Википедия

Ассирия: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
Киләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
39 618 төҙәтеү
"Ассирия" битен тәржемә итеп төҙөлгән
 
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
39 618 төҙәтеү
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{другие значения|Ассирия (римская провинция)}}
'''Ассирия''' — (аккад: {{Lang|akk}}, {{Lang-ar|أشور}}أشور‎ ''{{Lang|arLatn}}'', {{Lang-he|אַשּׁוּר}} ''{{Lang|he-Latn}}'', арам.{{lang-arc|ܐܫܘܪ}}ܐܫܘܪ ''{{Lang|arc-Latn}}'', арам.{{lang-arc|ܐܬܘܪ}}ܐܬܘܪ ''{{Lang|arc-Latn}}'', әрмән: ''Asor Ասոր'', ассирий.: ''Atur'') — Төньяҡ Ике йылға араһындағы Междуречье (хәҙерге [[Ираҡ]] территорияһында) боронғо дәүләт . Ассирия, б.э.т. XXIV быуаттан б.э.т. VII быуатта (яҡынса б.э.т. 609 йылда), Мидия һәм Вавилония уны ҡыйратҡанға саҡлы,  ике мең йыл самаһы йәшәгән. Яңы Ассирия державаһы бөйөк дәүләте (б.э.т. 750—620 й.) кешелек тарихында беренсе империя булып һанала.▼
{{Историческое государство
|название = Ассирия
|самоназвание = Aššur
|статус = батшалыҡ
|карта = Assyria map ru.svg
|описание = Ассирия империяһы
|p1 = Аккад
|flag_p1 =
|p2 = Месопотамия
|flag_p2 =
|p3 = Сир-хетт батшалыҡтары
|flag_p3 =
|p4 = Митанни
|image_p4 =
|p5 = Израиль батшалығы
|image_p5 =
|s1 = Мидия
|flag_s1 = Median Empire.svg
|s2 = Вавилония
 
|flag_s2 =
Б.э.т. IX быуаттың тәүге яртыһында ассирийлылар хәрби баҫып алыу походтарын башлаған. Улар бөтөн [[Месопотамия|Месопотамияны]], Фәләстанды һәм Кипрҙы, хәҙерге [[Төркиә]] һәм [[Сүриә]], шулай уҡ [[Мысыр]] территорияларын (уны 15 йылдан  юғалтҡандар) яулап алғандар.  Яуланған ерҙәрҙә, яһаҡ түләү йөкләмәләрен һалып,  провинциялар барлыҡҡа килтергәндәр, ә иң оҫта һөнәрселәрҙе ассирия ҡалаларына күсергәндәр. (моғайын, шуға күрә лә Ассирия сәнғәтенә тирә-яҡ халыҡтар<font style="background-color: rgb(254, 252, 224);"> </font> мәҙәниәттәренең йоғонтоһо һиҙелә). Ассирийлылар үҙҙәренең империяһында, бөтөн баш күтәреүселәрҙе көсләп күсереп депортация һәм ҡаты язалап, бик ҡанһыҙ идара иткән.▼
|образовано = Б.э.т. XXIV быуат
|ликвидировано = Б.э.т. 609 йыл
|форма правления = монархия
|площадь =
|население = 12 000 000
|столица = [[Ашшур (город)|Ашшур]] (б.э.т. 2600—870 йй. тирәһе),<br> Экаллатум һәм Шубат-Энлиль<br> (б.э.т. 1807—1720 йй. тирәһе),<br>Кар-Тукульти-Нинурта<br>(б.э.т. 1210—1207 йй. тирәһе),<br>Кальху (б.э.т. 870—745 йй. тирәһе),<br>Дур-Шаррукин (б.э.т. 717—706 йй.),<br>Ниневия (б.э.т. 745—612 йй.),<br>Харран (б.э.т. 612—610 йй.),<br>Каркемиш (б.э.т. 610—605 йй.)
|язык = аккад теле, арамей теле, шумерский теле
|династия =
|до =
|д2 =
|д3 =
|д4 =
|д5 =
|после = Мидия
|п2 = Вавилония
|п3 =
|п4 =
|п5 =
}}
 
