Махачҡала: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{мөхәррирләү|Yufereff|23 август 2017}}
{{НП-Россия
|статус =Ҡала
Юл 9 ⟶ 8:
|lat_deg = 42 |lat_min = 58 |lat_sec =
|lon_deg = 47 |lon_min = 29 |lon_sec =
|CoordAddon = type:city(218200592976)_region:RU-DA
|CoordScale =
|регион = Дағстан
Юл 21 ⟶ 20:
|поселение =
|поселение в таблице =
|внутреннее деление = 3 район:<br />ЗаводКиров, Ленин,<br />Октябрь, СтаропромысловСовет
|вид главы =
|глава = [[Мусаев Муса Асхабалиевич|Муса Мусаев]]
Юл 31 ⟶ 30:
|высота центра НП =
|климат =
|население = 277592 414976
|год переписи = 2017
|плотность = 8551266,869
|агломерация = 700 987
|национальный состав = [[аварҙар]] 26,7%<br /> [[ҡумыҡтар]] 19,17%<br />[[даргиндар]] 15,3%<br />[[лезгиндар]] 12,71%<br /> [[лактар]] 12,35%
Юл 50 ⟶ 49:
'''Махачҡала''' ({{lang-ru|Махачкала}}, {{lang-kum|Анжи, Анжикъала}}, {{lang-dar|Пянжи кьала}}, {{lang-av|МахIачхъала}}, {{Lang-tab|Мягьяжгъала}}, {{lang-lbe|МахІачкъала, Аьнжи}}<ref>Лакско-русский словарь. Лакку мазрал ва оьрус мазрал словарь. М., Гос. изд-во иностранных и национальных словарей, 1962. с. 336, 340</ref>, {{lang-rut|МахаIчкала}}, {{lang-ce|Хинж-ГIала}}<ref>''Гарсаев Л. М., Гарасаев А. М., Шаипова Т. С., Гарсаева М. М.'' Об основании, тайповом составе и топонимии села Бердыкель. — Грозный : Вестник ЧГУ. — 2014. — С. 98.</ref>, {{lang-lez|}}{{lang-agx|}}{{lang-tkr|Магьачкъала}}) — [[Дағстан]] Республикаһының баш ҡалаһы.
 
[[Файл:Achmat-Kadyrow-Mosche,Capital Grosnyof 2Dagestan.jpg|thumb|300px|right|[[ЧечняРасул йөрәгеГамзатов мәсете]]проспект]]
 
Төнъяк Кавказдын эре ҡалаларынан береһе (3-сө урын).
 
Грозныйҙа [[Чечен Республикаһы]]ның 21 % халҡы йәшәй.
 
== Исем ==
Урыҫса:
* [[1818]] — 30 декабрь [[1869]] (н. ст. — 11 ғинуар [[1870]]) —'''Грозная''' ҡәлғәһе <ref>[http://www.grozny.moy.su/photo/35-0-331 Фотография крепости]</ref>
* 30 декабрь 1869 —'''Грозный''' ҡалаһы.
 
Чеченса:
* '''Соьлж-ГІала'''
 
