Ғәбдрәхимов Ғәбдесәләм: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
"Габдрахимов, Габдессалям" битен тәржемә итеп төҙөлгән
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Иерарх|имя=Габдесаллям Габдрахи́мов|оригинал имени=عبد السلام بن عبد الرحيم بن عبد الرحمان بن محمد|титул=Муфтий, Председатель [[Оренбургское магометанское духовное собрание|Оренбургского магометанского духовного собрания]]|порядок=2|периодначало=[[30 сентября]] [[1825 год]]а|периодконец=[[31 января]] [[1840 год]]а|предшественник=[[Хусаинов, Мухаммеджан|Мухаммеджан Хусаи́нов]]|преемник=[[Сулейманов, Габдулвахид|Габдулвахид Сулейма́нов]]|титул_2=[[Ахун]]|периодначало_2=[[14 августа]] [[1805 год]]а|имя при рождении=Габдесаллям Габдрахи́мов|оригинал имени при рождении=عبد السلام بن عبد الرحيم بن عبد الرحمان بن محمد|дата рождения=1765|дата смерти=30.1.1840|место рождения={{МР|Абдрахманово|в Альметьевском районе‎|Абдрахманово (Альметьевский район)}}, [[Бугульминский уезд]], {{МР|Оренбургская губерния|в Оренбургской губернии}}, [[Российская империя]]|место смерти=д. Балыклыкуль, Стерлитамакский уезд, Оренбургская губерния, [[Российская империя]]|дети='''Дочери:''' Бибибадарсафа, Бибимахиджихан, Бибисарвиджихан, Бибифахриджихан. <br ></span> '''Сыновья:''' Абдуррауф, Ахмади, Гиниятулла.}}'''Ғәбдесәләм Ғәбдрәхимов'''  ( Ғәбдессәләм бине Ғабдеррәхим бине Ғабдеррахман бине Мөхәммәт, Ғәбдесәләм Ғабдрәхимов<ref>Татарская энциклопедия: В 5 т. / Гл. ред. М.  Х.  Хасанов, ответ. ред. Г.  С.  Сабирзянов. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 2005. — Т. 2: Г–ЙГ-Й. — С. 7</ref>; [[1765 йыл|1765]], Ырымбур губернаһы Бөгөлмә өйәҙе [[Ғабдрахман]] ауылы— [[30 ғинуар]] [[1840 йыл|1840]], Ырымбур губернаһы Стәрлетамаҡ өйәҙе Балыҡлыкүл ауылы)  — ислам дине эшмәкәре,  йылдар 1825-40 ылдырҙа ОМДС-тың икенсе мөфтөйө.
 
== Биографияһы ==
[[Типтәрҙәр|Типтәр]]  ғаиләһендә тыуған. Юғары дини белемде  Ҡаҙандың беренсе мәхәлләһе мәҙрәсәһендәИбраһим Худжашиҙа  һәм Ырымбур өйәҙе Ҡарғалы  (Сәйет посады) мәҙрәсәһендә ала. 
 
=== Ырымбурҙағы эшмәкәрлеге ===
[[17 октябрь]] [[1799 йыл|1799]]  йылдың 17 октябрендә Ырымбур Губерна идаралығы Ғәбдессәләм Ғәбдрәимовты мәсетһаҙ городовой мулла вазифаһында раҫлай.1802 йылда Рамаҙан изге айына бағышланған байрам ғибәҙәтен ваҡытынан алдан үткәргәне өсөн мөфтөй Мөхәмәтйән Хөсәйенов ттарафынан  вазифаһынан ситләтелә.[[1805 йыл|1805]] йылдыңдың 14 авгусында Кесе Жуз ханы һәм Ырымбур идаралығы үтенесе буйынса вазифаһында ҡабаттан тергеҙелә, уға ахун һәм мөҙәрис дәрәжәләре бирелә.
 
1799 йылда Ғәбдесәләм Ғәбдрәхимов үҙ йортонда мосолман училищеһын аса, бында [[Ырымбур|Ырымбурҙа]] йәшәгән татарҙар, бохарҙар, хиуалар һәи ташкентлылар белем ала<ref>Национальный архив Республики Татарстан (НА РТ). Ф. 92. Оп. 1. Д. 386. Л. 13.</ref>. Уға тәрбиәгә үҙенең балаларын ҡаҙаҡ старшиналары ла ебәрә, был уның милли элитаға яҡынлашыуына, улар араһында ышаныслы һәм йылы мөнәсәбәттәргә булышлыҡ итә<ref>ГАОО. Ф. 6. Оп. 10. Д. 61. Л. 2–22-2 об.</ref>
 
