Ҡағараҡ һымаҡтар: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
берләштерелмәне
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
69 юл:
 
== Ҡыһырлама ==
Ҡағараҡ һымаҡтар — байтаҡ эре ҡоштар, йәшәү рәүеше һыу мөхите менән тығыҙ бәйләнгән. Был ҡағараҡтарҙың морфологияһына ҙур йоғонто яһаған: йомро, һуҙыңҡы кәүҙә, оҙон һығылмалы муйын, аяҡтары кәүҙәһенең арҡы өлөшөнә сығарылған. һәм ҡатыҠауырһын ҡатламы тығыҙ, ҡуйы , тәненәҡалын тығыҙмамыҡ ятыусыҡатламы. ҡауырһынҺалҡындан япмаһытире ҡалынаҫтындағы мамыҡмай ҡатламы ла ҡатламлыһаҡлай. Йөҙөү ярылары ҡаҙ һымаҡтарҙыҡы кеүек үк. Алғы өс бармаҡтары оҙон һәм йөҙөү ярылары менән тоташҡан. Артҡы бармағы ҡыҫҡа һәм насар үҫешкән, башҡаларынан өҫтәрәк урынлашҡан, тар ғына йөҙөү ярыһы бар. Аяҡтары көслө, әммә ҡоро ерҙә йөрөүгә яраҡлашмаған, ғәҙәттә, аяҡтары һәм ҡанаттары менән этәрелеп, түшендә шыуыша. Бәкәл һөйәге ҡауырһынһыҙ, ныҡ ҡалын, мөгөҙ япмаһы ла ҡалын һәм алдан йыйырсыҡлы, арттан - шыма. Ҡанаттары осло, сағыштырмаса тар һәм ҡыҫҡа. Суҡышы осло, беҙ һымаҡ, танау тишектәре ярыҡ кеүек үтә тишек , сумғанда һыу инмәһен өсөн тиреле клапаны бар. Мамыҡ {{comment|аптериялар|ҡоштарҙың ҡауырһынһыҙ тире өлөшө}}ҙы ла, шулай уҡ {{comment|птериялар|ҡоштарҙың ҡауырһынлы тире өлөшө}}ҙы ла ҡаплай. Ҡауырһындарының өҫтәмә көпшәләре бар. Ҡоймос биҙе ҡауырһын менән ҡапланған.
 
Был һыу ҡоштары ҡаҙ ҙурлыҡ йәки эре өйрәктәй, уларҙан суҡышының осло (яҫы түгел) булыуы менән айырыла. Ҡағараҡ һымаҡтарҙың кәүҙә оҙонлоғо 53 см-ҙан 91 см-ға ҡәҙәр, ҡанаттарының йәйеме 106 һәм 152 см, ауырлығы 1 – 6.4 кг тирәһе. Ҡанаттары менән йыш һелтәп, тиҙ осалар. Осоп барыусы ҡағараҡтарҙың ҡанаттарының ҡыҫҡа булыуы күҙгә салына, аяҡтары артҡа ныҡ һонолғандар, хатта ҡойроҡ кеүек күренә. Осҡанда ҡағараҡтар муйындарын аҫҡа бөгөп бер аҙ "көмөрәйгән" кеүек тойолалар, бының менән дә ҡаҙҙарҙан һәм өйрәктәрҙән айырылалар. 
 
