Фигуралы шыуыу: өлгөләр араһындағы айырма

[[Файл:Skating_pair.png|слева|мини|192x192пкс|Гравюра. ФигуристФигуристар парпары]]

Фигуралы шыуыуҙың башланғысытарихы алыҫ үткәндәр менән бәйле, һәм уның тамыры [[Бронза быуаты|бронза быуатҡа]] (4-се быуат аҙағы — беҙҙең эраның 1-се мең йыллығының башы) барып тоташа, археологтарҙың табыштары — эре хайуандарҙың тояҡтарынан эшләнгән һөйәк конькиҙар ошо хаҡта һөйләй. Бындай табыштар [[Европа]] илдәренең байтағында осрай, ә иң боронғо «конькиҙар» [[Одесса]]нан алыҫ түгел, [[Көньяҡ Буг]] ярында табыла.<ref name="современный музей спорта">{{cite web|author=Т. Хмара, О. Кривич, А. Мироч.|url=http://www.smsport.ru/expo/katalog/f-kat/|title=История фигурного катания|publisher=Современный музей спорта|datepublished=2008|accessdate=2010-01-25|archiveurl=https://www.webcitation.org/65JgGpR5q|archivedate=2012-02-09}}</ref>

Әммә, фигуралы шыуыуҙың спорт төрө булараҡ барлыҡҡа килеүен конькиҙарҙың элекке кеүек һөйәктән түгел, ә тимерҙән эшләй башланыу мәле менән бәйләйҙәр. Тикшеренеүҙәр күрһәтеүенсә, бындай конькиҙар беренсе тапҡыр XII—XIV быуатта [[Нидерланд|Голландияла]] барлыҡҡа килә. Үҙенең башланғыс осоронда фигуралы шыуыу кәүҙәнең матур торошон һаҡлап, боҙҙа төрлө фигуралар яһау буйынса ярыштарҙан торған була.

Фигуралы шыуыуҙы яратыусылар клубтары [[XVIII быуат]]та (1742) [[Британия империяһы]]ның Эдинбург ҡалаһында барлыҡҡа килә. Ярыштарҙа мотлаҡ башҡарылырға тейешле фигураларҙың исемлеге лә, тәүге ярыштарҙың рәсми ҡағиҙәһе лә тап ошонда булдырыла. Артиллерия лейтенанты Роберт Джоунз «Конькиҙа шыуыу тураһында трактат» (1772) баҫтырып сығара, унда ул шулүҙ уҡ ваҡытҡазаманында билдәле булған бөтә төп фигураларҙы ла һүрәтләй<ref name="современный музей спорта" />.

[[Европа]]нан фигуралы шыуыу [[Америка Ҡушма Штаттары|АҠШ]] — -ҡа һәм [[Канада]]-ға, барып эләгә һәм унда киң үҫеш ала. Бында фигуралы шыуыусыларҙың күп һанлы клубтары ойошторола, конькиҙарҙың яңы моделдәре уйлап сығарыла, үҙҙәренең техника мәктәптәре булдырылдыбулдырыла. [[1860 йылдайыл]]да Европаға АҠШ фигурисы Джексон ХейнсГейнс килгәс, хатта үҙен иң тәжрибәле тип иҫәпләнгән европаЕвропа фигуристарына ла унан күп нәмәгә өйрәнергә мөмкин икәнлеге асыҡлана.

Был хаҡта Панин-Коломенкин Николай Александрович яҙғантүбәндәгеләрҙе яҙып ҡалдырған:<ref name="mishin">{{книга|часть = Глава 2. Возникновение и развитие фигурного катания |заглавие = Фигурное катание на коньках: Учеб. для ин-тов физ. культ|оригинал = |ссылка = http://www.tulup.ru/articles/78/glava_2_vozniknovenie_i_razvitie_figurnogo_katanija.html|автор = [[Мишин, Алексей Николаевич| Мишин А. Н.]] |место = М.|издательство = Физкультура и спорт|год =1976 }}</ref>