▲'''Ассирия''' — (аккад теле: {{Lang|akk}}, {{Lang-ar|أشور}}أشور&#x200E; ''{{Lang|arLatn}}аккад.'', {{Lang-he|אַשּׁוּר}} ''{{Lang|he-Latn}}Aššur'', арам''ғәр.{{lang-arc|ܐܫܘܪ}}ܐܫܘܪ'' أشور, ''{{Lang|arc-Latn}}иврит'', אַשּׁוּר ''арам.{{lang-arc|ܐܬܘܪ}}'' ܐܬܘܪ, ''{{Lang|arc-Latn}}әрмән'', әрмән: ''Asor Ասոր'', ''ассирий.'': ''Atur'') — Төньяҡ Ике йылға араһындағы Междуречье (хәҙерге [[Ираҡ]] территорияһында) боронғо дәүләт . Ассирия, б.э.т. XXIV быуаттан б.э.т. VII быуатта (яҡынса б.э.т. 609 йылда), Мидия һәм Вавилония уны ҡыйратҡанға саҡлы,  ике мең йыл самаһы йәшәгән. Яңы Ассирия державаһы бөйөк дәүләте (б.э.т. 750—620 й.) кешелек тарихында беренсе империя булып һанала.
Ассирия б.э.т. VIII быуаттың өсөнсө сирегендә Тиглатпаласар III (б.э.т. 745-727 йй.)<font style="background-color: transparent;"> идара иткән</font> осорҙа иң ҡеүәтле үҫешкә  өлгәшкән. Уның улы Саргон II Урартуны ҡыйратҡан, Төньяҡ Израиль батшалығын яулаған һәм Мысыр батшалығы сиктәрен киңәйткән. [[Вавилон]] ихтилалынан һуң (б.э.т. 689 й.) уның улы [[Сеннахериб]] был ҡаланы ер менән тигеҙләгән. Иҫ киткес  ҡупшылығы менән күҙҙең яуын алған үҙе төҙөткән Ниневияны баш ҡала итеп һайлаған. Ҡала биләмәләре байтаҡҡа арттырылған һәм ҡеүәтле нығытмалар ҡалҡып сыҡҡан, яңы һарай төҙөлгән, ғибәҙәтханалар яңыртылған. Ҡаланы һәм уның тирә-яғындағы баҡсаларҙы яҡшы һыу менән тәьмин итеү маҡсатында, бейеклеге 10 м булған һыу үткәргес акведук ҡоролған. ▼
 
▲Б.э.т. IX быуаттың тәүге яртыһында ассирийлылар хәрби баҫып алыу походтарын башлаған. Улар бөтөн [[Месопотамия|Месопотамияны]], Фәләстанды һәм Кипрҙы, хәҙерге [[Төркиә]] һәм [[Сүриә]], шулай уҡ [[Мысыр]] территорияларын (уны 15 йылдан  юғалтҡандар) яулап алғандар.  Яуланған ерҙәрҙә, яһаҡ түләү йөкләмәләрен һалып,  провинциялар барлыҡҡа килтергәндәр, ә иң оҫта һөнәрселәрҙе ассирия ҡалаларына күсергәндәр. (моғайын, шуға күрә лә Ассирия сәнғәтенә тирә-яҡ халыҡтар<font style="background-color: rgb(254, 252, 224);"> </font> мәҙәниәттәренең йоғонтоһо һиҙелә). Ассирийлылар үҙҙәренең империяһында, бөтөн баш күтәреүселәрҙе көсләп күсереп депортация һәм ҡаты язалап, бик ҡанһыҙ идара иткән.
Баш ҡалаһы Ниневия (хәҙерге  Мосул ҡалаһы яны) булған Ассирия II меңйыллыҡ башынан алып яҡынса б.э.т.  612 й. саҡлы, Мидия һәм Вавилонияның берләшкән ғәскәрҙәре тарафынан емертелгәнсе, йәшәгән. Шулай уҡ Ашшур, Калах һәм Дур-Шаррукин ("Саргон һарайы") ҙур ҡалалар булған.  Ассирия батшалары үҙ ҡулында тулайым идаралыҡты туплаған булған — улар бер үк ваҡытта баш  ҡанбабалар верховный жрец һәм хәрби башлыҡ юғары вазифаһын биләгән, хатта ҡайһы бер ваҡытта — казначей ҙа булған.  Өҫтөнлөк менән файҙаланған привилегированные хәрби етәкселәр батша кәңәшселәре булған (провинция идарасылары управляющий итеп мотлаҡ  армияла хеҙмәт иткән һәм батшаға яһаҡ түләгәндәр ҡуйылған).  Игенселек менән ҡолдар һәм бойондороҡло хеҙмәтселәр шөғөлләнгән.▼
 
