Заһиҙуллин Тархан Сәғит улы: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Sherbn (фекер алышыу | өлөш) |
||
16 юл:
«Бына ошолай эш тип, иле , халҡы тип янып йөрөнө, халҡына хеҙмәт итеүҙә үҙен бәхетле һананы оло йөрәкле уҡытыусы, минең ҡайным, Тархан Сәғит улы Заһиҙуллин»( Ильвира Заһиҙуллина)
Тархан Сәғит улы Заһиҙуллин 1927 йылдың 26 декабрендә Йонос ауылында тыуған. Башланғыс белемде Тархан Сәғит улы Йонос ауылында Сәлих Хөснөтдинов тигән уҡытыусынан ала. Уҡыуға һәләте һәм дәрте булғас, был белем менән генә хушһынмай, уҡыуын Яхъя мәктәбендә дауам итә. Оҙаҡламай Әлкә ауылында ла 7 йыллыҡ мәктәп асыла, һәм ул яҡындағы мәктәпкә күсә.Урта белем алыу теләге үҫмерҙе Иҫке Ҡаратаулы (хәҙерге Малаяҙ) мәктәбенә уҡырға килтерә. Дәүләт имтихандарын Нәсебаш урта мәктәбенә сабата кейеп йәйәү йөрөп бирә.
1947/48 уҡыу йылында башланғыс синыфтарҙа уҡыта. 1948 йылдан башлап мәктәптә география, биология, математика , рәсем , черчение ( һыҙма), физика, химия дәрестәрен уҡыта. Һәр дәрес уҡытыусынан даими рәүештә үҙ өҫтөндә эшләүҙе талап итә,быны Тархан Сәғит улы бик яҡшы аңлай .▼
▲1947
Тархан Сәғит улы бик яҡшы аңлай һәм 1949 йылда белемен камиллаштырыу маҡсатында Өфөләге Тимирязев исемендәге педагогия институтына химия, биология, география факультетына ситтән тороп уҡырға инә һәм 1952 йылда тамамлай.▼
▲
1966 йылда, белемен үҫтереү маҡсатында, Силәбе пдагогия институтының география факультетында уҡый һәм ул уны тырышып яҡшы билдәләргә генә тамамлай.▼
▲1966 йылда, белемен үҫтереү маҡсатында, Силәбе
Әлкә мәктәбендә уҡытыуға ул 40 йыл ғүмерен бағышлаған. Биологиянан уҡытҡан сағында ул тәжрибә үткәреү мөйөшө ойошторған. Балалар менән кукуруз үҫтергәндәр, ағастар ултыртҡандар һәм төрлө ашламалар ҡулланып тәжрибә үткәргәндәр. Алмағасҡа икенсе сорттың ботаҡтарын ялғап ҡарағандар.Тәү башлап Тархан Сәғит улы балалар менән кишер, сөгөлдөр, һуған ултыртып , мул уңыш алыуға өлгәшкән.▼
▲Әлкә мәктәбендә уҡытыуға ул 40 йыл ғүмерен бағышлаған.
Химия фәнен уҡытҡанда дәрестәрҙе ҡыҙыҡлы итеп алып барғн, дәрестәрҙә төрлө тәжрибәләр яһаған.
Башҡорт теле һәм әҙәбиәт уҡытыусыһы декрет отпускаһына киткәс әҙәбиәт дәресен дә уҡытып ала. Был осорҙа Рәми Ғарипов менән осрашып , уның “Туған тел “ шиғырын беренселәрҙән булып уҡыусыларына уҡып ишеттәргән, ятлатҡан. Рәми Ғарипов менән улар бик дуҫ булғандар, бере-береһенә барып йөрөгәндәр, аралашып торғандар.Уларҙың бергә төшкән фотоһы быға асыҡ дәлил. Тархан Сәғит улы Рәми Ғарипов ҡыуышта ятҡан тауға арнап “Ҡаратау" картинаһын ижад иткән. ▼
▲Башҡорт теле һәм әҙәбиәт уҡытыусыһы декрет отпускаһына киткәс, әҙәбиәт
Мәктәптә тыуған яҡты өйрәнеү эшен йәйелдереп ебәрә. Балаларҙы Салауат Юлаевтың тормош юлы һәм ижады менән таныштыра, һәр шиғырын үҙе яттан белә, уның атаһы Юлай Аҙналин һәм Емельян Пугачев үткән һуғыш юлдарынан үтәләр. Һәр атаманың килеп сығышы менән танышалар, альбом төҙөйҙәр. Тирә яҡтағы мәмерйәләр, шишмәләр, йылғалар , тауҙар араһында экскурсияларға йөрөйҙәр. Тәбиғәте менән тынғыһыҙ кеше балаларға ла тынысланырға ирек бирмәй. Бай рухи мираҫты бала аңына еткереү, күңел һандығына юйылмаҫлыҡ итеп һалыу өсөн тырыша. Балаларҙы дәртләндереп ,үҙ артынан эйәртә белеүсе энтузиаст балалар дуҫ, татыу, әүҙем булһындар өсөн ваҡытын, көсөн йәлләмәй. Тархан Сәғит улы һәр ваҡыт балалар менән йөрөй, эшләй, һәр нәмәне аңлата ,өйрәтә . Һәр йыл балаларҙың йәйге ялын ойоштороуҙа ҡатнаша.▼
▲
Лагерҙа эшләгән осорҙа балаларҙың ялын күңелле үткәреү өсөн тырыша, йырсылар, актерҙар, хәбәрселәр менән осрашып торалар.Фидан Ғафаров, Олег Ханов менән осрашыуҙары балалар күңелендә яҡты иҫтәлек булып ҡалған.Быны фотолар ҙа дәлилләп тора. Лагерҙа балаларға эште бик ентекләп өйрәтә, сөгөлдөр төбөн нисек утарға, йомшартырға икәнен үҙе күрһәтә. Физкультура дәрестәрен уҡытҡанда балаларҙы саңғы менән яланға , тауға алып сығыр булған, төрлө кросстар ойошторған.▼
▲Лагерҙа эшләгән осорҙа балаларҙың ялын күңелле үткәреү өсөн тырыша, балалар йырсылар, актерҙар, хәбәрселәр менән осрашып
Аҡ ҡуянҡайҙын балаһы
Юл 43 ⟶ 44:
Ике генә йылға араһы.
