Айырым башҡорт кавалерия бригадаһы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
 
{{Военное подразделение
|название = Башҡорт айырым кавалерия бригадаһы
Юл 6 ⟶ 5:
|годы = [[1919]] — [[1921]]
|страна = {{Флагификация|РСФСР}}
|подчинение = [[Башҡортостандың Хәрби - революцион комитеты|Революцион хәрби совет]]
|в составе = [[РККА]]
|тип = [[ҡоро ер ғәсҡәрҙәреғәскәрҙәре]]
|включает_в_себя = 1-се Башҡорт кавалерия полкы; 2-се Башҡорт кавалерия полкы һ. б.
|роль =
Юл 21 ⟶ 20:
|талисман =
|снаряжение =
|сражения = [[Рәсәйҙә Граждандар һуғышы]], [[Совет-польшаполяк һуғышы]]
|знаки_отличия =
|нынешний_командир =
Юл 27 ⟶ 26:
}}
 
'''Башҡорт айырым кавалерия бригадаһы''' ([[1919 йыл|1919]]—[[1921 йыл|1921]])  [[Рәсәйҙә Граждандар һуғышы|Рәсәйҙәге Граждандар һуғышы]] осорондаосорондағы башҡорт частәренеңчастарының хәрби формированиеһы.
 
== Ойошторолоуы һәм тарихы ==
Башҡорт айырым кавалерия бригадаһын 1919 йылдың июнь айында [[Мортазин Муса Лот улы|М. Л.  Мортазин]] Башҡорт корпусының  [[Ҡарамышев Әмир Батыргәрәй улы|Ә. Б. Ҡарамышев]] исемендәге 1-се Башҡорт кавалерия полкы базаһында төҙөй. 
 
Бригада составына 1-се Башҡорт кавалерия полкы<ref>Октябренән 1919 йылдың итеп үҙгәртелде 5-се Башҡорт теле кавалерийский полк, ә май айынан 1920 йылдың май айынан 27-се Башҡорт теле кавалерийский полк.</ref>, 2-се Башҡорт кавалерия полкы<ref>Октябренән 1919 йылдың итеп үҙгәртелде 6-сө Башҡорт теле кавалерийский полк, ә май айынан 1920 йылдың 28-се Башҡорт теле кавалерийский полк.</ref>, пехота дивизионы инә<ref>Июль 1919 йылда уның һаны тәшкил иткән булған 4 мең </ref>.  1920 йылдың май айында    таратып ебәрелгән Башҡорт айырым кавалерия дивизияһының 1-се Башҡорт кавалерия полкы бригада составына индерелде.
 
Башҡорт айырым кавалерия бригадаһы  аҡ гвардияаҡгвардиясыларҙың Көньяҡ  армияһы составына инә<ref>Көньяҡ армия генерал-майор Г.  А.  Белова формалаштырылған 23 май, 1919 йылдың базаһында Оренбург айырым армия һәм Көньяҡ ғәсғәрҙәре төркеме.</ref>.
[[Файл:БОКБ.Урал.1919.jpg|мини|196x196пкс|Башҡорт айырым кавалерия дивизияһы яугирҙары. Урал. 1919 йыл.  ]]
[[1919 йылдыңйыл]]дың 8 авгусынан Башҡорт айырым кавалерия бригадаһы, аҡгвардееецтараҡгвардиясылар командованиеһының  фармандарына иғтибар итмәй, үҙаллыүҙ аллы эш итә башлай.   1919 йылдың 18 авгусында көтөлмәгән һөжүм менән  4-се Ырымбур армия корпусын ҡыйрата. [[Башҡортостандың Хәрби - революцион комитеты|Башревком]] вәкиле Т. Ғ. Имаҡовтың ярҙамы менән   1919 йылдың 23 авгусында бригада [[РККА]] яғына күсә һәм   1-се армия  составына индерелә.
 
1919 йылдың сентябрендә бригадала  1 800 ҡылыс, ике орудиелы һәм һигеҙ пулеметлы йәйәүле батальон иҫәптә була.  1919 йылдың 7 октябренән Башҡорт айырым кавалерия бригадаһы ТөркестанТөркөстан фронтының Илецк ғәсҡәрҙәреғәскәрҙәре төркөмө составында һуғыша<ref>26 октябрь, 1919 йылдың төркеме подчиненатөркөмө 4-се армия.армияға буйһондорола</ref>.  Урал армияһына ҡаршы алыштарҙа ҡатнаша,  шул иҫәптән Урал-Гурьевск операцияһында. Ошо ауыр уралУрал казактарына ҡаршы ауыр һуғыштарҙа  бригада үҙенең шәхси составынан 60  % юғалта<ref>[http://башкирская-энциклопедия.рф/index.php/read/8-statya/1788-bash-ort-ajyrym-kavaleriya-brigada-y ''Плотников И. '']</ref>.
 
