Ассирия: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
84 юл:
 
=== Урта Ассирия осоро ===
[[Файл:AlterOrient2.png|мини|400x400пкс|Яҡынса б.э.т. 1220 йылда Боронғо Көнсығыш, бронза быуаты {{comment|афәте|катастрофаһы}} алдынан ҡыҫҡа ситуация. Микен мәҙәниәте, [[Древний Египет|Боронғо Мысыр]], Тукульти-Нинурте I-нең ''урта ассирий осоро''нда ҡеүәтенең юғарылығында Хетт батшалығы (ассирийлылар юҡҡа сығарған Митанниҙың өлөшө менән), Ассирия (яулап алынған Митанни, Аррапхэ һәм Вавилония менән).]]
[[Файл:AlterOrient2.png|мини|400x400пкс|Древний Восток около 1220 до н. э., короткая ситуация накануне катастрофы бронзового века. Микенская культура, [[Боронғо Мысыр|Древний Египет]], Хеттское царство (с частью уничтоженного ассирийцами Митанни), Ассирия (с завоёванными Митанни, Аррапхэ и Вавилонией) на пике могущества в ''среднеассирийский период'' при Тукульти-Нинурте I.]]
Б.э.т. XIV—IX быуаттарҙа Ассирия Төньяҡ [[Месопотамия|Месопотамия]]ны һәм уға сиктәш биләмәләрҙе бер нисә тапҡыр буйһондорған.
В XIV—IX веках до н. э. Ассирия неоднократно подчиняла всю Северную [[Месопотамия|Месопотамию]] и прилегающие районы.
* Ашшур-убаллитУбаллит I (1353—1318 ггб.э.т. до1353—1318 н. эйй.) — началоимперияның формированияформалаша империибашлауы.
* Адад-нирариНирари I (1295—1264 ггб.э.т. до1295—1264 н. эйй.) — закончилимперия оформлениеформалаштырыуҙы империитамамлаған.
* Б.э.т. XIV—XIII бб. икенсе яртыһы — хеттар һәм вавилонлылар менән һуғыштар.
* Вторая половина XIV—XIII вв. до н. э. — войны с хеттами и вавилонянами.
* Б.э.т. XII б. — балҡандағы мушктар ҡәбиләләре менән көрәштә бөлгөнлөк һыҙаты.
* XII в. до н. э. — полоса упадка в борьбе с балканскими племенами мушков.
* Тиглатпаласар I (1114—1076 ггб.э.т. до1114—1076 н. эйй.) — новыйяңы подъёмкүтәрелеш.
* Яҡынса б.э.т. — күскенсе арамейҙарҙың {{comment|ҡыҫылыуы|интервенцияһы}}, сираттағы тарҡалыш. Тиглатпаласар I-ҙең вафатынан һуң ассирийлылар [[Евфрат]]тың көнбайышында ғына нығынып ҡалмаған, хатта уның көнсығышындағы территорияларҙы яулай алған. Артабанғы ассирий батшаларының Вавилония батшалары менән әрһеҙ арамейҙарға ҡаршы бер файҙа ла килтермәгән. Ассирия үҙенең аҫаба ерҙәренә ҡабат ҡыҫырыҡланған, ә уның иҡтисади һәм сәйәси тормошо тулыһынса емерелгән. Б.э.т. С конца XI б. аҙағынан б.э.т. X б. аҙағына саҡлы Ассириянан беҙҙең көндәргә саҡлы бер ниндәй ҙә документ йәки яҙма килеп етмәгән тиерлек.
* Около 1000 г. до н. э. — интервенция кочевников-арамеев, очередной упадок. После смерти Тиглатпаласара I ассирийцам не только не удалось закрепиться к западу от [[Евфрат]]а, но даже отстоять территории к востоку от него. Попытки последующих ассирийских царей заключить против вездесущих арамеев союз с царями Вавилонии тоже не принесли пользы. Ассирия оказалась отброшенной на свои коренные земли, а её экономическая и политическая жизнь пришла в полный упадок. С конца XI по конец X вв. до н. э. из Ассирии до нашего времени не дошло почти никаких документов или надписей.
 
=== Яңы Ассирия осоро ===
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Ассирия» битенән алынған