлек арта. Ошонан сығып Диниә [[1883 йыл]]да уға үҙенең мәҙрәсәһен асырға мөмкинлек бирә. Баруди быны шунда уҡ эшләй, яңы мәҙрәсәгә үҙенең атаһының исемен бирә — «Мөхәммәҙиә». Тиҙҙән уның мәҙрәсәһе Ҡазандың ҙур һәм абруйлы дини училищеһы булып китә. [[1887 йыл]]да [[Ғосман империяһы]]на һәм [[Мысыр]]ға оҙайлы сәфәргә сыға.
 
[[1905 йыл]]дан башлап Баруди үҙен тулыһынса педагогик эшмәкәрлеккә бағышлай, дәреслектәр яҙа, матбуғатта әүҙем баҫтырып сығара, үҙенең мәҙрәсәһендә уҡыу программаларын киңәйтә һәм камиллаштыра, ундағы уҡыусылар һаны һәм ул булдырған мосолман мәктәбенең абруйы тағы ла арта. [[1906 йыл]]да Баруди Ҡазанда баҫылған «ад-дин вә-ль-әҙәп» (урыҫсарусса «Дин һәм әхлаҡ») журналына нигеҙ һала һәм уны етәкләй. [[1908 йыл]]да властар уны баҫтырыуҙы тыя. Шул уҡ йылда Баруди панисламизм ҡараштарын таратыуҙа ғәйепләнә һәм Вологда губернаһына ебәрелә. [[1913 йыл]]да һөргөндән әйләнеп ҡайта һәм яңынан үҙ журналын 1917 йылға тиклем баҫтырып сығарыуҙы тергеҙә.
 
Дөйөм алғанда, Баруди [[Рәсәй]] империяһында мосолмандар хәрәкәтенең әүҙем эшмәкәре була. Мәҫәлән, [[1906 йыл]]дың ғинуар, август айҙарында 2-се һәм 3-сө [[Рәсәй]] мосолмандары съезы эшендә ҡатнаша, мосолмандарҙың «Иттифаҡ әл-муслимин» ойошмаһы идараһы комитеты ағзаһы була. [[1917 йыл]]дың 1-2 майында [[Мәскәү]]ҙә Бөтә Рәсәй мосолмандары съезында Диниәнең күпселек тауышы менән мөфтөй итеп һайлана. Баруди 1921 йылда [[Мәскәү]]ҙә вафат була, ғүмеренең һуңғы айҙарында Волга-Урал районының асығыусыларына ярҙам буйынса комитет эшендә әүҙем ҡатнаша.