Ата һәм инә ҡоштарҙың тышҡы ҡиәфәте бер үк: ҡорһаҡ яғы аҡ, арҡаһы яғы – аҡ йәки һорғолт-ҡуңыр сыбарланған ҡара, башы һәм муйыны һәр төргә хас булған һүрәт менән. Йәш ҡоштарҙың, шулай уҡ оло ҡоштарҙың ҡышлау ваҡытында бындай һүрәттәре булмай, төҫтәре бер төрлөрәк – кәүҙәһенең аҫҡы өлөшө - аҡ һәм өҫкө яғы ҡара. ҠағараҡҘур һымаҡтарҡоштарҙың һыуҡауырһындарын мөхитенәалмаштырыу ныҡкөҙ яраҡлашҡандар,осоп хаттакитер ҡороалдынан ерҙәбашлана, ауырлыҡһәм менән“никах” йөрөйҙәр,кейеме ҡоротоноҡ ерҙәҡышҡы уларҙыкейемгә бикалмашына. һирәкҠышлау осратырғауртаһында мөмкин.бер Тауыштарыюлы көслөелпеүес ҡауырһындар ҡойола һәм төрлө.ҡоштар Үҙәккә1 үткес олоуҙан1,5 йәкиайға ыңғырашыуҙаносоу тораһәләтен юғалта.Бала сығарғанАпрель ваҡыттынатирәһенә көслөҡоштар ҡысҡырыуйәйге "ҡа-ҡа-ҡа-ррра"кейемгә хасэйә булалар. 
 
Тауыштары көслө һәм төрлө. Үҙәккә үткес олоуҙан йәки ыңғырашыуҙан тора. Бала сығарған ваҡыттына көслө ҡысҡырыу "ҡа-ҡа-ҡа-ррра" хас. Иҫкәртеү тауышы ҡарға ҡарҡылдағанға оҡшаған.
 
Ҡағараҡ һымаҡтар балыҡ һәм умыртҡаһыҙҙар менән туҡланалар. Табышты һыу өҫтөндә йөҙөп йәки һыу ҡатламына сумып табалар. Ҡағараҡтар бик яҡшы йөҙәләр һәм сумалар, ҡайһы саҡта 75 метр тәрәнлеккә сумып, 300 метр йөҙөп үтеп, һыу аҫтында һигеҙ минутҡа ҡәҙәр ҡалалар. Бөтә ғүмерҙәрен һыуҙа үткәрәләр. Улар күберәген диңгеҙ ҡоштары, сөсө һыу ятҡылыҡтарында бала сығарғанда, осоп киткәндә һәм килеү осоронда ғына булалар, ә ҡалған ваҡытта тик диңгеҙ янында. Оҙаҡ йүгереп килеп, елгә ҡаршы һыу өҫтәнән осоп китәләр. Шулай уҡ һыуға ултыралар, бының өсөн ҡанаттарын күтәрә биреп, аяҡтарын артта ҡалдырып, түштәренә төшәләр. Һыуҙа түбән ултыралар, хәүеф тыуғанда, осоп китмәйҙәр, ә һыуға сумалар. Һыу аҫтында, ғәҙәттә, кәүҙәһенең артҡы яғына сығып торған аяҡтары ярҙамында йөҙәләр. Сумғанда, ҡайһы саҡта, ҡанаттарын да ҡулланалар. Әммә, ғәҙәттә ҡанаттары арҡаһына тығыҙ һалына. Еүешләнеүҙән һаҡлар өсөн арҡаһындағы һәм ян-яҡтарындағы, ҡанаттарындағы япма ҡауырһындар менән көпләнгәс, махсус "кеҫә" барлыҡҡа килә. Ҡойроҡ өҫтөндәге ҡоймос биҙе бүлеп сығарған май менән ҡауырһындарын майлау ҙа еүешләнеүҙән һаҡлай.  
Ҡағараҡ һымаҡтар балыҡ һәм умыртҡаһыҙҙар менән туҡланалар. Табышты һыу өҫтөндә йөҙөп йәки һыуҡатламына сумып табалар. Суиғанда башты һәм муйынды аҫҡа һәм алға батыралар, бәкәлдәрен һәм алға һонолған бармаҡтары менән аяҡтарын ҡорһағына ҡыҫалар, аҙаҡ енсектәрен тура мөйөш менән тышҡа боралар һәм бармаҡтары сумғанда өҫтөнлөклө (латераль) торош алалар. Шунан һәң бәкәлдәрен тиҙ генә турайтып һәм айырылған бармаҡтары менән аяҡтарын артҡа һәм әҙерәк өҫкә йүнәлтеп, ҡошто һыуға сумдырыусы этәреү яһала. Этәрелеүҙең аҙағында тәпәйҙәр киң итеп ҡуйыла, бармаҡтар ярыларҙы тарталар, ә һуңынан һыуҙы ҡыҫып һәм ситкә ташлап аяҡтар бер-береһенә яҡыная. Сумыр алдынан ҡағараҡ һымаҡтар ҡауырһындарын тәндәренә ныҡ ҡыҫалар, һөҙөмтәлә ҡауырһындар араһындағы һауа сыға һәм ҡоштоң ауырлығы арта. Һыу аҫтында хәрәкәтләнергә ҡоштар үҙҙәренә ҡанаттары менән әүҙем ярҙамлашалар. Бәләкәйерәк табышты ҡоштар һыу аҫтында бөтәүләй йоталар, эрерәктәрен һыу өҫтөнә сығаралар һәм башынан йоталар. Себештәренә аҙыҡты суҡыштарында түгел, ә йотҡолоҡтарында килтерәләр.
 