<blockquote>…ул …...ул (Джексон Гейнц) һоҡланыуҙарын йәшерә алмаған европаЕвропа халҡына бәйләнешле эҙмә-эҙлелектеңһоҡланғыс көтөлмәгәнҡуйылышта мөмкинлектәренһәм күрһәттетәндең һәмһомғол быларҙыңхәрәкәттәре барыһынаша даэҙмә-эҙлелектең, етеҙ фигуралар һәм элегант ритмик бейеүҙәрҙебейеүҙәрҙең һоҡланғыскөтөлмәгән ҡуйылыштамөмкинлектәрен күрһәтте һәм тәндеңбыларҙың һомғолбарыһын да хәрәкәтендәулаҙың күҙ алдына баҫтырҙы. Уның сәнғәткәсәнғәтенең йоғонтоһо бик ҙур булды. Һуңынан ул фигуралы шыуыуҙы сифат яғынан күтәреп, сәнғәттеңсәнғәтте сағылдырыуҙың яңы формаһы барлыҡҡа килеүенә сәбәпсе булғанкилтергән этәргес көс булып хеҙмәт итте.</blockquote>

100 йыл үткәндән һуң (1742 йылда) үткәндән һуң, фигуралы шыуыуҙа хәҙерге заманда мотлаҡ үтәлергә тейеш тип иҫәпләнгән фигуралар ҙа, уларҙы үтәү өсөн кәрәкле төп техник алымдар ҙа билдәле була, быға Глазго ҡалаһының конькиҙа уҙышыусылар клубы президенты Д. Андерсондың «Конькиҙа шыуыу сәнғәте» тигән китабы, һәм [[Лондон]]дан X. Вандервел менән Т. Максвелла Уитмандың хеҙмәттәре миҫал булып торараҫлай. Был китаптарҙа хәҙерге фигуралы шыуыуҙың нигеҙендә ятҡан һигеҙле, өслө, элмәк һәм башҡа элементтарҙың тасуирламаһы бирелгән.

Киләһе [[1891 йылдайыл]]да Гамбургта[[Гамбург]]та яңғыҙ шыуыусы ир-егеттәр араһында Европаның беренсе чемпионаты үтә, (унда [[немцтар|немец]] фигурисы ''Оскар Улиг'' еңеүсе була).

Шулай ҙа Санкт-Петербургта үткән ярыштың халыҡ-ара кимәле һәм фигуралы шыуыуҙағы мөмкинлектәр тынғылыҡ бирмәй. Шуға күрә 1892 йылда Халыҡ-ара конькиҙа уҙышыусыларҙың берләшмәһе (''ISU'') булдырыла, ул халыҡ-ара ярыштарҙаярыштарҙы ойошмаойоштороу менән етәкселек итеүҙе үҙ өҫтөнә алырға тейешле була.

4 йылдан һуң, 1896 йылда, ([[Санкт-Петербург1896]]та) Санкт-Петербургта фигуралы шыуыу буйынса беренсе донъя чемпионаты үтә (еңеүсеһе — Гилберт Фукс, Германия империяһы). 1903 йылда Санкт-ПетербургтаҡаПетербургҡа «Петербургтың һәүәҫкәр конькиҙа уҙышыусылар йәмғиәтенеңйәмғиәте»нең 200 йыллығына ҡарата 8-се донъя чемпионатын үткәреү хоҡуғы бирелә (1-есе урынурында — швед Ульрих Сальхов, 2-се — Николай Панин-Коломенкин).

Синхрон шыуыуҙа мотлаҡ булған түңәрәк, һыҙыҡ, ҡуласа, киҫелеш, таяу кеүек үҙенсәлекле элементтар бар. Тыйылған хәрәкәттәр: өҫкә күтәреүҙең бөтә төрҙәре лә, бер әйләнештән артыҡ һикереү, артҡа әйләнмәле спиралдәрҙе үҙ эсенә алған киҫештәр һ. б.