Мысыр: өлгөләр араһындағы айырма

|Независимость от=[[Британия империяһы]]

|Столица=[[Ҡаһирә]]

|Форма правления=[[Президент-парламент республикаһы]]

|Должности руководителей=[[Президент]]<br />[[Вице-президент]]<br />[[Премьер-министр]]

}}

 

 

Мысырҙа 80 миллиондан ашыу кеше йәшәй; уларҙың күпселеге [[Нил]] буйында, бик аҙ өлөшө сүллектәрҙә йәшәй.

 

=== Ғәрәп һәм төрөктәрҙең баҫып алыуы ===

 

[[1517]] йылда [[ғосман төрөктәре]] мәмлүк ғәскәрен ҡыйратҡандан һуң, Мысырҙы [[Ғосман империяһы]] ғәскәре баҫып ала. Мысыр Ғосман империяһының өлөшөнә әйләнә, ил менән ғосман солтаны тарафынан тәғәйенләнгән [[паша]] идаралыҡ итә. Әммә 17-се быуат аҙағына мәмлүк бейҙәре, рәсми рәүештә Ғосман империяһына буйһонһа ла, ғәмәлдә ил менән етәкселекте үҙ ҡулына алыуға ирешә.

[[1977]] йылда Сәдат Израилгә тарихи визит яһай. Һөҙөмтәлә, [[1979]] йылда тыныслыҡ килешеүе төҙөлә, был килешеү буйынса Израиль Синай ярымутрауындағы ғәскәрен тулыһынса сығарырға ризалыҡ белдерә. Сәдаттың Иерусалимға визиты Мысырҙың бүтән ғәрәп илдәре менән мөнәсәбәтен боҙа, Мысыр [[Ғәрәп берлеге]]нән сығарыла.

 

 

[[2011]] йылдың 25 ғинуарынан 30 йыл дауамында президент вазифаһын биләгән Хөсни Мөбәрәк һәм уның режимына ҡаршы Мысыр ҡалаларының урамдарында демонстрациялар башлана. Урамға сығыусылар, президенттың отставкаһынан тыш, эшһеҙлек мәсьәләһен хәл итеүҙе, минималь эш хаҡы күләмен күтәреүҙе талап итә һәм аҙыҡ-түлеккә хаҡтар күтәрелеүгә, түбән тормош кимәленә ҡаршы сығыш яһай.<ref>[http://www.shonkar.ru/novosti/48-donya-yaniliktari/879-rfhirele-tinis-tugel "Ҡаһирәлә һаман тыныс түгел…, «Шоңҡар» сайтында 2011 йылғы сыуалыш тураһында]</ref><ref>[http://www.shonkar.ru/novosti/48-donya-yaniliktari/882-bashkortostan-kahire «Ҡаһирәлә Башҡортостандан 50 студент ҡамауҙа ҡала» «Шоңҡар» сайтында 2011 йылғы сыуалыш тураһында]</ref><ref>[http://www.bbc.co.uk/russian/radio/radio_rannychas/2011/02/110202_egypt_students.shtml «Российские студенты просят вывезти их из Египта» Би-би-си сайтында репортаж]</ref> Һөҙөмтәлә, 2011 йылдың 11 февралендә Хөсни Мөбәрәк, ил менән идара итеүҙе Юғары хәрби көстәр советына ҡалдырып, президент вазифаһынан китә.<ref>[http://www.bbc.co.uk/russian/international/2011/02/110211_mubarak_resigns.shtml Меңләгән мысырлылар Ҡаһирә үҙәгендә Мөбәрәктең китеүен байрам итә. Би-би-си ]</ref>

Мысырҙа йәшәүсе кешеләр һаны, бындағы тарихи ваҡиғалар, илдең хәрби ҡеүәте, килешеү оҫталығы, географик урыны буйынса өҫтөнлөгө арҡаһында Мысырҙың [[Африка]]ла һәм [[Яҡын Көнсығыш]]та сәйәси йоғонто бик киң. Ҡәһир ҡалаһының дини һәм рухи институттары урындағы ижтимағи һәм мәҙәни үҫештең үҙәге булып тора.