=== Климат ===
{{Климат города
|Город_род=Махачҡаланың
|Город_род=Махачҡаланың|Источник=[http://meteoinfo.ru/climate/klimatgorod/1686-1246618396 «Гидрометцентр»], [http://thermo.karelia.ru/weather/w_precips_ru_gro.shtml «Thermo Karelia.Ru»]
|Источник=[http://pogoda.ru.net/climate/37472.htm Погода и климат] [http://data.oceaninfo.info/atlas/Kasp/2_watertemp_station_97027_1.html ЕСИМО]
| Янв_ср=-3.2 | Янв_ср_осад=19
| Фев_срЯнв_ср=-1.2.1 | Фев_ср_осадЯнв_ср_осад=2132
| Мар_срФев_ср=1.2.9 | Мар_ср_осадФев_ср_осад=2327
| Апр_срМар_ср=104.5 7 | Апр_ср_осадМар_ср_осад=3322
| Май_срАпр_ср=1610.7 4 | Май_ср_осадАпр_ср_осад=5717
| Июн_срМай_ср=2116.2 1 | Июн_ср_осадМай_ср_осад=7232
| Июл_срИюн_ср=2321.9 6 | Июл_ср_осадИюн_ср_осад=5722
| Авг_срИюл_ср=2324.0 7 | Авг_ср_осадИюл_ср_осад=4421
| Сен_срАвг_ср=1724.7 5 | Сен_ср_осадАвг_ср_осад=3328
| Окт_срСен_ср=1020.4 0 | Окт_ср_осадСен_ср_осад=3046
| Ноя_срОкт_ср=413.3 9 | Ноя_ср_осадОкт_ср_осад=2645
| Дек_срНоя_ср=-07.8 5 | Дек_ср_осадНоя_ср_осад=2441
| Год_срДек_ср=102.4 7 | Год_ср_осадДек_ср_осад=43932
| Год_ср=12.4 | Год_ср_осад=365
| Янв_ср_мин=-6.2 | Янв_ср_макс=0.6
| Фев_ср_минЯнв_ср_мин=-41.94 | Фев_ср_максЯнв_ср_макс=24.52
| Мар_ср_минФев_ср_мин=-01.5 | Мар_ср_максФев_ср_макс=84.72
| Апр_ср_минМар_ср_мин=51.49 | Апр_ср_максМар_ср_макс=177.98
| Май_ср_минАпр_ср_мин=117.01 | Май_ср_максАпр_ср_макс=2314.73
| Июн_ср_минМай_ср_мин=1512.46 | Июн_ср_максМай_ср_макс=2720.92
| Июл_ср_минИюн_ср_мин=1817.27 | Июл_ср_максИюн_ср_макс=3025.59
| Авг_ср_минИюл_ср_мин=1720.27 | Авг_ср_максИюл_ср_макс=2928.79
| Сен_ср_минАвг_ср_мин=1220.75 | Сен_ср_максАвг_ср_макс=2428.7
| Окт_ср_минСен_ср_мин=616.15 | Окт_ср_максСен_ср_макс=1623.68
| Ноя_ср_минОкт_ср_мин=110.86 | Ноя_ср_максОкт_ср_макс=917.34
| Дек_ср_минНоя_ср_мин=-34.05 | Дек_ср_максНоя_ср_макс=310.27
| Год_ср_минДек_ср_мин=60.10 | Год_ср_максДек_ср_макс=165.37
| Янв_а_максГод_ср_мин=149.1 | Янв_а_минГод_ср_макс=-3116.50
| Фев_а_максЯнв_а_макс=2219.34 | Фев_а_минЯнв_а_мин=-3025.81
| Мар_а_максФев_а_макс=2921.70 | Мар_а_минФев_а_мин=-1926.18
| Апр_а_максМар_а_макс=3328.78 | Апр_а_минМар_а_мин=-713.65
| Май_а_максАпр_а_макс=3833.14 | Май_а_минАпр_а_мин=-35.1
| Июн_а_максМай_а_макс=3935.1 | Июн_а_минМай_а_мин=50.60
| Июл_а_максИюн_а_макс=4037.76 | Июл_а_минИюн_а_мин=95.28
| Авг_а_максИюл_а_макс=41.440 | Авг_а_минИюл_а_мин=59.07
| Сен_а_максАвг_а_макс=3640.87 | Сен_а_минАвг_а_мин=-28.70
| Окт_а_максСен_а_макс=3238.50 | Окт_а_минСен_а_мин=-90.67
| Ноя_а_максОкт_а_макс=23.730 | Ноя_а_минОкт_а_мин=-236.56
| Дек_а_максНоя_а_макс=1824.09 | Дек_а_минНоя_а_мин=-26.620
| Год_а_максДек_а_макс=4120.41 | Год_а_минДек_а_мин=-3126.5
| Год_а_макс=40.7 | Год_а_мин=-26.8
| Янв_вода=3.3
| Фев_вода=2.3
| Мар_вода=4.3
| Апр_вода=9.5
| Май_вода=15.0
| Июн_вода=20.2
| Июл_вода=23.4
| Авг_вода=24.4
| Сен_вода=21.5
| Окт_вода=16.1
| Ноя_вода=10.3
| Дек_вода=5.3
| Год_вода=13.0
|}}
</div>
 
