Сәлим III: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
28 юл:
[[1798 йыл]]да генерал Наполеон I Бонапарт Мысырға һөжүм итә, һәм Төркиә [[Мысыр походына|Франция менән һуғышҡа]] йәлеп ителә.
 
Тик [[1802 йыл]]да, Франция менән тыныслыҡ килешеүе төҙөгәс кенә, ул үҙенең көсөн илде яңыртыу эшенә бағышлай алған. Сәлим III идаралыҡ аппараты өлкәһендә файҙалы үҙгәрештәрҙе (бигерәк тә бюджет ведомствоһында) тормошҡа ашырған, ленный биләмәләрҙең хәрби идаралыҡтарын юҡҡа сығарған, шулай уҡ үҙенең ҡул аҫтындағыларҙы (подданныйҙарының) аң-белемле итеп күрергә ынтылған (әйтеп китер кәрәк, Сәлим III идара иткән йылдарҙа [[төрөк теленә]] байтаҡ еворпа авторҙарының, бигерәк тә, француз авторҙарының, хәрби эш, математика һәм башҡа белем йүнәлештәрендәге хеҙмәттәрен тәржемә иткәндәр, ә инде [[1792 йыл]]да яңынан төрөк типографияһы эшләп киткән). Сәлим III солтанға, солтандарҙы ҡолатҡан йә булмаһа, башбаштаҡланып, тәхеткә ҡуйған, ҡул аҫтарында тотҡан, әммә һуғыш яланында файҙаһыҙ [[янычарҙар]]ҙыңянычарҙарҙың йоғонтоһонан азат булырға кәрәк ине. Сәлим француз генералы [[Себастиани]]ҙыСебастианиҙы саҡыртып алған һәм уның ярҙамында [[Низам-и Джедид]]Жәдид ({{lang-ota|Nizam-ı Cedid}} — «яңы тәртип»), йәғни, европаса ойошторолған ғәскәр булдырған. Был тағы башҡа реформаларға ла (уларҙың бөтөн комплексын шулай уҡ [[Низам-и Джедид]]Жәдид тип йөрөткәндәр) килтерергә тейеш булған, әммә йәмғиәт быларға әҙер булмай сыҡҡан һәм, Сәлимдең үҙгәрештәргә ынтылышы янычарҙарҙың йәнен көйҙөргәнен күрә тороп, солтанды яҡлап сыҡмаған. Бынан тыш, хакимдың хәле Ғосман империяһы крәҫтиәндәре һәм ҡала кешеләренең, үҙгәртеп ҡороуҙарын финанс яғынан артабан тәьмин итеү өсөн уйланылған һалым менән риза булмауҙары (миҫал өсөн, ҡайһы бер ауыл хужалығы тауарҙарына һалым) арҡаһында ҡатмарлашҡан.
 
Шулай итеп, янычарҙар баш күтәрә, [[Константинопол]]деКонстантинополде баҫып ала һәм ([[1807]]) йылда тәхеткә [[Мостафа IV]]-не, [[Абдул-Хәмид I]]-нең улын ултырталар; Сәлим һарай эсендә һаҡ аҫтына ҡуйылған. Бер йылдан һуң рущук наместнигы [[Мостафа Байраҡтар]] етәкселек иткән Сәлим яҡлылар Константинополгә инә, ләкин килеп өлгөрмәйҙәр, сөнки ике туған ағай-энеһе Сәлимде быуып үлтерергә бойора.
 
Сәлим III бик әүәҫ музыка яратыусы булған, һәм уның был сифаты тәхет вариҫы булған дәүерендә лә күҙгә ташланып торған. Сәлим III ике музыка ҡоралында ([[танбур]]ҙатанбурҙа һәм [[Ней (инструмент)|нейҙә]]) ғына уйнап ҡалмаған, музыка ижад иткән: айырым алғанда, ун дүрт [[мугам стилендәге]] [[Композиция (музыка)|композицияны]], шуның өсәүһе [[хәҙерге ваҡытта ла]] уйнала, ул ижад иткән.
 
Бынан тыш, Сәлим III империяның композиторҙарын, улар араһында [[Деде Эфенди]]ҙыЭфендиҙен һәм [[Лимонджян, Амбарцум|Амбарцум Лимонджянды]], ҡурсалаған.
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Сәлим_III» битенән алынған