Ағас: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
26 юл:
'''Ағас тамыры''' — ул, ғәҙәттә, үҫемлектең ер аҫтында урынлашҡан өлөшө. Төп функциялары — ағасты вертикаль торошта тота, тупраҡтан туҡлыҡлы матдәләрҙе һурып алыу һәм уларҙы олон буйлап тапшырыу. Тамырҙар киң таралған булалар: улар 30 метрға тиклеп тәрәнлеккә һәм тирә-яҡҡа 100 метр ян-яҡҡа таралыуы мөмкин. Ҡайһы бер ағастарҙың тамырҙары һауала аҫылынып тороуы мөмкин, улар ер өҫтөндә урынлашалар, һәм уларҙың функциялары япраҡтарҙыҡына оҡшаш.
 
'''Ағас олоно''' сатыр өсөн терәк функцияһын үтәй, һәм шулай уҡ тамыр менән сатыр араһында матдәләр тапшырылыуын башҡара.Ҡышҡы ваҡытта һыу һәм туҡлыҡлы матдәләр һаҡлағысы сифатын башҡара.
Ҡышҡы ваҡытта һыу һәм туҡлыҡлы матдәләр һаҡлағысы сифатын башҡара. Ағас олоно үҙәктән һәм үҙағастан тора, һуңғыһы ''камбийҙан'' эскә ҡарай үҫә, йыллыҡ үҫеү балдаҡтарын барлаҡҡа килтерә — ағастың арҡыры киҫемендә күренгән асыҡ һәм ҡара өлөштәр. Йыллыҡ үҫеү балдаҡтарын һаны урта зонала урынлашҡан урмандарҙа ағас йәшенә тиң, ә уларҙың ҡалынлығы иһә — һәр-бер билдәле йылдағы ағастың йәшәү ысулына тиң була. Ҡоролоҡ райондарҙа яуым-төшөм үткәндән һуң ағастарҙа ялған йыллыҡ үҫеү балдаҡтары хасил булыуы мөмкин. Тышҡы яҡтан олон ҡабыҡ менән ҡапланған була. Ғәҙәттә ағастың бөтә ғүмер оҙонлоғо эсендә бер генә олоно була. Төп олон зарар күргән (бысылған) осраҡта ҡайһы бер ағастарҙа йоҡлаған бөрөләрҙән туғандаш олондар уҫеп сығыуы мөмкин.
 
Ҡышҡы ваҡытта һыу һәм туҡлыҡлы матдәләр һаҡлағысы сифатын башҡара. Ағас олоно үҙәктән һәм үҙағастан тора, һуңғыһы ''камбийҙан'' эскә ҡарай үҫә, йыллыҡ үҫеү балдаҡтарын барлаҡҡа килтерә — ағастың арҡыры киҫемендә күренгән асыҡ һәм ҡара өлөштәр. Йыллыҡ үҫеү балдаҡтарын һаны урта зонала урынлашҡан урмандарҙа ағас йәшенә тиң, ә уларҙың ҡалынлығы иһә — һәр-бер билдәле йылдағы ағастың йәшәү ысулына тиң була. Ҡоролоҡ райондарҙа яуым-төшөм үткәндән һуң ағастарҙа ялған йыллыҡ үҫеү балдаҡтары хасил булыуы мөмкин. Тышҡы яҡтан олон ҡабыҡ менән ҡапланған була. Ғәҙәттә ағастың бөтә ғүмер оҙонлоғо эсендә бер генә олоно була. Төп олон зарар күргән (бысылған) осраҡта ҡайһы бер ағастарҙа йоҡлаған бөрөләрҙән туғандаш олондар уҫеп сығыуы мөмкин.
'''Ағас сатыры''' — беренсе ботаҡланыуҙан ағастың осона тиклем олондо дауам итеүсе ағастың юғарғы өлөшөндәге ботаҡтар һәм япраҡтар берҙәмлеге, йәки ҡыуаҡтағы бөтә ян-яҡтағы ботаҡтар таралмаһы менән япраҡтар. Шулай уҡ киләһе үҙенсәлектәрҙе айыралар: ағас сатырына ҡарап — колонна кеүек тән таралмалыға, сатыр тығыҙлығына ҡарап — тығыҙ ҙан һирәккә тиклем, һәм ажурлы. Яҡтылыҡ тәҫьирендә япраҡтарҙа [[фотосинтез]] арҡаһында кәрәкле матдәләр синтезланыуы бара.
 
Ҡоролоҡ райондарҙа яуым-төшөм үткәндән һуң ағастарҙа ялған йыллыҡ үҫеү балдаҡтары хасил булыуы мөмкин. Тышҡы яҡтан олон ҡабыҡ менән ҡапланған була. Ғәҙәттә ағастың бөтә ғүмер оҙонлоғо эсендә бер генә олоно була. Төп олон зарар күргән (бысылған) осраҡта ҡайһы бер ағастарҙа йоҡлаған бөрөләрҙән туғандаш олондар уҫеп сығыуы мөмкин.
 
'''Ағас сатыры''' — беренсе ботаҡланыуҙан ағастың осона тиклем олондо дауам итеүсе ағастың юғарғы өлөшөндәге ботаҡтар һәм япраҡтар берҙәмлеге, йәки ҡыуаҡтағы бөтә ян-яҡтағы ботаҡтар таралмаһы менән япраҡтар. Шулай уҡ, киләһе үҙенсәлектәрҙе айыралар: ағас сатырына ҡарап — колонна кеүек тән таралмалыға, сатыр тығыҙлығына ҡарап — тығыҙ ҙантығыҙҙан һирәккә тиклем, һәм ажурлы. Яҡтылыҡ тәҫьирендә япраҡтарҙа [[фотосинтез]] арҡаһында кәрәкле матдәләр синтезланыуы бара.
 
== Ағастар менән бәйле булған рекордтар ==
Юл 35 ⟶ 38:
* Редвуд милли паркында урынлашҡан секвойя төрөнә ҡараған ағастар иң бейек буйға етә, ул ағастарҙың оҙонлоғо 115,55 м етә
* Донъялағы иң йыуан ағас баобаб, диаметры 15,9 м.
* Раҫлауҙарға ҡарағанда, ер шарындағы иң картҡарт ағас — [[Швеция]]ның көнбайышында тауҙар араһында, бәлки боҙ периодынын үҫеүсе гигант шыршы. Уға 9550 йыл тирәһе.
* Каури — донъялағы иң ҡарт ағастарҙың береһе.
 
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Ағас» битенән алынған