Учредителдәр йыйылышы ағзалары комитеты: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Тутыйғош (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Тутыйғош (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
48 юл:
'''Бөтә Рәсәй Ойоштороу йыйылышы ағзалары комитеты''' (''ҡыҫҡаса'' '''Комуч''' йәки '''КОМУЧ''') Рәсәйҙең беренсе большевиктарға ҡаршы Бөтә Рәсәй хөкүмәте <ref>''К. ''</ref>, [[1918 йыл]]дың 8 июнендә [[Һамар|Һамарҙа]] 1918 йылдың 6 ғинуарындағы ВЦИК декретына ярашлы Йыйылышты юҡҡа сығарыу менән риза булмаған Ойоштороу йыйылышы ағзалары тарафынан булдырылған<ref name="razgon">Бөтә рәсәй ойоштороу йыйылышы</ref>.
Ойоштороу йыйылышының эшмәкәрлеген
== Комучтың беренсе составы ==
Комучтың беренсе составына биш эсер, Ойоштороу йыйылышы ағзалары инә: В. К. Вольский — рәйесе, Иван Брушвит, Прокопий Климушкин, Борис Фортунатов һәм Иван Нестеров.
Комуч агитацион мәҙәни-ағартыу бүлеге яңы властың рәсми баҫмаһы — «
== Комуч власының нығыныуы ==
Интервенттар һәм аҡтар биләгән территорияла Комуч Бөтә
▲Интервенттар һәм аҡтар биләгән территорияла Комуч Бөтә рәсәй ойоштороу йыйылышы исеменен ваҡытлыса үҙен Рәсәйҙәге юғары власть тип иғлан итте (Йылыштың яңы саҡырылышына тиклем). Һуңғараҡ, Комитет Ойоштороу йыйылышының Һамарға күсеп килгән тағы ла бер төркөмө инеү хисабына (башлыса эсерҙар) байтаҡҡа киңәйҙе. 1918 йылдың сентябрь аҙағында Комучта 97 кеше иҫәптә була. Был ваҡытта Комуч Е. Ф. Роговский етәкселегендәге «Ведомстволар идарасылары Советы» ҡарамағында була.
Һамарҙы Чехословак корпусы яулаған көндә Комуч «Халыҡ армияһы» исеме аҫтында үҙ армияһын булдырырға тотона. 1918 йылдың 9 июнендә Һамарҙа 650 кешенән торған 1-се Һамар ирекле дружинаһы ойошторола (капитан Бузковтың йыйылма пехота батальоны (2 рота, 90 штык), штабс-ротмистр Стафиевскийҙың атлылар эскадроны (45 ҡылыс), капитан Вырыпаевтың Волга атлы батареяһы (2 орудие һәм 150 хеҙмәтсе), атлы разведка, шартлатыу командаһы һәм хужалыҡ часы)<ref>Каппель һәм каппелевец. 2. изд., добролюбов. — м.: ФУ «Сәсеп», 2007. </ref>. Дружина менән етәкселек итергә Генераль штабы подполковнигы В. О. Каппель риза
— 1918 йылдың 11 июнендә Каппель
— 12 июндә Каппелдең доброволецтар отряды
— 10 июлдә Каппель Сызрань тирәһендә яңы алыш алып бара һәм ҡаланы Комуч ҡарамағына тапшыра;
— Артабан [[Боғорослан (Ырымбур өлкәһе)|Боғорослан]] һәм [[Быҙаулыҡ (Ырымбур өлкәһе)|Быҙаулыҡ]] баҫып алына. Мелекесс станцияһы янындағы ауыр алыштан һуң Каппель большевиктарҙы Сембергә алып ташлай һәм Һамарҙы һаҡлап ҡала;
Юл 68 ⟶ 67:
7 августа, ҡыҙылдарҙың Көнсығыш фронтын көсәйтеүенә<ref>1-я армия м. н. Тухачевский составында 30 мең ҡорал һәм штыкҡа 7, Вольский шулай уҡ дивизия составында 4-армияға. Шәхси етәкселеге аҫтында ҡазанда көнсығыш фронты командующийы И. И. Вацетиса тупланған 5-6 мең совет армияһы составында мин яугир, 30 орудие, 2 бронемашиналар, 2 [[Самолёт|аэроплан]] 6 пароход һәм ҡораллы.</ref>, «революция ҡурҡыныс аҫтында» тип иғлан иткән Троцкийҙың Волгаға шәхсән килеп етеүенә ҡарамаҫтан, подполковник В. О. Каппель командованиеһы аҫтындағы ғәскәрҙәр Ҡазанды һәм уның менән бергә ҡорал, боеприпастар, медикаментар, амуниция, шулай уҡ Рәсәйҙең алтын запасы (тәңкәләрҙә 650 миллион алтын һум, 100 миллион кредит билдәләре менән, алтын, платина киҫәктәре, башҡа ҡиммәттәр) менән ифрат ҙур складтарын алалар.