▲Ассирия б.э.т. VIII быуаттың өсөнсө сирегендә Тиглатпаласар III (б.э.т. 745-727 йй.)<font style="background-color: transparent;"> идара иткән</font> осорҙа иң ҡеүәтле үҫешкә  өлгәшкән. Уның улы Саргон II Урартуны ҡыйратҡан, Төньяҡ Израиль батшалығын яулаған һәм Мысыр батшалығы сиктәрен киңәйткән. [[Вавилон]] ихтилалынан һуң (б.э.т. 689 й.) уның улы [[Сеннахериб]] был ҡаланы ер менән тигеҙләгән. Иҫ киткес  ҡупшылығы менән күҙҙең яуын алған үҙе төҙөткән Ниневияны баш ҡала итеп һайлаған. Ҡала биләмәләре байтаҡҡа арттырылған һәм ҡеүәтле нығытмалар ҡалҡып сыҡҡан, яңы һарай төҙөлгән, ғибәҙәтханалар яңыртылған. Ҡаланы һәм уның тирә-яғындағы баҡсаларҙы яҡшы һыу менән тәьмин итеү маҡсатында, бейеклеге 10 м булған һыу үткәргес акведук ҡоролған.
 
▲Баш ҡалаһы Ниневия (хәҙерге  Мосул ҡалаһы яны) булған Ассирия II меңйыллыҡ башынан алып яҡынса б.э.т.  612 й. саҡлы, Мидия һәм Вавилонияның берләшкән ғәскәрҙәре тарафынан емертелгәнсе, йәшәгән. Шулай уҡ Ашшур, Калах һәм Дур-Шаррукин ("Саргон һарайы") ҙур ҡалалар булған.  Ассирия батшалары үҙ ҡулында тулайым идаралыҡты туплаған булған — улар бер үк ваҡытта баш  ҡанбабалар верховный жрец һәм хәрби башлыҡ юғары вазифаһын биләгән, хатта ҡайһы бер ваҡытта — казначей ҙа булған.  Өҫтөнлөк менән файҙаланған привилегированные хәрби етәкселәр батша кәңәшселәре булған (провинция идарасылары управляющий итеп мотлаҡ  армияла хеҙмәт иткән һәм батшаға яһаҡ түләгәндәр ҡуйылған).  Игенселек менән ҡолдар һәм бойондороҡло хеҙмәтселәр шөғөлләнгән.
 
