Әр-Рияд: өлгөләр араһындағы айырма

'''Әр-Рия́д''' ({{lang-ar|الرياض}} {{IPA|[arrːiˈjɑːdˤ]}} — «баҡсалар») — [[Сәғүд Ғәрәбстаны|Сәғүд Ғәрәбстаны]]ның [[баш ҡалаһы]], [[Әр-Рияд]] административ округы үҙәге. Халҡы  — 6 506 700 кеше ( 2016 йылға)<ref>[http://www.arriyadh.com/Eng/ab-arriyad/index.aspx/?1=1&menuId=4701 Saudi Arabia: largest cities and towns and statistics of their population]{{ref-en}}{{ref-de}}{{ref-fr}}{{ref-es}}</ref>.

Яҡынса дүрт мең йылдар әүәл хәҙерге Әр-Рияд тирәһенә күсмән ғәрәп ҡәбиләләре килеп сыҡҡан.

VI—VII быуаттарҙа Әр-Рияд бер ҡәҙимге генә, күҙгә ташланмаған ҡасаба булған. XVIII быуаттан, тарихы ғәрәп баҙары киңәйә, яңы мәсеттәр һалына башлағас ҡына Әр-Рияд йәнләнеп киткән.

1902 йылда әмир Абдул-Әзиз ибн Сәғүд ғәскәре менән килеп Әр-Риядты баҫып алған. 1927 йылда сәғүд әмирҙәре Нәдж йәки Хиджаз тигән дәүләт төҙөп, баш ҡалаһын Әр-Рияд итеүгә өлгәшкән. 1932 йылда яйлап берләшә барып, ғәрәптәр Сәғүд Ғәрәбстаны тигән дәүләт булдырып, унда бөгөнгө көнгә тиклем әмир Сәғүд тоҡомдары идара итә. 1960 йылда Әр-Риядта 160 000 кеше йәшәгән. 1960-сы йылдарҙан Әр-Рияд, бар Сәғүд Ғәрәбстаны кеүек үк, нефть сығарыуҙан килгән табышҡа йәшәй..

Әр-Риядта король резиденцияһы, шулай уҡ барлыҡ үҙәк дәүләт учреждениелары урынлашҡан, улар 1955 йылда барлыҡҡа килгән булған. Ҡалала сәнәғәт юҡ тиерлек, уның ҡарауы, һанһыҙ магазиндар, ресторандар, ҡәһүәханалар, музейҙар һәм уҡыу йорттары тупланған. Ҡала халҡының яҡынса 40 %  — 30 йәшкә тиклемгеләр. Ир-ат ҡатын-ҡыҙҙан илдәге кеүек үк 10 % -ҡа артығыраҡ. Ир-егеттәргә белемде баш ҡалала ла - — уларға Дәүләт университетынан, Юғары техник институттан, Хәрби академиянан урындар бирелә — сит илдә лә ала алалар.

Ҡалала Исламдың барлыҡҡа килеү тарихына бағышланған экспозициялар ҡуйылған музейҙар күп, улар иҫәбенә Әр-Рияд музейы, Центр исследования и изучения ислама имени Король Фейсал исемендәге Исламды тикшереү һәм өйрәнеү үҙәге инә. Архитектура ҡомартҡылары араһында Әл-Батаа айырылып тора, был үҙәктә боронғо биналарҙы күрергә була. Йәнә Масмак ҡәлғәһе бар, ул 1865 йылда төҙөлгән булған. Әр-Риядтың бөгөнгө тормошо символы булып иң юғары бина — Король үҙәге тора, бында офистар, ҡыйбатлы квартиралар һәм ресторандар урынлашҡан үҙәк.

1940-сы йылдарҙан ҡала ныҡлы һәм бик етеҙ үҫешә. Бигерәк тә Әр-Риядатың халыҡ һаны XX вбыуаттың икенсе яртыһында ныҡ арта. 1960 йылда ҡалала 150 мең кеше йәшәһә, 1980-се йылдар башына миллиондан уҙып китә. Нефттән килгән иҫ киткес ҙур табыш ҡаланы бик замансаға әүерелдерә. Ғәҙәттә ҡала йорттары 8 ҡатлы, әммә оригиналь төҙөлөшө менән айырыла. бик күп күктерәр йорттар, башҡа һуш китерлек проекттар ҙә эшләнә. грандиозные проекты. Ҡаланың һәм шулай уҡ илдең иң ҙур бинаһы -  — Бурж әл-Мәмләк.

2009 йылдың ноябрендә ер өҫтө метрополитены төҙөлә башлай, ул Мәккәнекенән ҡала икенсе урында<ref>[http://prian.ru/news/17181.html В столице Саудовской Аравии началось строительство метро — В Мире — Prian.ru<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. 2017 йылда алтын менән биҙәлгән яңы тармағы төҙөлөргә тейеш<ref>[http://runews24.ru/world/metro-gold-in-saudi-arabia.html В Саудовской Аравии появится станция метро из золота]</ref>.

2013йылдың 23 апрелендә Сәғүд ибн Әбдел Әзиз әл Сәғүд исемендәге университет биләмәһендә троллейбус йөрөй башлай<ref>[http://www.trolleymotion.ch/index.php?L=0&id=115&n_ID=1783 Riad/Riyadh — Eröffnung des neuen Campus der King Saud bin Abdulaziz University]</ref>.

Ҡала 15 районға бүленгән<ref>[http://www.alriyadh.gov.sa/amanat/web/Include/Flash/riyadhmap.html Official Website of the Riyadh Municipality — Interactive Map of Riyadh’s branch municipalities]{{ref-ar}}</ref>.