Яҡтыкүл алабалығы: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Һәҙиә (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Ләйсән (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
31 юл:
== Таралыуы ==
[[Төньяҡ Боҙло океан]], [[Атлантик океан|Атлантик]] һәм [[Тымыҡ
'''Ғәҙәти алабалыҡ''' ({{lang-ru|Обыкновенный сиг йәки Сиг проходной}}, {{lang-lat|Coregonus lavaretus}}) — һөмбаш балыҡтар (Salmonidae) ғаиләһендәге балыҡ төрө. Халыҡ-ара Ҡыҙыл китап исемлегенә индерелгән. Һөмбаштар ғәиләһендәге иң күп төрлөлөгө (полиморф) менән айырылып торған төр.
56 юл:
* ''Coregonus peled''
{{Конец кол}}</small>
Рәсәйҙең Ҡыҙыл китабы исемлегенә ике төрсәһе индерелгән: Волхов алабалығы ([[Урыҫ теле|урыҫ]]. Сиг волховский, [[Латин теле|лат]]. Coregonus lavaretus baeri, Kessler, 1864) һәм Баунт алабалығы ({{lang-ru|Сиг баунтовский}}, {{lang-lat|Coregonus lavaretus baunt}}i, Muchomedijarov, 1948).
Алабалыҡ ныҡ үҙгәреүсән, бик күп төрсәләргә һәм популяцияларға эйә булған, ғәйәт күп формаларҙан тороусы балыҡ төрө.
62 юл:
Айырма, бер яҡтан ауыҙ торошона, баш ҙурлығына, томшоҡтарының көмөрөлөгөнә ҡағыла.
Икенсе яҡтан, айырма айғолаҡ һөҙгөстәрендәге үҫентеләргә бәйле. Айғолаҡ һөҙгөстәрендәге үҫентеләр һаны
Шулай уҡ
Айғолаҡ һөҙгөстәрендә үҫентеләре (жаберные тычинки) 30-ға тиклем булғандары бентос һәм ваҡ балыҡ менән туҡлана. Былары йыртҡыстар. Һөҙгөстәрендәге (жаберные тычинки) үҫентеләре 30-ҙан күберәк булғандары планктон һөҙөп туҡланалар.
'''Төрсәләре(подвиды)''':
* Волхов алабалығы (урыҫ. Сиг волховский, лат. Coregonus lavaretus baeri, Kessler,1864)
* Баунт алабалығы (урыҫ. Сиг баунтовский, лат. Coregonus lavaretus baunti, Muchomedijarov, 1948)
* Европа алабалығы (урыҫ. Сиг европейский, лат. Coregonus lavaretus lavaretus, Linnaeus, 1758)
* '''Чуд алабалығы''' (урыҫ.Сиг чудский, лат. Coregonus lavaretus maraenoides, Poljakow, 1874)
* Күп үҫентеле алабалыҡ (урыҫ. Сиг многотычинковый, лат. Coregonus lavaretus pallasi, Valenciennes, 1848)
* Себер алабалығы (урыҫ. Сиг сибирский, лат. Coregonus lavaretus pidschian, Gmelin, 1788)
'''Яҡтыкүл алабалығы''' ({{lang-ru|Сиг озера Банное}}) — һөмбаш балыҡтар (Salmonidae) ғаиләһендәге балыҡ төрө. Төп популяцияһы (Маточное стадо)
== Тарихы ==
84 юл:
Ундай балыҡтарға ҡиммәтле промысла балығы — ала балыҡ (сига) инә. Ала балыҡтың бер нисә төрө бар: лудога, пелядь (сырок), рипус һәм башҡалар.
1933 йылда
Уның төп йәшәгән урыны — [[Чад (күл)|Чуд]], [[Ладога
Туймазы төбәгендәге Ҡандра күлендә иһә был төр ала балыҡ 1958 йылдан башлап үрсетелә.
92 юл:
Башҡортостанда 3 төрө климатҡа яраҡлаштырылған: күл сабағы, пелядь, ябай алабалыҡ.
БР-ҙа Башҡортостандың Урал аръяғы күлдәрендә осрай, РФ-тың Ҡыҙыл китабына индерелгән күл сабағы [[Асылыкүл]] һәм
== Ҡылыҡһырлама ==
99 юл:
Һаҙанға оҡшағаныраҡ һимеҙ, итле, көмөш һымаҡ аҡ төҫтәге балыҡ. Арҡаһы киң, йәшкелт-ҡара төҫтә, эс яғы иһә ап-аҡ.
Кәүҙәһе ҡабырғаларынан ҡыҫылған, эре тәңкә
Уртаса,ғәҙәттә, — 40…50 см, массаһы 700…800 г тирәһе була. Әммә
Ләмле һыу төбөн яратмағанлыҡтан, ҡырсынташлы, ылымыҡһыҙ, ҡомло тәрән ерҙә йәшәй. Башҡа йыртҡыс балыҡтарҙан айырмалы, күҙҙәре ҙур, төнөн дә яҡшы күрә.
114 юл:
Ала балыҡ Башҡортостан һыуҙарын үҙ итә, бик яҡшы үрсеп китә, хатта эрерәк тә булып үҫә. Ладога күлендә ошо балыҡ төрөнөң иң ҙуры ике килограмм самаһы тартһа, Мауыҙҙыла иһә 5 килограмғаса ауырлыҡты тәшкил итә.
1960 йылда Баймаҡ районының данлы [[Талҡаҫ|Талҡаҫ
1965 йылда Ладоганан 27 миллион ала балыҡ ыуылдырығын Өфө балыҡ заводына самолет менән алып ҡайталар.
129 юл:
* Баянов М. Г. Редкие виды животных // Башкирская энциклопедия . — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2013. — ISBN 978-5-88185-306-8
==
* [http://www.ecosystema.ru/08nature/fish/048.htm Сиг обыкновенный (''Coregonus lavaretus'') и его многообразные формы]
* [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA_%D1%80%D1%8B%D0%B1,_%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D1%81%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B2_%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%83%D1%8E_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D1%83_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD Список рыб, занесённых в Красную книгу Республики Башкортостан]
| |||