== Тарихы ==
Юл 11 ⟶ 53:
=== Хронологияһы ===
Ассирия тарихында өс осор билдәләнә:
* ''{{ТәржемәһеҙИҫке 3|Староассирийскийассирий период|староассирийскийосоро|en|Old Assyrian Empire}}&nbsp;(инг.)[[Староассирийский периодИҫке ассирий осоро|баш.]]'' (яҡынса б.э.т. 2600-1392 йй.), ҡайһы берҙә ике осорға бүләләр:
** ''{{ТәржемәһеҙИртә 3|Раннеассирийскийассирий период|раннеассирийскийосоро|en|Early Period (Assyria)}}&nbsp;(инг.)[[Раннеассирийский периодИртә ассирий осоро|баш.]]'' (яҡынса б.э.т. 2600-2000 йй.) Ашшурҙа Ура хакимлығы аҙағына саҡлы;
** ''иҫкеИҫке ассирия осоро'' (яҡынса б.э.т. 2000-1392 йй.) Пузур-Ашшур I династияһынан башлап батшалыҡ  (империя) сифатында тиеү дөрөҫ булмай, Ашшур номовый дәүләт булараҡ һаҡланған;
* ''{{ТәржемәһеҙУрта 3|Среднеассирийскоеассирий царство|среднеассирийскийосоро|en|Middle Assyrian Empire}}&nbsp;(инг.)[[Среднеассирийское царствоУрта ассирий осоро|баш.]]'' (б.э.т. 1392-935 йй.);
* яңы ''ассирияЯңы Ассирия'' (б.э.т. 935-605 йй.).
 
=== Иҫке Ассирия осоро ===
 
{| align="right" style="margin-bottom: 10px;"
{|align="right"
|[[Файл:AthurMdinta.jpg|справа|мини|354x354пкс|Ашшур План. Ассирия ҡара ҡатламды билдәләй.]][[Файл:Ur_III.svg|справа|мини|354x354пкс|Iii династияһы осоронда дәүләт шульга ура. Ока. 2050 йылға тиклем беҙҙең эраға]][[Файл:Samsi_Addu.PNG|справа|мини|354x354пкс|Дәүләт Шамша-I Адад xviii быуат башына тиклем беҙҙең эраға]]
|-valign="top"
|[[Файл:Map_of_Akkad.svg|справа|мини|366x366пкс|Аккад батшалығының ваҡытта Нар-Суэн. Аҙағында XXIII в. до н. э.]][[Файл:Third_Mari.png|справа|мини|366x366пкс|Кисә баҫып Шамша-i адада<br>
|[[Файл:AthurMdinta.jpg|справа|мини|354x354пкс|Ашшур планы. Иҫке Ассирия ҡатламдары ҡара менән билдәләнгән.]][[Файл:Ur_III.svg|справа|мини|354x354пкс|Шүлгә осорондағы Ура династияһының III дәүләте. Б.э.т. 2050 йй. тирәһе]] [[Файл:Samsi Addu.PNG|thumb|354px|right|Шамша-Адад I дәүләте. Б.э.т. XXIII быуат башы]] |[[Файл:Map of Akkad.svg|thumb|366px|right|Нарам-Суэн осоронда Аккад батшалығы. Б.э.т. XXIII быуат аҙағы]] [[Файл:Third Mari.png|thumb|366px|right|Шамша-Адад I яулап алыуҙары алдынан.<br>Эришум II осорондағы Ашшур территорияһын индереп,<br>Сүриә һәм Месопотамия батшалыҡтары. Б.э.т. 1810 йй. тирәһендә]] [[Файл:Yamhad and Vassals.png|thumb|366px|right|Хаммурапи баҫып алыуҙарынан һуң.<br>Ямхад, Катна һәм Иҫке Вавилон батшалығы, б.э.т. 1750 йыл]]
Батшалыҡтарының сүриә, месопотамия,<br>
ашшур янындағы территорияны үҙ эсенә Эришум II, 1810 йылға тиклем яҡынса беҙҙең эраға]][[Файл:Yamhad_and_Vassals.png|справа|мини|366x366пкс|Хаммурапеть һуң баҫа.<br>
Ямхад, Катный һәм Вавилон батшалығы, 1750 й. тирәһе до н. э.]]
|}
{{seealso|Ашшур (ҡала)|Иҫке Вавилон осоро}}
{{See also|Ашшур (город)|Старовавилонский период}}Тәүҙә Ашшур сағыштырмаса ҙур булмаған, номовый, сауҙагәрҙәр төп ролде уйнаған  башлыса сауҙа дәүләте үҙәге булған. Б.э.т. XVI быуатҡа саҡлы Ассирия дәүләте  «алум Ашшур», йәғни «Ашшур халҡы [йәғни общинаһы]» тип аталған, а батша титулы фәҡәт Ашшур аллаһтың эпитеты булған. Ашшурҙың иң боронғо тарихы (б.э.т.  XXI быуатына саҡлы). деталдәрҙә билдәһеҙ. ''Иҫке Ассирия осоро ''тигән төшөнсә күбеһенсә яһалма булып тора, сөнки был ваҡыт арауығында Ассирия әлегә булмаған да. Ҡайһы бер йөҙйыллыҡтарҙа тарих локаль  рәүештә бөтөнләй сәйәси үҙаллылығы булмаған Ашшурҙа барған. Шуға ҡарамаҫтан, иң һуңғы ассирия  сығанаҡтары батшалар исемлегенә  Ашшурға эйә булған державаларҙың гегемон батшаларының исемен дә индергән. Исемлеккә шулай уҡ, ҡәтғи әйткәндә, Ашшурҙың монарх тип атарлыҡ булмаған үҙ аллы ишшиаккумдарын да индергән булғандар. Дөйөм алғанда, Ассирияның был осорон, хронологик уңайлылыҡ маҡсатында,  тарихҡаса тиклемге дәүер тип атау ҡабул ителгән.▼
 