== Галерея ==
<gallery perrow=12 widths="200px" heights="150px">
файл:Крепостные ворота Грозного.jpg| Грозныйҙын ҡәлғә ҡапҡалары
файл:Часовая крепость Грозный.jpg| Грозныйҙын Часовая ҡәлғәһе
файл:Крепость Грозная.jpg| Грозный ҡәлғәһе
файл:Вид на Грозный и реку Сунжа.jpg| Сунжа
файл:Грозный Старый ЖД-вокзал.jpg|Грозный , иҫке тимер юл вокзалы
файл:Грозный-въезд.jpg|Грозный-инеү
</gallery>
 
== Хылыҡ (2010 йылдағы иҫәп алыу) ==
 
{| class="prettytable"
! Хылыҡ
! Һаны, кеше
! %
|-
| [[чечендар]]
| 201 562
| 95,7
|-
| [[урыҫтар]]
| 5 295
| 2,5
|-
| [[ингуштар]]
| 2 129
| 1,0
|-
| [[татарҙар]]
| 270
| 0,1
|-
| [[әрмәндәр]]
| 189
| 0,1
|-
| [[кумыктар]]
| 158
| 0,1
|-
| [[аварҙар]]
| 110
| 0,1
|-
| [[украиндар]]
| 92
| 0,1
|-
| [[ногайҙар]]
| 4
| 0,1
|-
| '''Дөйөм'''
| 210 720
| 100
|}
 
== Архитектура ==
 
<gallery perrow=12 widths="300px" heights="200px">
файл:Chechnya Grozny City.JPG|Грозный-сити
файл:Духовное управление мусульман Чеченской республики.JPG| Чечен республикаһының мосолмандар диниә назараты йорто
файл:Мечеть Сердце Чечни и река Сунжа.JPG| [[Чечня йөрәге мәсете]] һәм Сунжа йылғаһы
файл:Грозный-сити и река Сунжа.JPG| Сунжа йылғаһында Грозный-сити
</gallery>
 
== Иҡтисад ==
 
=== Сәнәғәт ===
Эре ойошмалар:
* «Грознефтегаз»
* «Трансмаш»
* «Грозный электромеханика заводы»
* «Электропульт-Грозный»
* Грозный эксперементаль йығаҙ фабрикаһы
* «Беркат» тегеү фабрикаһы
* Грозный консервалар заводы
* 4 икмәк заводтары
* Кирбеҫ заводы
* ДОК «Фагус»
* «Чеченавто» завод ы
* «Энергия+Плюс» (2013 й. асылды)
 
== Мәғариф ==
«Вуздар»:
* [[Чечен дәүләт университеты]]
* [[Грозный дәүләт нефть техник университеты]]. Рәсәйҙең иң оло нефть университеты, 1920 йылда асылған.
* Чечен дәүләт педагогия институты
 
== Иҫкәрмәләр ==
Юл 203 ⟶ 113:
 
== Һылтанмалар ==
* [http://www.mkala.ru/ Официальный портал Администрации Махачкалы]
{{Викиһаҡлағыс|Grozny}}
* [http://www.nsrd.ru/ Народное собрание депутатов Дагестана]
* [http://www.grozny.vrcal.com/ Наш Грозный]{{v|2012|04|19}}
* [http://planetolog.ru/map-city-big.php?country=RU&city=MCX&scheme=1 План Махачкалы]
* [http://www.gorod-grozny.ru Город ГРОЗНЫЙ. Фотографии, виртуальный музей]{{v|2012|04|19}}
* [http://whp057.narod2.ru/mahachkala.htm История Махачкалы]
* [http://www.grozny.eu Город ГРОЗНЫЙ. Фотогалерея]{{v|2012|04|19}}
* [http://www.vokrugsveta.ru/blogs/ivan/2043.php Города России на Великом шелковом пути (Анжи-кала или Саман-дар)]
* [http://www.grozny-virtual.ru Грозный Виртуальный. Один из первых сайтов и форумов о грозненцах]{{v|2012|04|19}}
* [http://englishrussia.com/2011/05/02/one-day-in-grozny/ Фотоальбом «Один день в Грозном», комментарии на английском языке]{{ref-en}}{{v|2012|04|19}}
 
[[Категория:Рәсәй субъекттары баш ҡалалары]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Махачҡала» битенән алынған