Ҡаҙаҡ теле: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
23 юл:
}}
 
'''Ҡаҙаҡ теле''' — [[Ҡаҙаҡтар|ҡаҙаҡ]] халҡының милли теле, [[Ҡаҙағстан]] Республикаһының дәүләт теле. Шулай уҡ Ҡаҙағстан менән күрше булған Рәсәй Федерацияһы өлкәләрендә, Ҡырғыҙстанда, Тажикстанда, Төркмәнстанда, Үзбәкстанда, Афғанстанда[[Афғанстан]]да, Иранда[[Иран]]да, Ҡытайҙа[[Ҡытай]]ҙа, Монголияла[[Монголия]]ла, Пакистанда, Төркиәлә[[Төркиә]]лә һ. б. таралған
[[Төрки телдәре]]нең ҡыпсаҡ төркөмөнөң ҡыпсаҡ-нуғай төркөмсәһенә ҡарай.
Морфологик тибы буйынса агглютинатив телдәр иҫәбенә инә.
 
== Ҡаҙаҡ теле донъя кимәлендә ==
Донъяла ҡаҙаҡ телендә һөйләшеүселәр һаны 16 миллиондан ашыу; Башҡортостан Республикаһында  — 4 меңдән ашыу (2010). Ҡарағалпаҡ һәм нуғай теленә яҡын. Боронғо ҡыпсаҡ ҡәбиләләре теленә барып тоташа. Әҙәби ҡаҙаҡ теле 16 быуатта үҫешә башлай, ҡаҙаҡ йәнле һөйләү теле һәм Урта Азия төрки теле нигеҙендә 19 быуаттың икенсе яртыһында тулыһынса формалаша. Ҡаҙаҡ теленең аныҡ ҡына диалект бүленеше юҡ.
 
== Һөйләштәре ==
 
Ҡаҙағстанда 4 һөйләш төркөмөн айырып йөрөтәләр:
* көнсығыш
* көнбайыш
38 юл:
* көньяҡ
 
Ҡаҙаҡ теле фонетикаһы өсөн, башҡорт телендәге кеүек үк, палаталь гармония хас, сағыштырыу: ''ҡаҙаҡса “жазушыларымыз” –«жазушыларымыз» — башҡортса “яҙыусыларыбыҙ”«яҙыусыларыбыҙ»''; [с] һәм [ж] тартынҡылары башҡорт телендәге [ш] һәм [й] тартынҡыларына тура килә, сағыштырыу.: ''ҡаҙаҡса “бас”«бас» ба[с] — башҡортса “баш”«баш» ба[ш]; “жақсы”«жақсы» [ж]аҡсы — – “яҡшы”«яҡшы» [йа]ҡшы'' һ.б. Ҡайһы бер ғәрәп һәм фарсы сығанаҡлы һүҙ яһаусы аффикстар ''(‑кар/‑кер, ‑ғар/‑гер, ‑кор, ‑паз'' һ. б.) төрки сығанаҡлы нигеҙҙәрҙән яңы һүҙҙәр яһауҙа ҡулланыла: ''“iскер”«iскер» (эшлекле), “арбакеш”«арбакеш» (ылаусы), “бiлiмпаз”«бiлiмпаз» (ғалим)'' һ.б.
 
== Морфологияһы ==
Морфологияла башҡорт телендәге бергәлек, ниәт-маҡсат һәм ҡорал мәғәнәләрен белдереүсе “менән”«менән» бәйләүесе ‑мен/‑пен һәм ‑менен/‑пенен аффикстары аша бирелә, улар параллель ҡулланыла, сағ.: ҡаҙаҡса “атпенен”«атпенен» һәм “атпен” –«атпен» — башҡортса “ат«ат менән”менән», “менiменен”«менiменен» һәм “менiмен”«менiмен» — «минең “минең менән”менән». Юҡлыҡ формалары башҡ.башҡорт телендәге “түгел”«түгел» модаль һүҙенә тура килгән “емес”«емес»(Ҡырғыҙса[[Ҡырғыҙ "теле|ҡырғ.]] «эмес"», Үзбәксәүзб. "«эмас"») киҫәксәһе м‑нменән бирелә, сағ.: ҡаҙаҡса “қарт емес”«қарт емес» — башҡортса “ҡарт«ҡарт түгел”түгел» һ.б.
 
== Һүҙлек составы ==
47 юл:
 
== Әҙәбиәт ==
* Кайдаров А. Т.  Казахский язык //Языки мира. Тюркские языки. Бишкек, 1997.
 
{{башланғыс}}
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Ҡаҙаҡ_теле» битенән алынған