Лидия: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
ZUFAr (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
{{Другие значения}}
{{Историческое государство
|название = Лидия
|самоназвание = Λυδία
|статус =
|флаг =
|описание_флага =
|герб =
|описание_герба =
|карта = Map of Lydia ancient times-ru.svg
|описание = [[Крёз (царь Лидии)|Крёзе]] дәүерендә Лидия батшалығы
|p1 = Хетт батшалығы
|flag_p1 = AlterOrient2.png|30px
|p2 =
|flag_p2 =
|p3 =
|flag_p3 =
|p4 =
|flag_p4 =
|образовано = [[Б.Э.Т XII быуат]]
|ликвидировано = [[Б.Э.Т 546 быуат]]
|s1 = Держава Ахеменидов
|flag_s1 = Standard of Cyrus the Great (Achaemenid Empire).svg|30px
|s2 =
|flag_s2 =
|s3 =
|flag_s3 =
|s4 =
|flag_s4 =
|девиз =
|столица = [[Сарды]]
|города = Тиесс, Келены, Даскилий, Тирра
|язык = [[Лидия теле]]
|валюта = [[Статер]]
|дополнительный_параметр =
|содержимое_параметра =
|площадь =
|население =
|форма_правления = [[Хунта]]
|династия = [[Тилониды]], [[Лидийские цари|Гераклиды]], [[Лидийские цари|Мермнады]]
|титул_правителей = Цари Лидии
|правитель1 = [[Кандавл]]
|год_правителя1 = 717 - 700 гг. до н. э.
|титул_правителей2 = <!--используется при изменении титула последующего правителя-->
|правитель2 = [[Гиг]]
|год_правителя2 = 680 - 645 гг. до н. э.
|титул_правителей3 =
|правитель3 = [[Крёз (царь Лидии)|Крёз]]
|год_правителя3 = 560 - 546 гг. до н. э.
|титул_правителей4 =
|правитель4 =
|год_правителя4 =
|титул_правителей5 =
|правитель5 =
|год_правителя5 =
|титул_правителей6 =
|правитель6 =
|год_правителя6 =
|религия = [[политеизм]]
|дополнительный_параметр1 =
|содержимое_параметра1 =
|Этап1 = Основание [[Гиг]]ом династии [[мермнады|Мермнадов]]
|Дата1 = [[680 до н. э.]]
|Год1 =
|Этап2 = Вторжение [[Ашшурбанапал]]а Ассирийского
|Дата2 = [[650 до н. э.]]
|Год2 =
|Этап3 = Лидийское царство захвачено [[Кир II Великий|Киром Великим]]
|Дата3 = [[546 до н. э.]]
|Год3 =
|Этап4 =
|Дата4 =
|Год4 =
|Этап5 =
|Дата5 =
|Год5 =
|Этап6 =
|Дата6 =
|Год6 =
|дополнительный_параметр2 =
|содержимое_параметра2 =
|до =
|д1 =
|д2 =
|д3 =
|д4 =
|д5 =
|д6 =
|д7 =
|после =
|п1 =
|п2 =
|п3 =
|п4 =
|п5 =
|п6 =
|п7 =
|прим =
}}
'''Ли́дия''' ({{lang-grc|Λυδία}}, {{lang-tr|Lidya}}) — [[Кесе Азия|Кесе Азиялағы]] боронғо дәүләт, элек Мэония тип аталған, [[Эгей диңгеҙе|Эгей диңгеҙенә]] тиклем етеп торған һәм ярымутрау эсендә бер-береһенән Тмол менән айырылып торған Герм һәм Каистрҙың юғары ағымы янында торған
Гермдың һул яры янында Магнезия (хәҙерге Маниса ҡалаһы), төньяҡ итәгендә Сипила; унда йәшәүселәр Фессалия магнеттары менән бәйле. Сарды (хәҙер Сард), Лидия батшаһының ныҡлығы, Пактол янындағы Тмол тауының төньяҡ итәгендә ята.
Юл 15 ⟶ 110:
== Халҡы ==
Мәҙәниәттең билдәле бер баҫҡысында торған Лидия халҡы тирсендарға, торребтарға һәм сардандарға яҡын торған, хеттарҙың ныҡ йоғонтоһо аҫтында торған билдәһеҙ бер расаға ҡарай; [[Лидия]]ның бер батша династияһы хеттар ҡәбиләһенә ҡараған.
