Франчайзинг: өлгөләр араһындағы айырма

'''Франча́йзинг''' ({{lang-en|franchise}}franchise, «лицензия», «привилегия»), '''франши́за''' (фр. ''franchise'' — льгота, привилегия), коммерция концессияһы —   баҙар субъекттары араһындағы мөнәсәбәттәр төрө, бер яҡ (''франчайзер'') икенсе яҡҡа  (''франчайзи'') билдәле бер хаҡҡа  (''роялти'') ниндәй ҙә булһа бер  бизнес төрөн алып барыуҙың бизнес-моделен ҡулланыуға хоҡуҡты тапшыра. Бер яҡ (''франчайзер'') икенсе яҡҡа (''франчайзи''), франчайзерҙың тауар билдәләрен һәм/йәки брендтарын ҡулланып, уның исеменән эш итеү хоҡуғын һата.  

Дөйөм мәғәнәләалғанда, франчайзинг — ул тауар билдәһен йәки коммерция тамғаһын «арендалау». Франшизаны ҡулланыу   франчайзер  (франшизаны биреүсе) һәм франчайзи (уны алыусы) араһындағы договор менән көйләнә. Договорҙа   франшизаны файҙаланағанфайҙаланған өсөн түләү күләме (ул тотороҡло дәүмәлдә, билдәле бер осорҙа бер тапҡыр түләнә торған,  һатыуҙарҙан процент рәүешендә булырға мөмкин) билдәләнә.  

Коммерция концессияһы договорына ярашлы, бер яҡ (хоҡуҡ эйәһе) икенсе яҡҡа (ҡулланыусыға) билдәләнгән мөҙҙәткә йә мөҙҙәтен күрһәтмәйенсә ҡулланыусының эшҡыуарлыҡ эшмәкәрлегендә тауар билдәһенә, хеҙмәтләндереү билдәһенә, шулай уҡ договорҙа ҡаралған айырым хоҡуҡ объекттарына хоҡуҡ эйәһенең айырым хоҡуҡтары тупланмаһынтупланмаһынан файҙаланыу хоҡуғын һатып бирә. 

* ''Капиталға ихтыяж кәмей.'' Һәр франчайзи персонал табыу һәм уҡытыу, сифтаҡасифатҡа контроль, реклама, ҡорамалдар һәм ярҙамсы материалдар һатып алыу сығымдарын үҙе күтәрә. 

* Һыналған бизнес-системаны ҡулланыу.

* Франшиза предприятиелары субъектив сәбәптәр (компетентһыҙ етәкселек, франчайзерҙың производство стандарттарын һәмтәҡдимдәренһәм тәҡдимдәрен үтәмәү һ.б.) арҡаһында зыянға эшләүсе булып сыҡҡан осраҡта ҡануниәт яғынан һаҡлау юҡлығы. х факторов (некомпетентное руководство, несоблюдение производственных стандартов и рекомендаций франчайзера и т. п.), эшлекһеҙЭшлекһеҙ  франчайзиҙарфранчайзи брендҡа тап төшөрә.

* Франшиза селтәренән сыҡҡан элекке франчайзиҙыңфранчайзи   ҡасандыр уға франчайзер биргән технологияларҙы, эшләнмәләрҙе һәм тәҡдимдәрҙе ҡулланып үҙ эшен асҡан осраҡта, франчайзерҙың ҡануниәт тарафынан яҡланмауы.

* ПродуктыларПродукттар сифаты өсөн солидар (уртаҡ) яуаплылыҡ. Бындай яуаплылыҡ төрө бизнесты бергә алып барғанда ҡулай. Ә франшизаға ярашлы,   франчайзи баш компанияға ҡарағанда күпкә ҙур үҙаллылыҡҡа эйә. Франчайзер франчайзи эшмәкәрлегенең   коммерция концессияһы договорында ҡаралған  өлөшөн генә контролдә тота,  франчайзи бизнесын намыҫһыҙ алып барһа ла,  франчайзер договорҙа ҡаралғандан ситкә сыға алмай. Шул уҡ ваҡытта сифатты боҙған өсөн   франчайзер ҙа, франчайзи ҙа бер тиң яуаплы.   

* Коммерция концессияһы договорын рҙайтҡаноҙайтҡан осраҡта уның шарттарын тик ике яҡтың килешеүе буйынса ғына үҙгәртеү мөмкинлеге.  Әлбиттә,  франшиза менән файҙаланыуҙы оҙайтырға теләгән франчайзишарттарҙыңфранчайзи шарттарҙың насарланыуы менән ризалаша алмай, был йыш ҡына франчайзерҙың бизнес мәнфәғәттәренә ҡаршы килә, сөнки договорҙы төҙөгән мәлдән алып баҙарҙа хәлдең тамырҙан үҙгәреүе ихтимал, һәм франшиза хужаһы зыян күрә.<ref>{{Cite web|url=http://businessmens.ru/article/dogovor-kommercheskoy-koncessii-slabye-mesta-prava-i-obyazannosti-zakony|title=Договор коммерческой концессии: слабые места, права и обязанности, законы|author=Новиков Сергей|work=businessmens.ru|date=28 апреля 2016|publisher=businessmens.ru}}</ref>.

* Донъяла «McDonald’s» ресторандарының 15 проценты ғына «McDonald’s»  корпорацияһына тура буйһона. Ҡалғандары генераль (милли) дистрибьюторҙарҙың (франчайзиҙарҙың) милке булып тора. Уның шарттары бик ҡаты — договорҙа бөтә ваҡ-төйәк, хатта  өҫтәлдәрҙең төҫө һәм үлсәмдәренә тиклем  барыһы ҡарала. 

* Спорт кейеме етештереүсе  «Columbia sportswear company» хәҙер  тулыһынса франчайзинг буйынса эшләй. Шарттары үтә ҡаты түгел, иң мөһиме   —  сауҙа урамында кәм тигәндә 100 квадрат метрлы айырым торған   йә сауҙа үҙәгендәге бина булыуы; тауар һатып алыуҙың башланғыс хаҡы — минимум  [[АҠШ доллары|$]]80 мең.

* Рәсәйҙә   франчайзинг эшмәкәрлеге менән билдәле  компаниялар: «1С» (2012 йылда  4500-ләп франчайзи<ref name="1С">[http://1c.ru/rus/firm1c/partypes.htm#4 Сеть партнёров фирмы 1С]</ref>), «X5 Retail Group» — 8 363  «Пятёрочка» универсамы, 539 «Перекрёсток» супермаркеты, 91  «Карусель» гипермаркеты, 194 «Перекрёсток Экспресс» магазины (2016 йылдың 31 декабренә).

* «METRO Cash & Carry» компанияһы   «Фасоль»  ваҡлап һатыу франшизаһын тәҡдим итә (2017 йыл аҙағына 300-ләгән  магазин).