Цитология: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) "Цитология" битен тәржемә итеп төҙөлгән |
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
{{Ук}}
'''Цитология -''' ({{lang-el|κύτος}} «күҙәнәк» һәм {{Lang-el2|λόγος}}
Шулай уҡ,
== Цитологияның барлыҡҡа килеүе һәм үҫеше ==
[[Файл:Cork_Micrographia_Hooke.png|мини|216x216пкс|Һүрәт Роберт Гук,
[[Күҙәнәк]] тураһындағы фән цитология тип атала (гр. «цитос»
'''Цитология фәненең предметы
Цитология күҙәнәктәрҙең төҙөлөшөн һәм химик составын, күҙәнәк эсендәге структураларҙың функцияһын, хайуандар һәм үҫемлектәр организмдары күҙәнәктәренең функцияһын, күҙәнәктәрҙең үрсеүен һәм үҫешен, уларҙың тирә-яҡ мөхиткә яраҡлашыуын өйрәнә.
Хәҙерге заман цитологияһы
Цитология
«Күҙәнәк» атамаһын XVII быуат уртаһында беренсе булып Роберт Гук ҡуллана (46) .
Үҙе төҙөгән [[микроскоп]] ярҙамында Гук, кигермәктең йоҡа киҫелмәһенә ҡарап, кигермәктең өлөштәрҙән-күҙәнәктәрҙән тороуын күрә.
Роберт Гуктың эштәренән һуң биологиялағы ғилми тикшеренеүҙәрҙә микроскоп тағы ла киңерәк ҡулланыла башлай.
25 юл:
Бер күҙәнәкле организмдар асыла (Антон Левенгук, 1680); күп кенә хайуандарҙың һәм үҫемлектәрҙең туҡымалары составында күҙәнәктәр табыла.
XIX быуаттың урталарында күҙәнәк тураһында күп һанлы мәғлүмәттәр нигеҙендә анатом Т. Шванн һәм ботаник Матиас Шлейден бер үк мәлдә һәм бер-береһенән айырым күҙәнәк теорияһын төҙөй (1838).
Ул күҙәнәк тураһындағы барлыҡ мәғлүмәттәрҙе бергә туплап, бөтә тере организмдар төҙөлөшөнөң төп берәмеген күҙәнәктәр тәшкил итеүен асыҡлай.
▲Күҙәнәк тәғлимәте.
▲XIX быуаттың урталарында күҙәнәк тураһында күп һанлы мәғлүмәттәр нигеҙендә анатом Т. Шванн һәм ботаник Матиас Шлейден бер үк мәлдә һәм бер-береһенән айырым күҙәнәк теорияһын төҙөй (1838).
Т. Шванн, күҙәнәктәрҙе тереклектең үҙ аллы, иң бәләкәй төҙөлөш
▲Ул күҙәнәк тураһындағы барлыҡ мәғлүмәттәрҙе бергә туплап, бөтә тере организмдар төҙөлөшөнөң төп берәмеген күҙәнәктәр тәшкил итеүен асыҡлай.
▲Төҙөлөшө буйынса хайуан һәм үҫемлек күҙәнәктәренең оҡшаш булыуҙарын күрһәтеп бирә.
Һәр күҙәнәктең үҙе кеүек үк башланғыс күҙәнәктән бүленеү юлы менән барлыҡҡа килеүе тураһында
▲Т. Шванн, күҙәнәктәрҙе тереклектең үҙ аллы, иң бәләкәй төҙөлөш берәмеге тигән төшөнсә индерә. Шулай уҡ, күҙәнәктән тыш тереклек мөмкин түгел тигән аңлатма индерә: .
▲Үткән быуаттың икенсе яртыһында күҙәнәк бүленеү күренеше асыла.
▲Һәр күҙәнәктең үҙе кеүек үк башланғыс күҙәнәктән бүленеү юлы менән барлыҡҡа килеүе тураһында ҡараш формалаша (Рудольф Вихров, 1858).
Рәсәй Фәндәр академияһының академигы Карл Бэр һөтимәрҙәрҙең инә күҙәнәген аса. Күп күҙәнәкле бөтә организмдарҙың да бер күҙәнәктән үҫә башлауын иҫбатлай. Был күҙәнәк зигота тип атала. К. Бэрҙың асышы күҙәнәктең төҙөлөш берәмеге генә түгел, ә бөтә тере организмдарҙың да үҫеш берәмеге икәнлеген раҫлай
1870 йылда ике эукариоттар күҙәнәктәрҙең бүленеү ысулдарын асалар(
.*Күҙәнәктәрҙең химик төҙөлөшөн өйрәнеү шундай һығымталарға алып килә:
<nowiki>*</nowiki>уның йәшәү нигеҙҙәрен тап химик процестар тәшкил итә,
<nowiki>*</nowiki>бөтә организмдарҙың да күҙәнәктәре химик составтары буйынса оҡшаш,
<nowiki>*</nowiki>уларҙа барған матдәләр алмашыныуының төп процестары бер төрлө.
Юл 56 ⟶ 54:
== Клиник цитология ==
Клиник цитология
Шулай уҡ,
== Шулай уҡ ==
* [[Күҙәнәк]]
*
* Цитология һәм генетика (журнал)
[[Категория:Биология бүлектәре]]
|