Бер өйлө үҫемлектәр: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Биофото|Male and female watermelon 1458.JPG|Бер өйлө үҫемлек — карбуздың сәскәләре:<br></span>Өҫтә — һеркәсле сәскә.<br/>Аҫта — емешлекле сәскә|ш=325}}
 
'''Бер өйлө үҫемлектәр''' ({{Lang-grc|μόνος}} — ''бер'', ''яңғыҙ'' һәм {{Lang-grc|οἰκία}} — ''йорт'') — емешлекле (инә) һәм һеркәсле (ата) сәскәләре бер үк үҫемлектә урынлашҡан үҫемлектәр.
 
Күпселек [[үҫемлектәр]]ҙең [[сәскә]]ләрендә һеркәстәр ҙә, емешлектәр ҙә була. Улар ике енесле сәскәләр (гермофродит, йәки ҡуш енесле).
13 юл:
[[Чарльз Дарвин]] иҫбатлауынса, үҙ-үҙе һеркәләнеү — мәжбүри осраҡ булып тора. Был ситтән һеркәләнеү шарттары булмағанда орлоҡ барлыҡҡа килтереү ысулы.
 
Ситтән һеркәләнеү үҙ-үҙе һеркәләнеү процесынан прогрессивыраҡ юл булып тора. Был осраҡта яңы быуын нәҫел мәғлүмәтен ике [[организм]]дан да —атаата-әсә организмынан ала.
 
'''Үҫемлектәрҙә үҙ-үҙе һеркәләнеүен булдырмау өсөн төрлө ҡулайламалары бар, шул иҫәптән''':
* ''дихогамия'' — ике енесле сәскәлә емшәндәрең һәм һеркәстәренең өлгөрөү срогы айырыла.
* ''гетеростилия'' — бер үҫемлек сиктәрендә үҫемлек емшәне һәм һеркәстәре морфологиялары буйынса айырыла. Емшәндең бағанасығы ҡыҫҡа һәм һеркәс епсәләре оҙон була йәки, киреһенсә. оҙонОҙон һәм ҡыҫҡа бағаналар сым менән енесле сәскә һеркәстәре емшәне тычиночный өлөшө бар менән була, ә ҡалғаны — киреһенсә.
''Бер өйлөлөк, ғәҙәттә, ел ярҙамында ситтән һеркәләнеүсе (анемофилия) үҫемлектәрҙә '' күҙәтелә. Был ысул ''автогамияны'' (һеркәләндереү ауыҙынан шул уҡ сәскә һеркәһе) булдырмаҫҡа булышлыҡ итә. Ләкин ''гейтоногамияға '' (емешлектең шул уҡ үҫемлектәге сәскә һеркәһе менән һеркәләнеү) ҡамасаулай алмай.
 
Йәнле тәбиғәттең күп төрлө бер өйлө (''[[Полигамия|полигамныйполигамиялы]]'') үҫемлектәре осрай. Бер үк үҫемлектә ике енесле (''гермафродит'') һәм бер енесле (емешлекле — инә һәм һеркәсле — ата) сәскәләре лә була: [[ҡарабойҙай]], ҡорос ағас, георгин, [[ҡауын]].
 
== Вәкилдәре ==
{{Биофото|Corylus avellana20110423 026.jpg|{{bt-ruslat|Сәтләүек ҡыуағы|Corylus avellana}} .Һулда — емешлекле сәскәләрҙән торған ойошма сәскә(алһыу емешлек ауыҙҙары күренеп тора), уңда  — һеркәсле сәскәләрҙән торған ойошма сәскә - алҡалар|ш=250}}
Бер өйлө үҫемлектәр:
* [[ҡайын]],
31 юл:
* [[Шәкәр кукурузы|кукуруз]],
* сәтләүек ҡыуағы,
* [[Ерек|еерек]]<nowiki/>рек,
* ҡабаҡ һәм ҡабаҡ һымаҡтар (ҡарбуз, ҡыяр һәм башҡалар),
* икмәк ағасы,
* күрәндәр.
 
== Шулай уҡ ҡарағыҙ==
* [[Һеркәләнеү]]
* [[Һеркә]]
44 юл:
* {{ВТ-ЭСБЕ|Однодомный}}(рус.)
 
== ИҫкәрмәИҫкәрмәләр ==
{{примечания}}