1919 йылдың декабрь айында  [[Фрунзе Михаил Васильевич|М.  В. Фрунзе Фрунзе]] фарманына ярашлы   2-се кавалерия бригадаһы 1-се армияның  5-се кавалерия дивизия составына индерелә.  Әммә бер аҙҙан   [[Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы|Башҡорт АССР - ның]] -ның Халыҡ комиссариаты , РСФСР[[Cовет Рәсәйе|РСФСР]]- ҙың Реввоенсоветы юллауы буйынса бригадаға элекке статусы ҡайтарыла.
 
[[1920 йылдыңйыл]]дың май айында  12-се армия  составына инә. Бригада составына  Петроградтан[[Петроград]]тан килгән башҡорт кавалерия полкы ҡушыла, ә 1920 йылдың август - — сентябрь айҙарында  Башҡортстандан[[Башҡортостан]]дан килгән ирекле отрядтар  өҫтәлә<ref>{{Китап|автор=|заглавие=История башкирского народа: в 7 т./ гл. ред. [[Кульшарипов, Марат Махмутович|М. М. Кульшарипов]]; Ин-т истории, языка и литературы УНЦ РАН|ссылка=|ответственный=|место=Уфа|издательство=Гилем|год=2010|том=V|страниц=468|страницы=109|isbn=978-5-7501-1199-2}}</ref>.
 
Советтар һәм Польша араһындағы һуғыш ваҡытында Башҡорт айырым кавалерия бригадаһы  [[Киев]] һәм Ровно - — Дубнинск һөжүм операцияларында, шулай уҡ Ковель, Замостье, Грубешов, [[Дубно]], Изяславль һәм башҡа ҡалаларҙы азат итеүҙә ҡатнаша.  Бригада   С.  В. Петлюра етәкселегендәПетлюра етәкселегендәге ҡораллы формированиеларҙы юҡҡа сығарыуҙа ҡатнаша.
 
1920 йылдың 10 декабрендә һалдаттарҙың һаны кәмеү сәбәпле, 12-се армия командующийы бойороғона ярашлы  бригада ике полкка ҡалдырыла  — 1-се һәм 2-се Башҡорт кавалерия полктары. 1921 йылдың башынан  Киев хәрби округы командующийы ҡарамағында була..
 
[[1921 йылдыңйыл]]дың 25 мартында   Башҡорт айырым кавалерия бригадаһы тарҡатыла, уның частәре  частары 15-се, 16-сы, 17-се һәм 18-се Башҡорт айырым эскадрондарына бүленәләр һәм Петроград Советы исемендәге 12-се сик буйы дивизия составында Румыния һәм Польша сиктәренең бер участкаһын һаҡлауға ебәреләләр.
17-се һәм 18-се Башҡорт  айырым эскадрондарына бүленәләр һәм  Петроград Советы исемендәге 12-се сик буйы дивизия составында Румыния һәм Польша сиктәренең бер участкаһын һаҡлауға ебәреләләр. 
 
1921-се йылдың ноябрендә 15-се, 16-сы һәм 17-се Башҡорт айырым эскадрондары  12-се кавалерия дивизияһына әүреләләрберләшәләр<ref>1925 йылда итеп үҙгәртелде 10-сы кавалерийский полк Верхнеуральского черного казачества исемендәге [[Башҡортостан үҙәк башҡарма комитеты|Башцик]] һәм өлөшләтә пополнилась новобранцами бер [[Башҡорт Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы|Башҡорт АССР]].</ref>, ә 18-се эскадрон ҡыҙыл казактар эскадроны 2-се кавалерия дивизияһының 7-се кавалерия полкына үҙгәртелә.
[[Файл:Командиры_БОКБ.jpg|мини|Башҡорт айырым кавалерия бригадаһының бер төркөм командирҙары. 1919 йыл.]]
 
== Командующийҙары ==
* [[Мортазин Муса Лот улы|М.  Л.  Мортазин]] (июнь, 1919 йыл);
* и.  о. Х.  Я.  Кальметьев (12-20 август, 1920 йыл);
* А.  В.  Горбатов (август, 1920-19211920—1921).
[[Файл:Знак.1920.jpg|мини|72x72пкс]]
[[Файл:Знак.1919.jpg|мини|71x71пкс]]
 
== Айырыу  билдәләре ==
Еңгә беркетелә торған билдә Башҡорт төркөмө ғәсҡәрҙәреғәскәрҙәре шәхси составының айырмалы билдәһе була. Ул йәшел төҫтәге ромбтан ғибәрәт була. Ромбтың ситтәре алтын бау менән ҡаймаланған. Ромб уртаһында алтын еп менән сигелгән ярым ай һәм йондоҙ урын алған. Бынан тыш, еңгә беркетелгән билдәләрҙең башҡа төрҙәре лә булған: ромбһыҙ ҡыҙыл йондоҙ һәм ярым ай (гимнастеркала), ҡыҙыл ҡаймалы йәшел ромб.
 
== Наградалары ==
Бригаданың 80 - дән ашыу яугиры һәм командиры  Ҡыҙыл Байраҡ Ордены менән наградланған.
 
== Хәтер ==
1950-19801950—1980 йылдарҙа Ровно  ҡалаһында бригада яугирҙары хөрмәтенә һәйкәл була, ә урамдарының береһе бригада исемен йөрөтә.
 
== Әҙәбиәт ==