▲{{SeeТәүҙә, also|АшшурИҫке (город)|СтаровавилонскийВавилон период}}Тәүҙәосоронда, Ашшур сағыштырмаса ҙур булмаған, номовый, сауҙагәрҙәр төп ролде уйнаған  башлыса сауҙа дәүләте үҙәге булған. Б.э.т. XVI быуатҡа саҡлы Ассирия дәүләте  «алум Ашшур», йәғни «Ашшур халҡы [йәғни общинаһы]» тип аталған, а батша титулы фәҡәт Ашшур аллаһтың эпитеты булған. Ашшурҙың иң боронғо тарихы (б.э.т.  XXI быуатына саҡлы). деталдәрҙә билдәһеҙ. ''Иҫке Ассирия осоро ''тигән төшөнсә күбеһенсә яһалма булып тора, сөнки был ваҡыт арауығында Ассирия әлегә булмаған да. Ҡайһы бер йөҙйыллыҡтарҙа тарих локаль  рәүештә бөтөнләй сәйәси үҙаллылығы булмаған Ашшурҙа барған. Шуға ҡарамаҫтан, иң һуңғы ассирия  сығанаҡтары батшалар исемлегенә  Ашшурға эйә булған державаларҙың гегемон батшаларының исемен дә индергән. Исемлеккә шулай уҡ, ҡәтғи әйткәндә, Ашшурҙың монарх тип атарлыҡ булмаған үҙ аллы ишшиаккумдарын да индергән булғандар. Дөйөм алғанда, Ассирияның был осорон, хронологик уңайлылыҡ маҡсатында,  тарихҡаса тиклемге дәүер тип атау ҡабул ителгән.
 
