|
=== Яңы Ассирия осоро ===
[[Файл:Map_of_Assyria.png|мини|Ассирия в 9-7 ввбб.]]
Ассирия тарихында яңы осор арамейҙарҙың баҫып инеүенән иҫен йыйғандан һуң башланған. Ассирияның иң юғары үҫеш нөктәһе — б.э.т. VIII—VII быуат. Яңы Ассирия империяһы (б.э.т. 750—620 й.) кешелек тарихындағы беренсе империя булған.
Новый период в истории Ассирии начался лишь после того, как она сумела оправиться от арамейского вторжения. Период наивысшего могущества Ассирии — VIII—VII век до н. э. Новая Ассирийская империя (750—620 г. до н. э.) считается первой империей в истории человечества.
* Адад-Нирари II (б.э.т. 911—891 йй.) — илде көрсөктән сығарған, артабанғы хакимдар — нигеҙҙә баҫҡынсылар.
* Адад-нирари II (911—891 гг. до н. э.) — вывел страну из кризиса, последующие правители — в основном завоеватели.
* Адад-Нирари III (б.э.т. 810—783 йй.) — тәүҙәрәк әсәһе Шаммурамат ҡурсыуы арҡаһында идара иткән.
* Адад-нирари III (810—783 гг. до н. э.) — вначале правил под опекой матери Шаммурамат.
* Б.э.т. VIII б. тәүге яртыһы — Урарту һөжүмдәре арҡаһында биләмәләрен юғалтыу.
* Первая половина VIII в. до н. э. — потеря владений под ударами Урарту.
* Тиглатпаласар III (745—727 ггб.э.т. до745—727 н. эйй.) — новоеАссирияның возвышениеяңынан Ассириикүтәрелеүе, разгром УрартуУрартуны тар-мар итеү.
* Салманасар V (окяҡынса б.э.т. 727—722 гг. до н. эйй.) — завоеваниеИзраиль батшалығын Израильскогояулап царстваалыу.
* 671 гБ.э.т. до671 н. эй. — Ассархаддон (680—669 ггб.э.т. до680—669 н. эйй.) — завоевание [[Боронғо Мысыр|Египта]]ҙың яулап алыуы.
* Ашшурбанапал (668—627 ггб.э.т. до668—627 н. эйй.) — распространение власти АссирииАссирия навласының ЛидиюЛидияға, ФригиюФригияға, МидиюМидияға таралыуы, разгромФивыны Фивҡыйратыу.
* Б.э.т. 630 йй. — быға тиклем союзда торған мидийлыларҙың һөжүме.
* 630-е гг. до н. э. — нападение мидийцев, до этого бывших в союзе.
* Б.э.т. 609 й. — һуңғы территория — Үрге Месопотамияның көнбайышындағы Харран — Вавилония тарафынан яулап алынған.
* 609 г. до н. э. — последняя территория — Харран на западе Верхней Месопотамии — завоёвана Вавилонией.
== Ассирия ғәскәре ==
| 