Сәхәбәләр: өлгөләр араһындағы айырма

Әсхәбтәр Исламдың нығыныуына айырата ҙур өлөш индергән кешеләр, сөнки Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең вафатынан уның эштәре, ҡылыҡтары һәм ниәттәре тураһында һөйләп ҡалдыралар (хәдистәр). Улар әле лә Исламдағы төп сығанаҡтар булып ҡала һәм шәриғәтте аңлатыуҙа ҡулланыла.<ref name="Исламист" />. Сөнниҙәрҙең фекере буйынса, диндә иң лайыҡлы кешеләр — Пәйғәмбәрҙәр, уларҙан ҡала — сәхәбәләр. Һуңғылары араһында иң лайыҡлылары 4 хәлиф — хаҡ имам: [[Әбү БәкрБәкер]], [[Ғүмәр ибн әл-Хәттаб]], [[Усман ибн Әффан|Усман]] һәм [[Али ибн Әбү Талип]]; улар артынан Мөхәммәт Пәйғәмбәр ожмахҡа инәсәктәрен әйтеп ҡалдырған 6 сәхәбә һәм Пәйғәмбәребеҙҙең ейәндәре Хәсән менән Хөсәйен<ref name=autogenerated4 />

Ҡатындар араһынан тәүге булып Ислам ҡабул итеүсе -Пәйғәмбәрҙең беренсе хәләл ефете [[Хәҙисә]]<ref name=autogenerated1 />; ирекле ирҙәр араһынан беренсе булып [[Әбү БәкрБәкер]] иман килтерә, балалар араһынан — Али ибн Әбү Талиб, ҡолдарҙан — [[Зәйд ибн Харис]].<ref name=autogenerated5 /><ref>[http://www.islam.ru/book/export/html/645 Праведные халифы] // Islam.Ru</ref> Рисаләт ингәндең тәүге 3 йылында Пәйғәмбәр дәғүәтте йәшерен алып бара, Мәккәлә бары 40 кешене иманға килтерә. Бәдр һуғышында инде 313 сәхәбә ҡатнаша. Мосолман ғалимы әл-Куртуби (вафаты 1071) китабында 2770 сәхәбә телгә алына. Мәккәне алғас,10 000-гә етә .<ref name=autogenerated4 />

=== Хәдистәр[[Хәҙис]]тәр ҡалдырған сәхәбәләр (мүҡсирун) ===

Мөхәммәт Пәйғәмбәрҙең вафатынан һуң сәхәбәләр бик күп хәдистәр[[хәҙис]]тәр ҡалдыра. Уларҙы бик ихтирам итәләр, IX быуатта яҙылған хәдисселәрҙең[[хәҙис]]селәрҙең биографик һүҙлегендә әсхәбтәр иң абруйлы урында тора. Артабан бары тик сәхәбәләр тураһында биографик һүҙлектәр төҙөлә. Шулар араһынан иң әһәмиәтлеһе Аскалани тарафынан XV быуатта төҙөлгән, унда [[Мөхәммәт (Пәйғәмбәр)|Мөхәммәт Пәйғәмбәр]] менән шәхсән таныш булған 12 мең кеше исеме атала<ref name="Исламист" />.

[[Шиғыйҙар]] сәхәбәләрҙе хакимлыҡты үҙ ҡулдарына алған [[Өмийәд]]тәргә булышсылар тип һанай. Шиғыйҙар был хәдистәрҙе[[хәҙис]]тәрҙе танымай һәм үҙҙәренең имамдары һөйләгәнде генә ысынға ала<ref name="Исламист" />.