Ынйыҡай менән Юлдыҡай (йыр): өлгөләр араһындағы айырма

"«Ынйыҡай менән Юлдыҡай"» һалмаҡ башҡорт халыҡ көйө һәм уның варианттары 1894 йылда С. Г.  Рыбаков тарафынан Ырымбур губернаһы Орск өйәҙенең Солтан приискыһында (хәҙер Башҡортостандың Баймаҡ районы) Абдрахман Үҙәнбаевтан яҙылып алынған. Йыр "Музыка и песни уральских мусульман с очерком их быта исемле китапта нәшер ителә. Һуңғараҡ йырҙы Г.  Г.  Ишбулатов, Ф.  Х.  Камаев, М. М. Сәғитов, [[Шоңҡаров Ниғмәт Динәхмәт улы|Н.  Д.  Шоңҡаровтар]] яҙып алалар.

Рыбаков яҙып алған версияла йырҙың тарихы башҡорттарҙың йәйләүендә булған ваҡиға менән бәйле. Йәйләүҙә ете ҡыҙ йәшәй, уларҙың береһенең егете була. Бер көн, барыһы ла сабынлыҡта булған саҡта, егет ҡыҙҙарға килгән. Ҡымыҙ менән итте алам тип, егет күрше бай ҡыуыш өҫтөнә менә. Өҫтән төшөп килгән сағында егет салғыларға эсе менән барып төшөп, һәләк була. Ҡыҙҙарҙы егеттең үлемендә ғәйепләйҙәр һәм Себергә һөрәләр. Ҡыҙҙарҙың  икеүһе йыр ижад итә, һуңынан йырҙы уларҙың исеме менән атай башлайҙар.

Икенсе версия буйынса, Ынйыҡай Ынйыҡай — ҡыҙ, ә Юлдыҡай  — егет исеме. Кис ултырыуҙа бәхетһеҙ осраҡтан ҡыҙҙың әхирәте һәләк була. Бер-берен һөйгән Ынйыҡай менән Юлдыҡайҙы уның үлемендә ғәйепләйҙәр һәм төрмәгә бикләп ҡуялар.

Йыр эпик характерлы. Көйө  — киң диапазонлы (дуодецима),  орнаментикаһының, музыкаль фразаларҙың  ҡабатланмауы менән айырыла. Музыкаль теманың  көсөргәнешлеге көйҙөң квинт тонына күтәрелеүе  һәм терца тонына тиклем кинәт кенә төшәүе аша өлгәшә.

Оҫта башҡарыусылар араһында - — РФ-ның халыҡ артисы  [[Килдейәрова Флүрә Әхмәтша ҡыҙы|Ф.]] [[Килдейәрова Флүрә Әхмәтша ҡыҙы|Ә.]] [[Килдейәрова Флүрә Әхмәтша ҡыҙы|Килдейәрова]]  .  Йыр мотивтары буйынса[[Әлмөхәмәтов  Ғәзиз Сәлих улы|Ғ. С . Әлмөхәмәтов -]] — опера, драматург [[Ғәбитов Хәбибулла Ғәбделҡаһир улы|Х. Ғ. Ғәбитов]]<ref>[http://wiki02.ru/encyclopedia/Gabitov_Habibulla_Gabdelkagirovich/t/3304 Габитов Хабибулла Габделькагирович]</ref>  пьеса ижад итә. “Ынйыҡай «Ынйыҡай менән Юлдыҡай”Юлдыҡай» пьесаһы (1924; ), күп тапҡыр Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт дәүәләт академия драма театрында ҡуйылды.

Композитор А. М. Ҡобағошев "«Ынйыҡай менән Юлдыҡай"» йырын фортепиано һәм тауыш өсөн , ә Ғ. З. Сөләймәнов - — ҡурай өсөн  эшкәрттеләр.

Башкирские народные протяжные песни / сост. Л.  К.  Сальманова. Уфа, 2007.

* [http://fb.bashenc.ru/NOTY/YNYKAI_YULDYKAI.jpg] Йырҙың ноталары<br />