Тертуллиан: өлгөләр араһындағы айырма

Тертуллиандың фекеренә ярашлы, тикшеренеү функцияһынан баш тартып, философия аңлатма биреү функцияһы менән генә сиклнергә тейеш. Тертуллиан Яҙыуҙы аллегорик аңлатмалар аша биреүҙе инҡар итеп, библия тексында йәшерен мәғәнә эҙләүҙе, буш аҡыл һатыу менән тиңләп, «ашҡаҙандың ҡаҡшауына» (De pr. 15) алып килә һәм мөрттлеккә илтә, тип һанай. Ул, логик талаптарына ярашлы булмаһа ла, һүҙмә-һүҙ аңлатыуға өҫтөнлөк биргән. Тертуллиандың фекеренсә, әгәр нимәлер беҙҙең аңлау һәләтенән өҫтөн булһа, был уның абсурд булыуын күрһәтмәй. Киреһенсә, Яҙыуҙың берәй фекере абсурд булып күренһә, тимәк унда ниндәйҙер сер булыуы мөмкин, ул күберәк ышаныс тыуҙыра. Тертуллиандың дөйөм донъяға ҡарашына ярашлы, антик аҡыл күҙлегенән фәһемгә ҡаршы булғанға ышанырға кәрәк, ә, бәлки шуға ғына ышаныу мөмкиндер (credo quia ineptum). Максимдың ошо позицияһы «Credo quia absurdum est» («Ышанам, сөнки абсурд») саф иман концепцияһын яҡлаусы теологтарҙы илһамландыра, рациональ теологияның дәғүәләренә ҡаршы торорға ярҙам итә.<ref>[http://mmkaz.narod.ru/patristic3/lectures/l05_apology_w.htm Патристика (3 курс). Лекция 7—8. Ранняя апологетика (II — первая половина III века): Запад. Тертуллиан — М. М. Казаков, доктор исторических наук, заведующий кафедрой права. Смоленский государственный университет]</ref>.