Шулай итеп, [[1918 йыл|1918 йылдың]] авгусына «Ойоштороу йыйылышы территорияһы» көнбайыштан көнсығышҡа 750 саҡрымға һуҙылған (Сызрандән [[Златоуст|Златоустҡа]] тиклем, төньяҡтан көньяҡҡа — 500 саҡрым (Семберҙән Вольскиға тиклем) йәйелә. Комучтың власы
Шулай уҡ Комуч Һамарға Әлихан Букәйханов һәм Мостафа Шоҡай етәкселегендәге ҡаҙаҡ «Алаш-урҙа»ның вәкилдәрен саҡыра һәм улар менән ҡыҙылдарға ҡаршы хәрби-сәйәси союз төҙөй.
Комучҡа лояль булған хәрби көстәргә таянып түбәнге сараларҙы үткәлә: рәсми рәүештә 8-сәғәтлек эш көнө билдәләнә, эшселәр йыйылыштары һәм крәҫтиәндәр сходтары рөхсәт ителә, фабрика-завод комитеттары һәм профсоюздар һаҡланып ҡала. Комуч бөтә совет декреттарын юҡҡа сығара, заводтар, фабрикалар һәм банктарҙы хужаларына кире ҡайтара, шәхси эшҡыуарлыҡтың
[[Файл:Место заседания Уфимской директории.jpg|thumb|right|300px|Место заседания Уфимской директории.]]
== Комуч һәм Башҡорт хөкүмәте ==
Комуч [[Башҡорт хөкүмәте|Башҡорт хөкүмәте]]н таный. Авгусn аҙағында Башҡорт хөкүмәте Комуч менән Халыҡ армияһы составындағы Башҡорт ғәскәренең махсус статусын таныу буйынса килешеүгә ҡул ҡуя. Сентябрҙә 1-се һәм 2-се Башҡорт уҡсылар дивизиялары [[Башҡорт айырым корпусы|Айырым Башҡорт корпусы]]на берләштереләләр.
== Комучтың бөтөрөлөүе ==
Халыҡ армияһының артабанғы уңышһыҙлыҡтарында төп ролде В. О. Каппелдең Волгалағы беренсе уңыштарына, Комуч контроле аҫтында бик күп территориялар булыуына ҡарамаҫтан Комучтың эсер етәкселеге әҙерләмәгән резервтарҙың бөтөнләй булмауы уйнай.
Юл 81 ⟶ 82:
1918 йылдың 6 июлдә Һамарҙа протест белдергән тимер юлсыларының ҙур митингы үтә, уларҙың Ҡомучҡа карата нәфрәттәре шул тиклем көслө була, хатта ҡаланың коменданты ғәскәрҙәрҙе саҡыртырға мәжбүр була.
Мобилизация иғлан иткәндән һуң Комучтың эсер етәкселеге элекке крәҫтиәндәргә таяныу
1918 йылдың сентяберендә Комуч Халыҡ армияны көсәйтелгән [[Эшсе-крәҫтиән Ҡыҙыл армияһы|Ҡыҙыл армияның Көнсығыш фронтынан]] бер нисә тапҡыр еңелә.
Большевик етәкселеге Балтик флоты составынан
Сентябрь аҙағына Халыҡ армияһы Комуч элек үҙенең контроле аҫтында тотҡан территорияларҙы ҡалдыра. 1918 йылдың 23 сентябрендә Өфөлә үткән [[Өфө дәүләт кәңәшмәһе|Дәүләт кәңәшмәһендә]] [[Өфө директорияһы|Өфө директорияһы (Ваҡытлы Бөтә Рәсәй хөкүмәте)]] ойошторола. Директория үҙ-ара ярышҡан Комуч һәм Себер дәүләтен берләштерә. Директория үҙенең эшмәкәрлеге тураһында отчетын
1918 йылдың 28 сентябрендә генерал В. Г. Болдырев бөтә [[Ҡоро ер ғәскәрҙәре|ҡоро ер]] һәм диңгеҙ ҡораллы көстәре Юғары башкомандующийы итеп тәғәйенләнә. Халыҡ
Адмирал Колчак власҡа килгәндән һуң,[[1918 йыл]]дың 18 ноябрендә Директория һәм уның эргәһендә
== Комуч ағзаларының яҙмышы ==
Ойоштороу йыйылышы съезы ағзалары түңкәрелешкә ҡаршы сығып ҡарайҙар, Һөҙөмтәлә «Екатеринбургта булған Черновты һәм Ойоштороу йыйылышының башҡа әүҙем ағҙаларын ҡулға алыу буйынса саралар күреү» приказы бирелә. Екатеринбургтан һөрөлгән депутаттар Өфөлә йыйылалар, бында улар [[Колчак Александр Васильевич|Колчакка]] ҡаршы агитация алып барырға маташалар. 1918 йылдың 30 ноябрендә Колчак «ихтилал күтәрергә маташҡандары һәм ғәскәрҙәр араһында емерткес эш алып
== Библиография ==
|