Рәсәйҙә Граждандар һуғышы: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Тутыйғош (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Тутыйғош (фекер алышыу | өлөш) |
||
712 юл:
Волга буйы сәнәғәт ҡалаларында власты большевиктар Петроград менән Мәскәүҙән һуң уҡ алалар. [[Ҡаҙан|Ҡаҙан]]да хәрби округы командованиеһы социалистик партиялар һәм татар милләтселәре менән берлектә ҡаршы торорға маташалар, әммә Ҡыҙыл гвардия отрядтары бөтә әһәмиәтле учреждениеларҙы баҫып ала һәм 8 ноябрҙә ҡала большевиктар ҡулына күсә. Артабан 1917 йылдың ноябренән 1918 йылдың ғинуарына тиклем Ҡаҙан губернаһының өйәҙ ҡалаларында тулыһынса үҙҙәренең власын урынлаштыра. [[Һамар|Һамар]]ҙа В. Куйбышев етәкселегендә большевиктар власты 8 ноярҙә, бер нисә көндән [[Һарытау|Һарытау]]ҙа, Царицында яулайҙар. [[Әстерхан]]да алыштар 1918 йылдың 7 февраленә тиклем бара. Был ваҡытта большевиктарҙың власы бөтә Волга буйында урынлашҡан була.
1917 йылдың 7—8 ноябрендә большевиктар ҡулына Нарва, Ревель, Юрьев, Пярну, артабан Прибалтиканың немецтар аҫтында булмаған
1917 йылдың ноябрендә [[Минск|Минск]]та Көнбайыш, Минск, Вилена өлкәләренең эшселәр, һалдаттар һәм крәҫтиәндәр съездары уҙғарыла, депутаттар Башҡарма комитетын булдыралар (Облисполкомзап), Бөйөк Белорус радаһы уны танымай. Беренсе Бөтә Белорус съезы большевиктар тарафынан таратып ебәрелә һәм 1918 йылдың ғинуар — февралендә Белоруссияның эре ҡалаларында хакимлыҡ большевиктарға күсә.
Украин Үҙәк радаһы Украинала власты бөтә тулылыҡта алыу өсөн Ваҡытлы
Петроградтағы уңышлы ихтилал тураһында ишетеү менән большевиктар Луганск, Макеевка, Горловка, Краматорск һәм башҡа ҡалаларҙа совет власын урынлаштыралар. Донбаста Ҡыҙыл гвардия отрядтары формалаша башлай. Революцияның икенсе көнөндә үк [[Дондағы Ростов|Дондағы Ростов]]та (26 октябрь/8 ноябрь) совет власы иғлан ителә. Ғәскәри атаман А. М. Каледин Дон Ғәскәре Өлкәһендә хәрби хәл иғлан итә. Новочеркасск ҡалаһында ирекле отрядтар ойошторола башлай. 2 (15) декабрҙә генерал Калединдың ғәскәрҙәре ҡаты бәрелештәрҙә большевиктарҙы Ростовтан, артабан Таганрогтан ҡыуа һәм Донбасҡа табан юл тота. Үҙәк радаһы совет ғәскәрҙәрен Украина территорияһы аша үткәрмәй.
721 юл:
6 (19) декабрҙә СНК контрреволюция менән көрәшеү өсөн Көньяҡ революцион фронтын булдыра. Фронт ғәскәрҙәре баш командующийы итеп В. А. Антонов-Овсеенко тәғәйенләнә<ref name=autogenerated311>Краснознамённый Киевский. Очерки истории Краснознамённого Киевского военного округа (1919—1979). Киев, 1979</ref>.
11—12 (24—25 яңы стиль буйынса) декабрҙә Харьковта Киев
Ике ай дауамында барған алыштар һөҙөмтәһендә совет ғәскәрҙәре һәм Ҡыҙыл гвардия отрядтары бер-бер артлы Таганрогты, Ростовты, Новочеркасскиҙы алалар. Ирекле отрядтар Кубангә сигенә, әммә Кубань казактары, Дон казактары һымаҡ уҡ, яңы власҡа ҡаршы һуғышырға теләмәй. Доброволецтарға Кубандә ауыр партизан һуғышын алып барырға тура килә.
[[Файл:Volunteer Army infantry company.jpg|thumb|Ирекле армия, Аҡтар хәрәкәтенең көньяҡта төп хәрби көсө. 1918 йыл, ғинуар]]
Был ваҡытҡа атаман Каледин үҙ-үҙен атып үлтергән була (29 ғинуар/11 февраль).
Украинала Үҙәк радаға ҡаршы көстәр нығына. Совет власы Екатеринослав, Луганск, Мариуполь, Харьков, Александровск,
26 ғинуарҙа (8 февралдә) Киев яулана. Муравьев (ғәскәрҙәрҙең Көньяҡ төркөмө штабы начальнигы) Киевта «Ҡыҙыл террор» ойоштора. Бер нисә көн эсендә яҡынса 2000 кеше, башлыса урыҫ офицерҙары, атып үлтерелә.
Украин Үҙәк радаһы сит ил державаларына ярҙам һорап мөрәжәғәт итә.
[[
Уралдағы ҡалаларҙың күпселегендә ([[Өфө]], [[Екатеринбург]], [[Силәбе]], Ижевск) һәм завод ҡасабаларында большевиктарға хакимлыҡты урынлаштырыу ҙур ҡыйынлыҡтар тыуҙырмай. Пермьды яулау бер аҙ ауырыраҡ була. Ныҡышмалы ҡораллы көрәш [[Ырымбур губернаһы|Ырымбур губернаһы]]нда йәйелә, бында [[Дутов Александр Ильич|А. И. Дутов]] 8 ноябрҙә Ырымбур казак ғәскәре территорияһында большевиктарҙың власын танымауын иғлан итә һәм үҙ контроле аҫтына [[Ырымбур|Ырымбур]]ҙы, [[Силәбе|Силәбе]]не, [[Верхнеурал|Верхнеурал]]ды ала. [[1918 йыл]]дың 18 ғинуарҙа Василий Блюхер ғәскәре Ырымбурҙы баҫып ала. Дутов үҙенең ғәскәрен тарҡата. Дутов Верхнеуралда яңы ғәскәр төҙөй (ғәскәр Турғай өлкәһенең баш ҡалаһы — Турғай ҡалаһына китә).
[[Себер|Себер]]ҙә совет власы ныҡлап Себер тимер юлы буйы
Алыҫ Көнсығышта шулай уҡ Советтар булдырыла, бөтә хакимлыҡ эшселәр, крәҫтиән һәм казак
1917 йылдың 28 ноябрендә Тифлиста Кавказ аръяғы комиссариаты төҙөлә. Милли формированиеларға һәм аҡ гвардиясыларға таянып, комиссариат үҙенең власын бөтә Кавказ аръяғына йәйелдерә. [[Баҡы]]ла Совет власы
Төркөстанда, уның үҙәк ҡалаһы [[Ташкент]]та, власты урынлаштырыу еңел бирелмәй, ҡаты алыштар бер нисә көн дауамында бара. Большевиктар яғында тимер юлдары оҫтаханалары эшселәренең ҡораллы формированиелары торһа, уларға ҡаршы — урыҫ армияһы офицерҙары, кадеттар һәм прапорщиктар мәктәбе уҡыусылары. 1918 йылдың
<center><gallery>
|