Ҡытай-ҡала: өлгөләр араһындағы айырма

Кремль менән бер рәттән, Ҡытай-ҡала — боронғо [[Мәскәү]] районы (был бигерәк тә Зарядьеға ҡағыла), ул Бөйөк посад булараҡ билдәле. Уның өлөшө хәҙерге Кремль биләмәһендә урынлашҡан , әммә Иван Калита һәм Дмитрий Донской ваҡытында Кремлде киңәйткән саҡта, посад Кремлдән ҡыҫырыҡлап сығарыла, бының һөҙөмтәһендә посад хәҙерге Ҡытай-ҡала территорияһына табан көнсығышҡа үҫешә.

[[1701 йыл|1701 йылда]] халыҡ иҫәбен алғанда Ҡытай-ҡалала 272 йорт була, шуларҙың 152-һе руханиҙар, 54 — дворяндар һәм баярҙар, 24 — дьяктар, 6 — һарай хеҙмәткәрҙәре, 29 — сауҙагәрҙәр, 6 — ҡала хеҙмәткәрҙәре һәм  1— крепостной кеше ҡарамағында булған. Шул уҡ ваҡытта һәр йорт ихатаһы уртаса 1100 м2 тәшкил иткән. Ләкин, Ҡытай-ҡала Мәскәүҙең сауҙа үҙәге (бында Каруанһарай (Гостиный двор) һәм Сауҙа рәттәре) торғанлыҡтан ул ХVIII— XIX быуатта яңынан сауҙагәрҙәр районы характерын ала. [[XIX быуаттабыуат]]та был районда эре күмәртәләп һатыу барған;  бында ҡала биржаһы, банктар һәм конторҙар барлыҡҡа килә; [[ХХ быуат]] башында ул «Мәскәү Сити» ланынданын ала.

Бында шулай уҡПетруҡ Петр заманына тиклем рус китап баҫыу үҙәге (Матбуғат йорто, артабан Никольскийҙәге Синод типографияһы) һәм мәғрифәтселек (Заиконоспасский монастыры мәктәбе, артабан Славян-грек-латин академияһы, шунда уҡ) үҙәге булған; ошонда уҡ Елизавета батшалыҡ иткәндә [[Мәскәү дәүләт университеты|университет]] (Земский приказ бинаһы, хәҙерге Тарих музейы урынында) урынлашҡан. Революция йылдары алдынан Никольскийҙағы «Славян баҙары» рестораны дан тотҡан.

Совет заманында Ҡытай-ҡалала  партия-дәүләт учреждениеһы, шул иҫәптән КПСС Үҙәк Комитеты биналары комплексы (хәҙер Президент хакимиәте) районы булған. [[2011 йылдыңйыл]]дың көҙөндә бында ҡоймалар ҡуйыу башлана, был «Архнадзор»ҙы һәм башҡа йәмәғәт эшмәкәрҙәрен бик ныҡ хәүефкә һала, сөнки ҡоймалар Ҡытай-ҡаланың тарихи иҫтәлекле урындарына, 17 сәғәттә хакимиәт учреждениеларының эш көнө тамамланғандан һуң, инеү мөмкинлеген сикләтә<ref />. Федераль һаҡлау хеҙмәте  чиновниктары фекеренсә,  ҡойма «кешеләрҙе Ҡытай-ҡаланан ситкә сығарыуҙың бер символы булып тора»<ref />.