[[1823 йыл|1823]]—[[1824 йыл|1824]]  Айсыуаҡов Ширғаҙы рәйеслегендәге Урҙа эштәре буйынса комиссия ағзаһы. Мосолмандарҙы хеҙмәткә тоғролоҡҡа ант биреү, енәйәтселәрҙе өгөтләп ыңғайлатыу, шулай уҡ Ырымбур сик комиссияһында дипломатик хатлашыуҙы ғәрәп һәм фарсы теленән татар теленә тәржемә итеү менән шөғөлләнә<ref>ГАОО. Ф. 6. Оп. 3. Д. 3066. Л. 1–21-2; Оп. 10. Д. 2376. Л. 2; Д. 2471. Л. 1–21-2.</ref>
 
  1824 йылда ахун Ғәбдесәләм Ғәбдрәхимов үтенесе буйынса ҡала йәмиғ мәсетендә ағымдағы ремонт үткәрелә<ref>ГАОО. Ф. 6. Оп. 10. Д. 3163. Л. 1–91-9.</ref>
 
=== ОМДС рәйесе вазифаһындағы эшмәкәрлеге ===
  М. Хөсәйеновтың вафатынан һуң  Ырымбур губернаторы П.  К. Эссен Эссен  Ғәбдесәләм Ғәбдрәхимов  юғары рухани вазифаға тәҡдим ителә.   [[1825 йыл|1825]] йылдың дың 30 сентябрҙә император [[Александр I]]  укзына ярашлы ул мөфтөй вазифаһына раҫланды. 1826 йылдың 15 февралендәант бирә һәм ОМДС-ҡа индерелә.
 
Ғәбдесәләм Ғәбдрәхимовтың  ОМДС мөфтөйө вазифаһында эшмәкәрлеге емешле була.  1827 йылда ул Өфөлә беренсе йәмиғ мәсете бинаһын төҙөү буйынса эшен башла. 1831 йылда ОМДС-тың айырым резиденцияһы төҙөлөүе хаҡында мәсьәлә күтәрелә.  Башҡорттарҙың һәм типтәрҙәрҙең Ҡазан университетының медицина факультетына уҡырға инеүенә булышлыҡ итә.  Ғәбдрәхимов мосолмандар  араһында   эскелеккә, шулай уҡ [[һабантуй]] һәм йыйын һымаҡ халыҡ байрамдарына  ҡаршы көрәшә.
 
Өфө мосолман зыяратында ерләнгән.
 
== Наградалары һәм бүләктәре ==
* 1806 ййылдың 16 авгусы  — Рәсәй дәүләте алдындағы хеҙмәттәре өсөн йыл да була торған  150 һум түләү  тәғәйенләнгән.
* 1814 йыл  — алтын миҙалы менән наградланға,  элекке эш  хаҡына  80 һум өҫтәлгән.
* 1817 йыл  — ҡаҙнаға бөтә түләүҙәрҙән азат ителә,  элекке эш хаҡына тағы ла  70 һум өҫтәлә. [[Файл:UfaBashkirMosque.jpg|мини|[[Беренсе йәмиғ мәсете|Өфөлә беренсе йәмиғ мәсете]] 1830 йылда Ғәбдрәхимов юллауы буйынса төҙөлә]]
* 1820 йыл  — Ырымбур  генерал-губернатор Эссен үтенесе буйынса  100 һум бүләк ителә.
* 28 апрель 1824 йылдың 28 апреле  — ҡаҙаҡ ханы Ширғаҙи бин Айсыуаҡ бин Нурғәли осорондағы намыҫлы эшмәкәрлеге өсөн   500 һум торған алтын сәғәт менән бүләкләнә.
* 1826 йылдың 7 майында —йорт һатып алыу өсөн  4 000 һум бирелә.
 
== Ғаиләһе ==
* Беренсе ҡатыны  — Тайсуған ауылынан Ғабдрахман бин Туймөхәмәт ҡыҙы  Мәрфуға.
* Икенсе ҡатыны   Рәхмәтулла ҡыҙы Фәрхибаныу.
* Балалары  — Ғабдрәүеф, Әхмәҙей, Ғиниәтулла, Бибиҙәрсафа,  Бибимаһийән, Бибисарүийән, Бибифәхрийыһан.
'''Ғәбдрәүеф '''  Беренсе таш йәмиғ мәсетендә [[имам]], һуңынан [[ахун]] булып хеҙмәт итә. Кадет корпусындағы мосолмандарға  ислам тәғлимәтен уҡыта, бының өсөн йылына  500 һум ала. [[17 июнь]] [[1830 йыл|1830]] йылдыңдың 17 июнендә туғаны Ғиниәтулла менән ирек грамотаһын ала.  [[1843 йыл|1843]] йылдада имам һәм ахун вазифаларынан бушатыла. [[1881 йыл|1881]] йылдада вафат була, Ырымбурҙа ерләнә.
 
== Иҫкәрмәләр ==
38 юл:
 
== Әҙәбиәт ==
* Фахруддин Р. Асар. Т. 1.  — Казань: Рухият, 2006.  — С. 328—336.
[[Категория:Алфавит буйынса шәхестәр]]
[[Категория:1765 йылда тыуғандар]]