Сәғҙи Ширази: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Ҡулланыусы З. ӘЙЛЕ (фекер алышыу) 716845 үҙгәртеүенән баш тартты
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
күренеште төҙәтеү, викилаштырыу
12 юл:
|Вафат булған урыны = {{ВафатБулыуУрыны|Шираз|Ширазда}}
|Гражданлығы =
|Эшмәкәрлек төрө = шиғриәт[[әҙәбиәт]], әҙәбиәт[[шиғриәт]]
|Әүҙемлек йылдары =
|Йүнәлеше = ислам мистикаға нигеҙләнгән ҡарашмистикаһы, этика
|Жанр = [[Ғәзәл]]
|Әҫәрҙәренең телдәре = Фарсы теле
|Дебют =
26 юл:
|Викиөҙөмтә =
|Викимилек =
}}
 
'''Әбү Мөхәммәт Мөслих әд-Дин ибн Абдаллаһ Сәғҙи Ширази''' ({{lang-fa|ابومحمد مُصلِح‌الدین بن عَبدُالله سعدی شیرازی}}; 1291—1203) — фарсы нәсихәтсе шағиры, [[суфыйсылыҡ]]тың ғәмәли, {{comment|тормошҡа яҡын торған|житейский}} вәкиле.
 
== Биографияһы ==
Сәғҙи биографияһы традиция буйынса өс осорға бүленә: 1205−1226 — мәктәп осоро, 1226−1256 — илдән-илгә йөрөү ваҡыты, 1256−1291 — шәйехлек осоро.
«Сәғҙи» ҡушаматы, шағирҙың йәшләй вафат булған атаһы хеҙмәттә булған һәм Мөслих әд-Динде тәрбиәләүҙә ҡатнашҡан [[Иран|Фарстың атабәге]] Сәғәҙәт ибн Зәңги исеменән килеп сыҡҡан (1195—1226). Сәғәҙәт ибн Зәңги бағымсылығы арҡаһында Мөслих әд-Дин [[Бағдад|Бағдадтағы]]тағы '''Низамийа''' [[Мәҙрәсә|мәҙрәсәһенәмәҙрәсә]]һенә уҡырға ингән. Суфый шәйехтәрҙә уҡыған һәм уларҙың аскет идеалдарынан тәьҫирләнгән. Әммә Сәғҙиҙең шул ваҡытта яҙған шиғырҙары тормошто һәм уның шатлыҡтарын үҫмерҙәрсә яратыу менән һуғарылған; һәм ҡартайғас, шәйех Абул-Фараж Жузияның бөтөн күндереүҙәре лә уны [[музыка]]ға һөйөүенән арындыра алмағанын таныған.
 
1226 йылда [[Монгол халыҡтары|монголдарҙың]] һөжүме һәм Сәғәҙәт ибн Зәңгиҙең ҡолатылыуы Сәғҙиҙе ҡасырға мәжбүр иткән, һәм төрлө көтөлмәгән үҙгәрештәр менән тулы яҙмышы уны 30 йыл буйы, өҙлөкһөҙ, [[Ислам|мосолман]] донъяһының йә бер йә икенсе осона ташлаған. [[Һиндостан]]да, Суменатта, ғүмерен һаҡлар өсөн, ул {{comment|утҡа табыныусылар динен|зороастризм}} ҡабул иткәнгә һалышҡан һәм аҙаҡ, таш менән ҡарауылда торған {{comment|ҡанбаба|жрец}}ны үлтереп, ҡасҡан. Сәғҙи, күп ваҡыт йәйәүләп, [[Мәккә|Мәккәлә]]лә 14 тапҡыр булған. Классик [[ғәрәп теле]]н иҫ киткес яҡшы белеүе арҡаһында, [[Дамаск]]та һәм Бәәлбәктә ул тәғлимәт таратҡан, әммә донъя һағышынан зарыҡҡанлыҡтан, [[Иерусалим|Йәрүсәлим]] сүллегендә айырымланып йәшәгән. Бында ул тәре йөрөтөүселәргә әсирлеккә эләккән, улар үҙ сиратында уны [[Сүриә]] яр буйына, Триполиға, күсергән, һәм унда ҡәлғә өсөн окоп ҡаҙырға мәжбүр. иткән. Уны бер танышы, Алеппо байы, 10 червонецҡа һатып алған һәм өйөнә алып ҡайтып, үҙенең йәмһеҙ һәм мыжыҡ ҡыҙына өйләндергән. Түҙеп торғоһоҙ ғаилә тормошонан ҡотолорға тырышып, Сәғҙи Төньяҡ Африкаға ҡасҡан.
 
Бөтөн Кесе Азия буйлап ил гиҙеп, Сәғҙи тыуған Ширазына ҡайтҡан (1256) һәм мәрхүм Сәғәҙәттең улы Әбүбәкер ҡурсалауы ярҙамында, ғүмер аҙағына тиклем {{comment|ҡала яны|подгородный}} монастырында йәшәгән. «Кенәздәр, вельможалар һәм иң яҡшы ҡала халҡы, — Дәүләт шаһ әйткәнсә, — шәйехте күрергә күмәкләп килгәндәр».
Юл 45 ⟶ 46:
 
== Хәтер ==
* Сәғҙи хөрмәтенә [[Меркурий|Меркурийҙағы]]ҙағы кратер Сәғҙиуның хөрмәтенәисеме аталған.
* [[Дүшәмбе (ҡала)|Дүшәмбе]] ҡалаһындаҡалаһындағы Сәғҙипроспектҡа хөрмәтенәСәғҙи проспектисеме аталғанбирелгән.
 
<gallery widths="200" heights="200">
File:Saadi tomb.jpg|Шираздағы кәшәнәһендә Сәғҙи ҡәбере.
Юл 53 ⟶ 55:
 
== Рус теленә тәржемәләр ==
* Истины. Изречения персидского и таджикского народов, их поэтов и мудрецов. Перевод Наума Гребнева, «Наука», Москва 1968; Спб.: Азбука-классика, 2005. — 256 с. <nowiki>ISBN 5-352-01412-6</nowiki>
* Гюлистан // [[Филологические записки]]. — Воронеж, 1862.
 
== Иҫкәрмәләр ==