Илдәге халыҡтың телелидийя теле, ул һинд европа телдәренә ҡараусы анатолий төркөмөнә инә. Яҙмаһы — лидия алфавитлы,тышҡы күренеше менән грек алфавитына оҡшаған.
== Тарих ==
[[Лидия]] дәүләтенең тарихы ярым риүәйәттәр формаһында антик әҙәбиәте йолалары сағылышында һәм көнсығыш мәғлүмәттәренән, беренсе нәүбәттә ассирия текстары өҙөктәренән беҙҙең көндәргә тиклем килеп еткән. [[Лидия]] тарихынының фәнни реконструкцияһы археология ҡаҙыуҙары ваҡытында табылған әйберҙәр нигеҙендә яһалған, улар системалы һәм даими рәүештә [[1958 йыл|1958 йылдан]] алып хәҙерге көнгә тиклем [[Лидия]] батшалығының баш ҡалаһы урынында торғанСфарт (Сард грексә) ҡалаһы янында алып барыла.
Илдең үҙәк өлкәһе баш ҡала исеме менән аталып йөрөтөлә. Герм үҙәне халҡын б. э. т. VII быуатта ассирийлылар һәм гректар лидий халҡы тип атаған. [[Геродот]] әйтеүенсә, лидиялылар башта мэондар тип аталғандар.
Лидияға фригия йоғонтоһо әлегә тикшеренеүҙәр талап итә. Лидияның Фригиянан б. э. т. VIII быуатта сәйәси бойондороҡлолоғо археологик дәлилдәр менән бик әҙ иҫбатлана. Фригия менән Лидия керамикаһының бәйлелеге, Сардтың монументаль архитектураһына йоғонтоһо тураһында әйтеп үтергә мөмкин. Фригия йоғонтоһоноң иң ныҡ танытмаһы булып Лидиялағы ҡәберҙәрҙең ҡурған өйөмдәре кеүек итеп эшләнеүе тора.
Үҙенең сәйәси ҡоролошо буйынса [[Лидия]] - монархия дәүләте. Дәүләт башында батша торған. Уның власын йәнен һаҡлаусылар төркөмө һәм ғәскәр ныҡ тотҡан; төп ролде атаҡлы атлы ғәскәр һәм Лидия ике тәгәрмәсле һуғыш арбаһындағы яугирҙәр үтәгән. Лидия батшалары хәрби хеҙмәткә ялланған яугирҙәрҙе лә ҡабул иткән, бигерәк тә күрше : карийҙарҙы, ионийлыларҙы һәм ликийҙарҙы. Батшаға ил менән идара итеүҙә аристократ ғаиләләренән сыҡҡан хакимдар ярҙам иткән. Хатта аристократтар советы ла булған. Мөһим тышҡы һәм эске сәйәсәтте тикшереүҙә ябай халыҡ ҡорға йыйылған. Батша власы көсәйеү арҡаһында улар юҡҡа сыҡҡан. Лидияның социаль һәм сәйәси тормошонда архаик йәмғиәттең ҡалдыҡтары һаҡланған, уның буйынса ырыу-ҡәбиләләргә бүлеү, боронғо ҡәбилә хоҡуҡтарын үтәү ҡанун рәүешендә торған.<ref name=autogenerated1>История Древнего Востока. Под ред. Кузищина В. И. 3-е изд., перераб. и доп. — М.: Высшая школа, 2003. — 462 с.</ref>
Лидия дәүләтенең сәскә атыу осоро б. э. т. VII—VI быуаттараҙ була, ул саҡта власть Мермнадтар династияһы ҡулы аҫтында була (династияға нигеҙ һалыусы - Гигес (б. э. т. VII быуаттың беренсе яртыһы).
== Әҙәбиәт ==
* {{ЭСБЕ}}
* Olfers, «Ueber die lydischen Königsgräber bei Sardes» («Abhandlung der Berl. Akad. der Wissenschaften» 1858);
* Schubert, «Geschichte der Könige von Lydien» (Бреславль, 1884);
* Hölzer, «Das Zeitalter des Gyges» («Rhein. Museum», XXXV);
* Barclay V. Head, «The coinage of Lydia and Persia» (Лондон, 1877);
* Radet, «La Lydie et le monde grec au temps des Merninade?» (П., 1893);
* Масперо, «Древняя история народов Востока» (М., 1895).
[[Категория:Древняя Малая Азия]]
[[Категория:Государства в истории Турции]]
[[Категория:Исторические области Малой Азии]]
[[Категория:Лидия]]
[[Категория:Ахеменидские сатрапии]]
| |||