Һулыш: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Ардах18 (фекер алышыу | өлөш) к |
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) |
||
1 юл:
[[Файл:Diaphragmatic breathing.gif|thumb|right|300px|[[Кеше]]нең [[Диафрагма (анатомия)|диафрагма]] (ҡорһаҡ) тибындағы һулышы]]
'''Һулыш''' — кеше, [[хайуандар]], [[үҫемлектәр]] һәм бик күп микроорганизмдар диссимиляцияһының төп өлөшө.
Һулыш — ул ''[[метаболизм]]дың'', йәғни тере [[организм]]да матдәләр һәм энергия алмашыныуының тейешенсә барыуын тәьмин итеүсе физиологик процесс.
'''Тышҡы һулыш''' тигән төшөнсә аҫтында организм һәм тирә-яҡ мөхит араһында [[газ алмашыныу]] күҙҙә тотола, ул үҙ эсенә кислород йотоу һәм углекислый газ сығарыуҙы, шулай уҡ был газдарҙың һулыш көпшәләре ([[трахея менән һулаусы]] [[бөжәктәр]]) йәки [[ҡан әйләнеше]] аша үтеүен ала.▼
Тирә-яҡ мөхиттән кислород ([[Кислород|О<sub>2</sub>]]) алып, ''гомеостаз'' (эске мөхиттең тотороҡлолоғон) тәьмин итә, организмда метаболизм һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән матдәләрҙе ([[Углекислый газ|СО<sub>2</sub>]], [[һыу боҫо|H<sub>2</sub>O]] һ.б.) тышҡы мөхиткә сығара.
[[Күҙәнәк һулышы]] аҡһымдарҙың [[күҙәнәк]] мембраналары аша үтеүен тәьмин итә; шулай уҡ [[митохондрия]]ларҙа әселәндереү барышын көйләй — был аҙыҡтың химик энергияһын үҙгәртергә булышлыҡ итә.▼
Матдәләр алмашыныуының көсөргәнешенә ярашлы кеше [[үпкә]] аша уртаса 5 — 18 [[литр]]ға яҡын углекислый газ(СО<sub>2</sub>), һәм сәғәтенә 50 г һыу бүлеп сығара. Улар менән 400-гә яҡын башҡа ҡатнашмалар ҙа бүленә.
▲'''Тышҡы һулыш''' тигән төшөнсә аҫтында организм һәм тирә-яҡ мөхит араһында
▲
Тышҡы мөхиттә тән туҡымаһының майҙаны ҙур булған осраҡта газдың күҙәнәктәргә шул туҡыма аша диффузияланып, һулыш алыныуы мөмкин (мәҫәлән,үҫемлектәрҙең япраҡтарында,ҡатмарлы тиреле хайуандарҙа). Тән туҡымаһы сағыштырмаса әҙ майҙанлы булғанда газ ҡан әйләнеше ([[умыртҡалылар]] һ.б.) йәки трахеялар ([[бөжәктәр]]ҙә) аша эшкәртелә.
|