Ҡағараҡ һымаҡтар балыҡ һәм умыртҡаһыҙҙар менән туҡланалар. Табышты һыу өҫтөндә йөҙөп йәки һыуҡатламына сумып табалар. СуиғандаСумғанда башты һәм муйынды аҫҡа һәм алға батыралар, бәкәлдәрен һәм алға һонолған бармаҡтары менән аяҡтарын ҡорһағына ҡыҫалар, аҙаҡ енсектәрен тура мөйөш менән тышҡа боралар һәм бармаҡтары сумғанда өҫтөнлөклө (латераль) торош алалар. Шунан һәң бәкәлдәрен тиҙ генә турайтып һәм айырылған бармаҡтары менән аяҡтарын артҡа һәм әҙерәк өҫкә йүнәлтеп, ҡошто һыуға сумдырыусы этәреү яһала. Этәрелеүҙең аҙағында тәпәйҙәр киң итеп ҡуйыла, бармаҡтар ярыларҙы тарталар, ә һуңынан һыуҙы ҡыҫып һәм ситкә ташлап аяҡтар бер-береһенә яҡыная. Сумыр алдынан ҡағараҡ һымаҡтар ҡауырһындарын тәндәренә ныҡ ҡыҫалар, һөҙөмтәлә ҡауырһындар араһындағы һауа сыға һәм ҡоштоң ауырлығы арта. Һыу аҫтында хәрәкәтләнергә ҡоштар үҙҙәренә ҡанаттары менән әүҙем ярҙамлашалар. Бәләкәйерәк табышты ҡоштар һыу аҫтында бөтәүләй йоталар, эрерәктәрен һыу өҫтөнә сығаралар һәм башынан йоталар. Себештәренә аҙыҡты суҡыштарында түгел, ә йотҡолоҡтарында килтерәләр.
Енси диморфизм хас түгел.(инә ҡоштар бер аҙ бәләкәй), әммә йәш араһындағы һәм миҙгел диморфизм яҡшы сағыла. Экологик йәһәттән төркөм бер ишле. Моногам. Һыу буйында, үләнле һөҙәк ярҙа парлап оя ҡоралар. 1 - 3 (йышыраҡ 2) йомортҡа һалалар. Йомортҡаларҙы парҙың ике ағзаһы ла 25 - 29 тәүлек баҫа. Ғүмеренең күпселек өлөшөн һыуҙа үткәрә, ярға ял итергә һәм оя ҡорорға ғына сыға.
 
Енси диморфизм хас түгел. (инә ҡоштар бер аҙ бәләкәй), әммә йәш араһындағы һәм миҙгел диморфизм яҡшы сағыла. Экологик йәһәттән төркөм бер ишле. Моногам. Һыу буйында, үләнле һөҙәк ярҙа парлап оя ҡоралар. 1 - 3 (йышыраҡ 2) йомортҡа һалалар. Йомортҡаларҙы парҙың ике ағзаһы ла 25 - 29 тәүлек баҫа. Ғүмеренең күпселек өлөшөн һыуҙа үткәрә, ярға ял итергә һәм оя ҡорорға ғына сыға.