==== Б. э. т. ХХVI—ХХV быуаттар ====
Б.э.т. 3-сө меңйыллыҡтың икенсе яртыһында  [[Ғәрәбстан ярымутрауы|Ғәрәбстан ярымутрауында]] климат үҙгәреүе менән бәйле, сим улдары семит ҡәбиләләренең [[Евфрат]]<nowiki/>тың урта ағымы һәм артабан төньяҡҡа һәм көнсығышҡа күсенеүенә килтергән. Сәми улдары семиттарҙың төньяҡ  төркөмөнә үҙенең сығышы һәм теле менән Месопотамияның Евфраттың Тигр йылғаһына яҡынлашҡан ерендә ултырған аккадтар тип аталған ҡәбиләләр менән  тығыҙ бәйләнгән боронғо ассирийлылар ҡараған. Ассирийлылар аккад теленең төньяҡ диалектында һөйләшкән. Ассирийлылар Урта Тигрҙа (моғайын, субарей торағы йәки шумер колонияһы урынында) төҙөгән беренсе ҡаланы улар үҙҙәренең юғары аллаһы Ашшур исеме менән Ашшур тип атаған. Һуңғараҡ, б.э.т. XV быуатына саҡлы, Ассирия дәүләтенең нигеҙен тәшкил иткән ҡалаларға (Ниневия, Ашшур, Арбела һ. б.) нигеҙ һалынған.
 
==== Б. э. т. ХХIV—ХХІ быуаттар ====
Ашшур һис шикһеҙ Аккад (б.э.т. XXIV—XXII б <font style="background-color: rgb(254, 252, 224);">ббб.</font>) батшалығына ингән, дәүләт эсендә әллә ни әһәмиәте лә булмаған. Аккад ҡолатылғандан һуң, Ашшур, емерелгән булһа ла, Месопотамияның гутийҙар яулап алған үҙәктәренән киҫелеп ҡалғанлыҡтан, ихтимал, ҡыҫҡа осор бойондороҡһоҙлоҡта йәшәгән. Һуңынан, б. э. т. XXI быуатта Ура III династияһы («Шумер һәм Аккад батшалығы») державаһына ингән, Зәрҡүм наместнигының, «Ура батшаһы ҡоло»ноң, шул уҡ быуат менән билдәләнгән яҙыуы һаҡланған. Күрәһең, династияның йылъяҙмаларында тап шул Ашшур ''Шашрум'' — «''Шүлгә батша Шашрумды юҡ иткән йыл''», «''Амар-Суэн батша икенсе тапҡыр Шашрумды һәм Шурудхумды юҡ иткән йыл''», беренсе тапҡыр яулап алыу менән бәйле, б.э.т. 2052 йыл тирәһендә, икенсе тапҡыр б.э.т. 2040 йыл тирәһендәге күтәрелеш менән бәйле, — телгә алынған. Яҡынса б.э т. 2034 йылда Урта Ике йылға араһы Междуречье аша әмөриҙәрҙең амореев баҫып алыуы башланған, Шу-Суэн уларға ҡаршы тороу маҡсатында Евфраттан Тигрға саҡлы «гипс» сүллеге ҡыры буйлап диуар төҙөгән, уның Ашшур өҫтөнән контроль юғалтыу ваҡыты аныҡ билдәле түгел (Шу-Суэндың сановниктарының береһе Арбеланы  контролдә тотҡан). Әмөриҙәр урап үткән Ашшур бары Ибби-Суэн дәүерендә азат булғандыр. Күпмелер ваҡыт эсендә  ҡаланы хурриттар биләгән булырға тейеш, ә хөкөмдар Ушпия идаралығы был ваҡытҡа (б.э.т. XXI аҙағы) йәки иртәрәк дәүергә ҡараған тип фаразларға була.
 