Бына ошо халыҡ йыры менән башлар була Тархан Заһиҙуллин Салауат Юлаевҡа арналған һүҙен.Үҙенең Салауат Юлаевҡа арналған телмәрен архивтарҙа эҙләнеүҙәре, бөйөк рус тикшеренеүселәре Рычков, Нефедов , Паллас, Крашенеников , Руденко яҙмалары менән раҫлар
Бөгөнгө көндә Малаяҙҙың уртаһында ҙур күркәм бинала урынлашҡан Салауат Юлаев музейы
Cалауат Юлаев уның бөтә булмышын биләп алған.Уның тураһында бик күп белешмәләр уҡып , ололарҙан һорашып, Салауат Юлаев портретын яҙыуға ла
Аҙналы ауылы урыны билдәле булғас, үҙенең элекке уҡыусыһы, бөгөнгө көндә уның эшен дауам итеп, музей етәксеһе булған Вельмер Иштимер улы менән Учалыға барып, мәрмәр стела эшләтеп, Салауат районына алып ҡайтып ҡуйҙы.
Тәкәй урынына таштан тирмә эшләтергә хыяллана илһөйәр, тик
1991 йылдың 15 июнендә асылған Салауат Юлаев дәүләт музейының нигеҙен Тархан Сәғит улы ойошторған музей экспонаттары тәшкил итә.
▲Cалауат Юлаев уның бөтә булмышын биләп алған.Уның тураһында бик күп белешмәләр уҡып , ололарҙан һорашып, Салауат Юлаев портретын яҙыуға ла өлгәште ул. Картинаһында Салауат йәш, ҡыйыу ҡарашлы, сос ир-егет итеп һүрәтләнә.Был картина бөгөн Малаяҙҙағы Салауат Юлаев музейын биҙәй. Салауат Юлаев тыуған төйәген билдәләү өсөн күп көсөн сарыф итә. Нияз Мәжитов етәкселегендәге экспедиция килгәс, уларҙан бер аҙым да ҡалмай, ярҙам итеп йөрөй. Аҙналы урыны билдәле булғас, үҙенең элекке уҡыусыһы бөгөнгө көндә уның эшен дауам итеп музей етәксеһе булған Вельмер Иштимер улы менән Учалыға барып мәрмәрҙән стела эшләтеп ҡуйҙылар.
Тәүге музей асылыуҙан һуң 28 йыл үткәс, 1993 йылдың 23 февралендә Әлкә ауылында икенсе тапҡыр Салауат Юлаевҡа музей асҡан ир уҙаманы - Тархан Сәғит улы.
▲Тәкәй урынына таштан тирмә эшләтергә хыяллана илһөйәр, тик өлгөрә өлгөрә алмай. Әлкә администрацияһы территорияһында Салауат тыуған төйәктә, уға арналған комплекс та булырға тейеш тип ,проект эшләтәм тип, Өфө юлын күп тапай Тархан Сәғит улы. Проект эшләнә, ләкин йәмғиәттәге үҙгәртеп ҡороу был ҙур эшкә ҡамасаулай.
Улы Айрат, Энгель, Хаммат Исмәғилевтар менән бергә картиналар эшләйҙәр.Ағас эшкәртеп таҡта-брустан, дсп-двп-нан каркастар ҡороп, Энгель Тархан улы ,папье маше ҡулланып, Салауат Юлаев менән бәйле урындарҙың барельеф картаһын төҙөй- һәр ауыл ут менән яҡтыртылып күренеп тора
▲Улы Айрат, Энгель, Хаммат Исмәғилевтар менән бергә картиналар эшләйҙәр.Ағас эшкәртеп таҡта-брустан, дсп-двп-нан каркастар ҡороп Энгель Тархан улы папье маше ҡулланып Салауат Юлаев менән бәйле урындарҙың барельеф картаһын төҙөй- һәр ауыл ут менән яҡтыртылып күренеп тора .
Хәбәрсе булараҡ та уның
Тархан Сәғит улы яҡшы фотограф та булған. Ауылдағы берҙән-бер фотоаппаратҡа ауылдаштарын Фотоға төшөрөп, эшләп
Тархан Сәғит улы Заһиҙуллин 1965 йылдың ноябрендә Әлкә урта мәктәбендә республикала беренсе тапҡыр Салауат Юлаев музейын ойошторған, 48 йыл ғүмерен Салауат батырҙың тормошон һәм эшмәкәрлеген өйрәнеүгә арнаған, Беренсе Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайында
1991 йылдың 15 июнендә асылған Салауат Юлаев дәүләт музейының нигеҙен Тархан Сәғит улы ойошторған музей экспонаттары тәшкил итә.
| |||