 

 

 

Мысыр [[БМО]]-ның [[1945]] йылда нигеҙләнгән көнөнән алып уның ағзаһы булып тора, һәм хәҙерге көндәрҙә лә был ойошмала төп ролдәрҙең береһен уйнай. [[1991]] йылдан [[1996]] йылға тиклем Мысырҙың элекке премьер-министры урынбаҫары Бутрос Бутрос Ғәли БМО-ның генераль секретары вазифаһын биләй.

[[Файл:Egypt sat.png|thumb|250px| Мысырҙың спутник аша күренеше]] Мысырҙың майҙаны 1 001 450 квадрат километр тәшкил итә. Әммә илдәге климаттың ҡоролоғо арҡаһында, кеше башлыса [[Нил]] буйында тупланған, икенсе һүҙ менән, бында йәшәүсе халыҡтың 99 процент тирәһе бөтә территорияның яҡынса 5,5 процентын ҡуллана.

 

 

Мысырҙың күпселек өлөшө — сүллек. Сүллектә иҫкән елдәр бейеклеге 30 метрҙан ашҡан ҡомло убалар — [[дюна]]лар барлыҡҡа килтерә. Мысыр [[Сахара сүллеге]]нең һәм [[Ливия сүллеге]]нең өлөштәрен үҙ эсенә ала.

 

 

=== Климаты ===

 

=== Губернаторлыҡтар ===

 

=== Физик-географик региондар ===

2689 км

<br />''илдәр менән сиктәре:''

 

'''Яр буйы:''' 2450 км

| 1

| [[Дакахлия (мухафаза)|Дакахлия]]

| align="right" | 3 538

| align="right" | 4 985 187

|-

| 2

| [[Хургада]]

| align="right" | 120 000

|-

| 4

| align="right" | 6 068

| align="right" | 2 512 792

|-

| 8

| align="right" | 125

| align="right" | 3 143 486

| 9

| [[Минуфия (мухафаза)|Минуфия]]

| align="right" | 2 499

| align="right" | 3 270 404

|-

| 10

| align="right" | 32 279

| align="right" | 4 179 309

|-

| 11

| align="right" | 374

| align="right" | 6 758 581

|-

| 14

| align="right" | 440 098

| align="right" | 187 256

| 15

| [[Шаркия (мухафаза)|Шаркия]]

| align="right" | 4 911

| align="right" | 5 340 058

| 22

| [[Көньяҡ Синай (мухафаза)|Көньяҡ Синай (Гануб Сина)]]

| align="right" | 31 272

| align="right" | 149 335

|-

| 23

| align="right" | 3 467

| align="right" | 2 618 111

| 26

| [[Төньяҡ Синай (мухафаза)|Төньяҡ Синай (Шималь Сина)]]

| align="right" | 28 992

| align="right" | 339 752

== Египтология ==

{{main|Египтология}}

 

Танылған египтологтар:

| div_link =

 

| pop_1 = 8,105,071

| img_1 = Cairo, evening view from the Tower of Cairo, Egypt, Oct 2004.jpg

 

| pop_2 = 4,388,219

| img_2 = Alexandria - Egypt.jpg

| pop_7 = 487,896

 

| div_8 = Дакахлия (губернаторлыҡ){{!}}Дакахлия

| pop_8 = 480,494

 

| div_9 = Гарбия {{!}}Гарбия

| pop_9 = 458,297

 

| city_13 = Файюм

| pop_13 = 338,959

 

| pop_16 = 281,891

 

| pop_17 = 253,767

 

=== Шарм-әл-Шәйх ===

[[Файл:Naama Bay R01.jpg|thumb|right|250px|[[Шарм-әл-Шәйх]]тағы Наама Бей бухтаһындағы пляж]]

 

1967—1982 йылдарҙағы Израиль оккупацияһы ваҡытында [[Офира]] исемен йөрөткән.