==== Б. э. т. ХХ—ХІХ быуаттар ====
Яҡынса б.э.т. 1970 йылда власть төп  ашшурлыларға күскән. Тап шул осорҙан беҙҙең көндәргә саҡлы тышҡы сауҙаға һәм кредит операцияларына дәүләт монополияһы урынлаштырылған Шумер һәм Аккад   «тоталитар» Батшалағында булыуы мөмкин булмаған аккад сауҙагәрҙәренә өҫтөнлөк привилегии биреүсе ишшиаккум  Илушуманың яҙыуы килеп еткән. Яҙыуҙа ҡала диуарын тергеҙеү хаҡында ла һүҙ бара, һәм был Ашшурҙың үҙ аллығын асыҡ раҫлай. Б.э.т. XX—XIX быуаттар сауҙаның һәм етештереүҙең производство һәм һатыу өсөн тауар етештереү һәләтлегенең  товарность үҫеше менән күренеп торған. Үҙҙәренең ҡалаһының мөһим сауҙа юлдарына яҡынлығы менән файҙаланып, ашшур һәм аккад сауҙагәрҙәре сауҙа агенттары сифатында күрше илдәргә башта ашшур туҡымаларын <font style="background-color: transparent;">һатырға ашыҡҡандар, һуңғараҡ улар [[Металдар|металл]] һәм кредит спекуляцияһы менән</font> шөғөлләнгәндәр; ер һатып алыу килешеүҙәре тураһында мәғлүмәт юҡ. Кесе Азияла уларҙың мөһим сауҙа колонияһы (''карум'') булып  Каниш ҡалаһы тора. Билдәле булған икенсе яҙыуҙы Илушуманың улы — ишшиаккум Эришум I ҡалдырған, ул унда шулай уҡ сауҙаның пошлинаһыҙлығын раҫлаған, әммә барыһына ла өҫтәп әйткәндә, инеш өлөшөндә ҡала йыйылышы йәки кәңәше тураһында яҙылған, тимәк, Эришум ҡарарҙы  бер үҙе генә ҡабул итмәгән. Шулай итеп, иртә Ашшур үткәнгә, б.э.т. 3-сө меңйыллыҡҡа, идара итеүҙең властың община һәм коллегиаль институтына кире әйләнеп ҡайтҡан.
 
==== Б. э. т. ХVIII быуат ====
Юл 101 ⟶ 143:
 
== Ассирия әҙәбиәте ==
: ''См. также: [[Вавилония#Вавилоно-ассирийская литература|Вавилоно-ассирийская литература]] в статье [[Вавилония]]''
: <font style="background-color: transparent;">''Ш''</font>''улай уҡ ҡарағыҙ: ''Вавилония мәҡәләһендә ''Вавилон-''ассирия'' әҙәбиәте''
Одним из важнейших литературных памятников древней Ассирии является «Поучение писца Ахикара[[Ахикар]]а», жившего в VIII—VII веках до н. э. и служившего при дворе царя Синахериба[[Синахериб]]а<ref>{{КитапКнига|автор = Балязин В.|заглавие = Мудрость тысячелетий. Энциклопедия.|ответственный = |издание = |место = Москва|издательство = ОЛМА-ПРЕСС|год = 2004|страницы = 16|страниц = 848|isbn = 5-224-00562-0}}</ref>.
 
== Көнкүреш һәм ғөрөф-ғәҙәттәр ==
Юл 110 ⟶ 152:
Правитель Ашшура носил титул ''ишшиаккум'' (аккадизация шумерского слова ''энси''). Его власть была практически наследственной, но не полной. Он ведал почти исключительно делами религиозного культа и связанным с ним строительством. Ишшиаккум был также верховным жрецом (''шангу'') и военным вождём. Обычно он же занимал и должность ''укуллу'', то есть, видимо, верховного землеустроителя и главы совета старейшин. Этот совет, называемый «домом города», пользовался в Ашшуре значительным влиянием, в его ведении было решение важнейших государственных дел. Члены совета именовали себя ''«лимму»''. Каждый из них поочерёдно выполнял в течение года функции управления (под контролем всего совета) и, видимо, возглавлял казначейство. По имени очередного лимму получал своё наименование год. (Поэтому лимму обозначают часто в современной науке греческим термином эпоним). Но постепенно состав совета всё больше замещался людьми, близкими к правителю. С усилением власти правителя значение органов общинного самоуправления падало. Хотя порядок выдвижения лимму сохранился и впоследствии, когда ишшиаккум превратился в настоящего монарха.
 
== <font style="background-color: transparent;">Ш</font>улайШулай уҡ ҡарағыҙ ==
* Ассириология
* Боронғо ассирийлылар
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Ассирия» битенән алынған