Уғыҙ телдәре: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
 
1 юл:
{{Ук}}
'''Уғыҙ телдәре''' йәки '''көньяҡ-көнбайыш төрки телдәр''' — төрки телдәрҙең алты тармағының береһе<ref name="Британника">Энциклопедия Британника. Статья: [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/609955/Turkic-languages Turkic languages] {{oq|en|The Turkic languages may be classified, using linguistic, historical, and geographic criteria, into a southwestern (SW), a northwestern (NW), a southeastern (SE), and a northeastern (NE) branch. Chuvash and Khalaj form separate branches.
<br /><br />The southwestern, or Oghuz, branch comprises three groups. The West Oghuz group (SWw) consists of Turkish (spoken in Turkey, Cyprus, the Balkans, western Europe, and so on); Azerbaijani (Azerbaijanian; Azerbaijan, Iran); and Gagauz (Moldova, Bulgaria, and so on). The East Oghuz group (SWe) consists of Turkmen (Turkmenistan and adjacent countries) and Khorāsān Turkic (northeastern Iran). A southern group (SWs) is formed by Afshar and related dialects in Iran and Afghanistan.}}</ref>. Башлыса Көнбайыш Азия]]лаАзияла һәм Үҙәк Азияла, шулай уҡ Көнсығыш Европала таралған.
 
== Килеп сығышы ==
Хәҙерге уғыҙ телдәре Алтай тел ғаиләһенә ҡараған төрки телдәрҙең иҫке уғыҙ теленән килеп сыҡҡан. .
 
== Ҡоролошо ==
Ираника энциклопедияһына ярашлы, уғыҙ телдәренә төрөк, [[әзербайжан]], Хөрәсән төркиһе, төркмән һәм [[Афшарҙар|афшар теле]] инә<ref name="Ираника">Энциклопедия Ираника: Статья: [http://www.iranicaonline.org/articles/azerbaijan-viii AZERBAIJAN viii. Azeri Turkish] {{oq|en|Oghuz languages were earlier grouped into Turkish (of Turkey), Azeri, and Turkmen, but recent research has modified this simple picture. Today we may provisionally distinguish the following languages: Turkish of Turkey (including Crimean Osmanli and Balkan dialects, such as Gagauz), Azeri, “Afsharoid” dialects (spoken east and south of the provinces of Azerbaijan; there is a broad area of either transitional Azeri-“Afsharoid” dialects or of mixed territories between Qazvīn and Ḵalajestān, but south of a line Hamadān-Qom, including Qašqāʾī and Aynallū, “Afsharoid” dialects dominate; Afshar is also spoken in Kabul), Khorasan Turkic (northeastern Iran, Turkmenistan and northwestern Afghanistan), and Turkmen (in Turkmenistan, northern Afghanistan and close to the southeastern shore of the Caspian Sea).}}</ref>.
 
Уғыҙ телдәре, Британника энциклопедияһына ярашлы, өс төркөмгә бүлеп ҡарала: көнбайыш, көнсығыш һәм көньяҡ төркөмдәр. Көнбайыш төркөмгә [[төрөк теле]] (был телдә Төркиәлә[[Төркиә]]лә, Төньяҡ Кипрҙа, БалкандаБалҡанда һ.б. урындарҙа һөйләшәләр), әзербай[[Әзербайжан жантеле|әзербайжан]] (Әзербайжанда[[Әзербайжан]]да, Иранда[[Иран]]да һ.б. ерҙәрҙә һөйләшәләр) һәм [[[[Ғағауз теле|ғағауз]]]] (Молдавияла[[Молдавия]]ла, Болгарияла[[Болгария]]ла, [[Одесса өлкәһе]]ндә, Украинала[[Украина]]ла һ.б. ерҙә һөйләшәләр) инә. Көнсығыш төркөмгә [[төркмән теле]] (Төркмәнстанда[[Төркмәнстан]]да һәм күрше илдәрҙә һөйләшәләр) һәм хөрәсән төркиһе (төньяҡ-кҡнсығышкөнсығыш Иран) инә. Көньяҡ төркөмгә афшар теле һәм уға оҡшаш диалекттар инә ( Иранда[[Иран]]да һәм Афғанстанда[[Афғанстан]]да һөйләшәләр)<ref name="Британника" />.
<!-- НУЖНЫ АИ ДЛЯ ЭТОГО ПЕРЕЧНЯ
В состав огузской группы входят языки:
40 юл:
Причисление [[халаджский язык|халаджского языка]] к огузским ошибочно. Недостоверна также его трактовка как карлукско-хорезмийского, вероятно, халаджский — [[карлукские языки|карлукско-уйгурский]] (о чем свидетельствует рефлексация [[пратюркское -d-|пратюркского -d-]], идентичная рефлексации в караханидском и древнеуйгурском). Сходство с огузскими и карлукско-хорезмийскими является результатом длительного контакта.-->
 
== Эске синыфлаштырыу ==
Уғыҙ телдәре төркөмөнә ингән телдәрҙең эске синыфтарын эшләү ауыр. [[Салар теле]]н башҡа уғыҙ телдәре менән ҡаршы ҡуйып тишерергәтикшерергә була, башҡа [[уғыҙ телдәренәтелдәре]]нә иң яҡыны — - [[төркмән теленеңтеле]]нең салыр һөйләше. Былар ҡасандыр бер типлы булған. Ҡалған уғыҙ телдәре, ғәмәлдә диалект континуумы барлыҡҡа килтерә, төркмән теленән әзеригә, әзеринән төрөк теленә күсә барған һөйләштәр бар. [[Ғағауз теле]] ғәҙәттә бәжнәк (печенег) теленең заманса рәүеше, ә төрөк теленә иң яҡыны [[әзербайжан теле]] тип һанала килде. Һуңғы өйрәнеүҙәр һөҙөмтәһендә төрөк һәм ғағауз телдәре [[XVII  быуат]] башында , ә әзербайжан диалект зонаһы башлыса XVI быуатта айырылған тигән фараз барлыҡҡа килде<ref>[http://www.kulichki.com/~gumilev/HE2/he2510.htm История Востока. В 6 т. Т. 2. Восток в средние века. М., 2002.]: "''В XIV—XV вв. с началом формирования азербайджанского тюрко-язычного этноса возникает и его культура […] Даже этническая граница между турками и азербайджанцами установилась только в XVI в., да и тогда она ещё окончательно не определилась.'' "</ref> (әммә XIII быуатта айырыла башлай).
 
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
{{примечания}}
 
== Әҙәбиәт ==
52 юл:
 
 
{{Төрки телдәр}}
{{Тюркские языки}}
 
[[Категория:Уғыҙ телдәре]]