Фашизм: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
99 юл:
=== Итальян фашизмы ===
{{Main|Итальян фашизмы}}
{{See also| Фашизм доктринаһы| Ысын идеализм| Римгә марш}}
Тар мәғәнәлә фашизм, йәғни [[Муссолини, Бенито|Бенито Муссолини]] доктринаһы беренсе планға [[корпоратив дәүләт|корпоратив дәүләт]] — (партиялар власы булған парламент демократияһына ҡапма-ҡаршы) бөтөн ҡатлам халыҡтың мәнфәғәттәрен гармониялаштырған һәм күрһәткән корпорациялар власы булған дәүләт идеяһын тормошҡа ашыра. Фашист идеологияһы [[1910]]-сы йй. һуңында [[Италия|Италия]]ла барлыҡҡа килгән, итальян фашист партияһы власҡа килгән һәм [[1922 йыл]]да Муссолини диктатураһын урынлаштырған. Муссолини үҙенең ''«La Dottrina del Fascismo»'' тигән китабында «фашизм» һүҙен «дәүләт идараһы системаһы» мәғәнәһендә лә, «идеология» мәғәнәһендә лә ҡулланған:
<blockquote> «Il fascismo, oltre a essere un sistema di governo, è anche, e prima di tutto, un sistema di pensiero» («Фашизм — ул идара системаһы ғына түгел, ул бигерәк тә фекер системаһы»).</blockquote>
 
=== Немец национал-социализмы ===
{{Main|Милләтсе-социализм}}
[[Национал-социализм|Национал-социалистик]] немец эшсе партияһы ({{lang-de|[[:de:''немец. ''Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei|Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei]]}}). Рус телле транскрипцияла аббревиатураһы: [[НСДАП]] Германияла [[1933]] йылдан [[1945 йыл]]ға саҡлы идара итә. Бенито Муссолиниҙың [[1922 йыл]]дағы [[Римгә марш|Римгә маршы]]ныңмаршының уңышы герман ултрауң радикалдары өсөн дәртләндергес өлгө булған. Немец национал-социалистары лидеры [[Адольф ГитлерҺитлер]] нацистик партия формалашыуына итальян фашизмының етди тәьҫирен таныған<ref>''Рахшмир П. Ю.'' Происхождение фашизма. — М.:[[Наука (издательство)|Наука]], 1981 (История и современность), 184 с.</ref>. Нацизмдың төп пропагандисы [[Йозеф Геббельс]]Һеббельс итальян фашизмына либерал демократия менән конфликт башын япһарып, былай тигән:
<blockquote>Римгә марш либерал демократия штурмы билдәһе булды. Был либерал-демократик рух донъяһын ҡыйратыуҙың тәүге ынтылышы ине<nowiki>[...]</nowiki> ә ул 1789 йылда [[Бастилияны алыу|Бастилияны алыу]]ҙаналыуҙан башланды һәм аяуһыҙ революцион түңкәрелештәрҙә сиратлап бер ил артынан икенсеһен, милләттәрҙең [[марксизм]]да, демократияла, [[Анархия|анархия]] һәм [[Синфи көрәш|синфи көрәш]]тәкөрәштә һәләк булыуына юл ҡуйыр өсөн, яуланы…<ref name="Carlsten, 1982. p. 80">Carlsten, 1982. p. 80.</ref>.</blockquote>
[[Файл:Corneliu Zelea Codreanu.jpg|thumb|160px|left|Корнелиу Зеля Кодряну]]
[[Файл:Guardiadehierro.svg|thumb|right|180px|Символика ''Железной гвардии'']]
Ике идеологияның — итальян фашизмы һәм герман нацизмының — бер-беренә тәьҫире уртаҡ булған. Мәҫәлән, Италияла билдәле [[ИталиялаХолокост {{comment|Холокост|антисемит закондары]]}} ҡабул ителгән.
 
=== Тимер гвардия ([[Румыния]]) ===
{{Main|Тимер гвардия}}
«Тимер гвардия» — [[1927]]йылдан [[1941 йыл]]ға саҡлы Румынияла йәшәп килгән фашист хәрәкәте<ref>Spicer, Kevin P. 2007. Antisemitism, Christian ambivalence, and the Holocaust. [[Indiana University Press]] on behalf of the Center for Advanced Holocaust Studies. p. 142.[http://books.google.ca/books?id=5y36kURk5w4C&pg=PA142&dq=iron+guard+totalitarian] (Describes the Romanian Iron Guard as a totalitarian nationalist and anti-Semitic movement.</ref>. Улар [[1940 йыл]]дың 14 сентябренән [[1941 йыл]]дың 21 ғинуарына саҡлы власть башында ултырған. [[Кодряну, Корнелиу Зеля|Корнелиу Зеля Кодряну]] был хәрәкәтте [[1927 йыл]]дың 24 июлендә ''{{comment| «[[Тимер гвардия|Архангел Михаил легионы]]}}»'' атамаһы менән нигеҙ һалған (''«[[:ro:Mișcarea Legionară|Legiunea Arhanghelului Mihail]]»''), һәм, вафатына саҡлы (1938), уның юлбашсыһы булған.
 
=== Фалангизм ([[Испания]]) ===
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Фашизм» битенән алынған