Википедия

Ҡадир Даян: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
100 548 төҙәтеү
викилаштырыу, күренеште төҙәтеү, стилде төҙәтеү, орфография, өҫтәмә мәғлүмәт, аныҡлаштырыу, категория
10 юл:
| Вафат булыу датаһы = 19.10.1975
| Вафат булыу урыны = {{ВБУ|Өфө}}
| Гражданлығы = {{Российская империя,}} СССР→ {{USSR}}
| Эшмәкәрлек төрө = яҙыусы, драматург, шағир
|Премиялары = Башҡортостандың[[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1969)
| Наградалары = {{{!}} style="background:transparent"
{{!}}{{Орден Красной Звезды|1945}}{{!!}}{{Орден «Знак Почёта»|1945}}{{!!}}{{Орден «Знак Почёта»|1955}}
{{!}}}
| Викикитапхана =
}}
'''Ҡадир Даян, (тулы исеме Ҡадир Хәким улы Даянов)''' ([[14 февраль]] [[1910]] — [[19 октябрь]] [[1975]]) — [[башҡорт]] яҙыусыһышағиры, яҙыусы һәм драматург. 1938 йылдан [[СССР Яҙыусылар союзы]], 1947 йылдан — КПСС ағзаһы. [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда ҡатнашыусы. Ҡыҙыл Йондоҙ (1945), ике [[«Почёт Билдәһе» ордены|«Почёт Билдәһе»]] (1945, 1955) ордендары кавалеры, [[Башҡорт АССР-ы]]ның атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (1969).
 
== Биографияһы ==
[[Ҡадир Даян 1910]] йылдың [[14 февраль|14 февралендә]] хәҙерге [[Силәбе өлкәһе]] [[Ҡоншаҡ районы]]ның [[Ҡоншаҡ]] ауылында крәҫтиән ғаиләһендә тыуған. [[1927]] йылда урта мәктәпте тамамлағас, Арғаяшта уҡытыусылар әҙерләү курсында шөғөлләнә. Уҡып бөткәс, уҡытыусы, мәктәп директоры булып эшләй.
 
[[1930]]—[[1933]] йылдарҙа [[Өфө]]гә килеп, [[Башҡорт дәүләт университеты|педагогия институтында]] уҡый. Уҡып бөткәс, Башгосиздатта мөхәррир булып эшләй. Аҙаҡ ике йыл Стәрлетамаҡ педагогия техникумында уҡыта, [[1936]]—[[1941]] йылдарҙа Өфөлә [[Башҡорт дәүләт университеты|Башҡорт педагогия институты]]нда башҡорт теле һәм әҙәбиәте кафедраһы мөдире булып эшләй. Уның тәьҫирендә күп студенттар әҙәби ижад менән шөғөлләнә башлай.
 
Ҡадир ДаянДаяндың шиғырына мәктәп уҡыусылары Беренсе май байрамында демонстрацияла йырлауйырлаған өсөн уҡыусыларға бердәртле йыр сығараяҙылған. Был йырәҫәр [[1929 йыл]] йылдада уҡ «Ҡыҙыл флаг» исеме менән матбуғатта баҫыла.
 
Ҡадир ДаяндыңӘҙиптең бер юлы өс китабы [[1934]] йылда донъя күрә: «Рәшиҙә» поэмаһы, балалар өсөн «Тимеркәй» хикәйәһе һәм «Хәйрүш менән Фәйрүш» тигән бер шаршаулыҡ пьесаһы.▼
 
▲Ҡадир Даяндың бер юлы өс китабы [[1934]] йылда донъя күрә: «Рәшиҙә» поэмаһы, балалар өсөн «Тимеркәй» хикәйәһе һәм «Хәйрүш менән Фәйрүш» тигән бер шаршаулыҡ пьесаһы.
Шағирҙың шиғриәте [[Бөйөк Ватан һуғышы]]на тиклем үк формалаша һәм нығына. 1930 йылдар уртаһынан алып 1970-се йылдарға тиклем уның әҫәрҙәре башҡорт теле һәм әҙәбиәте дәреслектәрендә ныҡлы урын ала. Уның "Күбәләк, «Елка», «Тышта саф һауа» һәм башҡа шиғырҙары балалар күңелендә һаҡлана. Бөйөк Ватан һуғышына шағир 1941йылдың июль башында үҙе теләп китә һәм Калинин фронтында Мәскәүҙе обороналауҙа ҡатнаша. Замандаштары, ҡәләмдәштәре Ҡадир Даянды кешелекле, ярҙамсыл кеше итеп белә. Фронтовик-шағир һуңғы көнөнәсә үҙен һәр саҡ алғы һыҙыҡта тип иҫәпләй. Оло йөрәкле, батыр шәхес 1975 йылдың 19 октябрендә тимер юл өҫтөнә төшкән баланы ҡотҡарып алып ҡала, ә үҙе һәләк була.
 
Юл 50 ⟶ 51:
 
== Наградалары ==
Ҡадир Даян [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда күрһәткән батырлыҡтары өсөн — [[Ҡыҙыл Йондоҙ ордены]]<ref>{{Подвиг Народа|28684312}}</ref> һәм миҙалдар, әҙәбиәт өлкәһендәге хеҙмәттәре өсөн ике «Почёт Билдәһе» ордены менән наградлана.
 
== Хәтер ==
Юл 57 ⟶ 58:
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
 
= Сығанаҡтар =
* Писатели земли башкирской. Справочник / (сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина). Переработанное и дополненное второе издание. — Уфа: Китап, 2015. — 672 с. ISBN 978-5-295-06338-1{{ref-ru}}{{V|16|07|2017}}
* Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: [[Байымов Роберт Нурмөхәмәт улы|Р. Н. Баимов]], Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с.{{ref-ru}}{{V|16|07|2017}}
* [[Ғәйнуллин Миҙхәт Фазлый улы|Ғәйнуллин М. Ф.]], [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Хөсәйенов Ғ.Б.]] Совет Башҡортостаны яҙыусылары. Биобиблиографик белешмә. Тулыландырылған, төҙәтелгән икенсе баҫма. — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1988. — 400 бит.{{V|16|07|2017}}
* [[Ғәйнуллин Миҙхәт Фазлый улы|Гайнуллин М. Ф.]], [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Хусаинов Г. Б.]] Писатели Советской Башкирии. Биобиблиографический справочник / Оформление А. Королевского. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1977. — 416 стр.{{ref-ru}}{{V|16|07|2017}}
 
== Һылтанмалар ==
Юл 68 ⟶ 75:
[[Категория:Башҡорт драматургтары]]
[[Категория:Башҡортостандың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәрҙәре]]
[[Категория:БашҡортостанСССР Яҙыусылар союзы ағзалары]]
[[Категория:Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусылар]]
[[Категория:Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан яҙыусылар]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт университетын тамамлаусылар]]
[[Категория:Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусылары]]
[[Категория:КПСС ағзалары]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Ҡадир_Даян» битенән алынған