Аш тоҙо: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
әҮҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
|||
1 юл:
[[Файл:Table salt with salt shaker V1.jpg|thumb
[[Файл:Salt Harvesting - Dry Creek.jpg|thumb|right|Көньяҡ Австралияла тоҙ етештереү]]
'''Аш тоҙо''' — аш-һыуҙы тәмләй торған әсе кристаллик есем.<ref>Толковый словарь современного башкирского литературного языка. (под. ред З. Г. Ураксина, 2005)</ref>;ашамлыҡ һәм техник продукт; тәбиғәттә галит минералы рәүешендә осрай.
5 юл:
Аш тоҙо халык хужалығының күп тармаҡтарында: аҙыҡ-түлек [[сәнәғәт]]ендә, [[малсылыҡ]]та, [[медицина]]ла, [[химия]]ла (Na, CI, HCI, инсектицидтар, хәрби маҡсаттарҙа ағыулы матдәләр һ.б. яһау өсөн), күн, нефть (быраулау иҙмәләре өсөн) сәнәғәтендә һ.б. киң ҡулланыла.
Ике хәләттә киң таралған: ҡаты − NaCI -ҙың (% тарҙа) уртаса миҡдары таш тоҙҙа − 92-98,8, ултырмаларҙа − 77-95; эремәләрҙә − диңгеҙ һыуында − 0,6 (Каспий диңгеҙе), 2,7 (Ер шары океаны), тоҙло күлдәрҙең тәбиғи эремәһендә — 7,3, 25,9, (Хужа-Мумын күле, Төркмәнстан Республикаһы), ер аҫты минераль һыуҙарында — 5 тән күберәк. Ҡулланылышына ҡарап аҙыҡ-түлек (тулайым етештереүҙең 50%-ы), техник (40 %) һәм мал аҙығы (10 %) тоҙона бүленә. Аш тоҙон сығарыу, тәбиғәттәге тоҙло һыуҙарҙан һәм диңгеҙ һыуынан тәбиғи рәүештә һәм заводта парға әйләндерү юлы менән алалар. Дөнья күләмендә йылына 190—215 млн тонна аш тоҙо етештерелә, төп етештереүселәре — [[АҠШ]], [[Ҡытай]], [[Германия]] һәм [[Рәсәй]] (йылына 8-10 млн тонна)
== Тоҙ башҡорт мифологияһында ==
|