Сахаров Александр Андреевич: өлгөләр араһындағы айырма

'''Сахаров Александр Андреевич''' ({{OldStyleDate2|19|апреляапрель|1865|7}}<ref name="rem">{{книга|автор=Aleksandr Saĥarov|заглавие=Rememoroj de centprocenta esperantisto|ответственный=ответственный редактор Aleksandr Ŝevĉenko|ссылка=http://impeto.ru/ru/proza_na_esperanto/saharov|место=Москва|издательство=Impeto|год=1993|том=|страниц=199|страницы=|isbn=5-7161-0003-1}}</ref><ref name="enc">{{книга|заглавие=Enciklopedio de Esperanto|ссылка=http://www.eventoj.hu/steb/gxenerala_naturscienco/enciklopedio-1/encikl.htm|ответственный=редакторы L. Kökény и V. Bleier, языковой редактор K. Kalocsay, главный редактор I. Ŝirjaev|место=Будапешт|издательство=Literatura Mondo|год=1933}}</ref>,  Кудеиха ауылы —[[Июль (Майай)|июль]] [[1942 йыл|1942]], [[Мәскәү]])  — рус һәм совет  [[Эсперантсы|эсперантсыһы]], нәшерсе,  (педагог{{Педагог|Российской империи}})[[эсперанто]]  буйынса уҡытыусы.

Сембер классик гимназияһында уҡый.  [[1907 йыл|1907 йылда]] да Мәскәүгә килгәс, Сахаров  китап магазины "Эсперанто"{{нп2|Книжный магазин «Эсперанто» (Москва)|Книжныйкитап магазин «Эсперанто»|eo|Librejo Esperantoмагазинына (Moskvo)|Librejo Esperanto}}[[:eo:Librejo Esperanto (Moskvo)|Librejo Esperanto]]{{нп2|Книжный магазин «Эсперанто» (Москва)|Книжный магазин «Эсперанто»|eo|Librejo Esperanto (Moskvo)|Librejo Esperanto}}  һәм Мәскәү  эсперанто институтына нигеҙ һала . [[1909 йыл|1909]]—[[1917 йыл|1917]]дарҙа йылдарҙа  de La Esperanto Ondo{{lang-eo2|[[«La Ondo de Esperanto]]}} журналы» нәшриәтенеңжурналының баш мөхәррире һәм уның нәшерсеһе була. Шулай уҡ бер нисә йыл дауамында үҙенең фатир урынлашҡан Мәскәү эсперанто  йәмғиәтен етәкләүҙә ҡатнаша.  [[Урыҫ революцияһы|Революциянан]]  һуң  үҙенең дәреслектәрен һәм һүҙлектәрен нәшерләүен дауам итә һәм    Совет республикалары эсперантсылары берләшмәһендә әүҙем ҡатнаша<ref name="voj">{{книга|автор=Boris Kolker|заглавие=Vojaĝo en Esperanto-lando. Perfektiga kurso de Esperanto|место=Москва|издательство=Progress|год=1992|страниц=339|isbn=5-01-002953-7|тираж=4 000}}</ref>

 [[1875 йыл|1875 йылда]] да Сахаров урта мәктәп уҡыусыһы булып китә һәм  [[1885 йыл|1885 йылда]] да  Сембер классик гимназияһын уңышлы тамамлай. Шул уҡ йылдың  [[Август (Урағай)|авгусында]]  Ҡаҙан университетының математика факультетына уҡырға инә, [[1890 йыл|1890]]да университетынуниверситетты тамамлай. [[1891 йыл|1891]]да йылдаСембер СемберҠаҙнаҠаҙна Палатаһына  канцелярия хеҙмәткәре вазифаһына эшкә алына. [[1893 йыл|1893]]—[[1907 йыл|1907]]   йылдарҙа Сембер губернаһының Ардатов  өйәҙе Ардатов ҡалаһында финанс инспекторы булып эшләй.  [[1904 йыл|1904 йылда]]да эсперанто менән таныша.

1907 йылда Сахаров   {{OldStyleDate|12|августа|4=30|5=июля}}   {{OldStyleDate|17|августа|4=4}} . Кембридж<ref>{{cite web|url=http://esperanto.cri.cn/821/2009/07/25/1s100172.htm|title=(6) 3-a UK en Kembriĝo, Britio, 1907 - china radio international|lang=eo|accessdate=2011-11-28|archiveurl=http://www.webcitation.org/6APR9d0Ol|archivedate=2012-09-03}}</ref>  үткән III бөтә донъя эсперантсылар конгресында ҡатнаша. Конгресс һәм унда барыу тәьҫораттары менән ул  Esperantisto Ruslanda  журналында һөйләне. Ҡайтыр юлда бер ай  [[Париж|Парижда]] да була, бында эсперанто теленләге әҙәбиәтте нәшер итеүселәр менән таныша, баҫтырылған  китап һәм журналдарҙы асырға уйлаған магазинынаалдырыумагазинына алдырыу тураһында килешә. Һуңынан  [[Берлин|Берлинда]] да була, унда ул  ''<span lang="de">Möller & Borel</span>''{{нп2|Möller & Borel|{{lang-de2|Möller & Borel}}|eo|Möller & Borel|{{lang-de2|Möller & Borel}}}}[[:eo:Möller & Borel|''<span lang="de">Möller & Borel</span>'']]{{нп2|Möller & Borel|{{lang-de2|Möller & Borel}}|eo|Möller & Borel|{{lang-de2|Möller & Borel}}}}  нәшриәтенә туҡталып китә. Сахаров Рәсәйҙә лә эсперанто-магазин асыу хыялы менән яна һәм эсперанто телендә журнал (киләсәктә  de La Ondo Esperanto{{lang-eo2|[[La Ondo de Esperanto]]}}) сығарырға ниәтләй. Артабан  В.  Н.  Девятнин{{нп2|Девятнин, Василий Николаевич|В. Н. Девятниным|eo|Vasilij Devjatnin|V. Devjatnin}}[[:eo:Vasilij Devjatnin|V Devjatnin]]{{нп2|Девятнин, Василий Николаевич|В. Н. Девятниным|eo|Vasilij Devjatnin|V. Devjatnin}}  менән танышыу өсөн Вильнала туҡтала, шунан һуң  Ардатовҡа ҡайтып китә. Эштән китә һәм  [[Ҡазан|Ҡаҙанға]] ға бара, унда эсперанто тураһындағы асыҡ лекцияларҙа ҡатнаша. Шундағы дүрт йөҙ кеше алдында үҙенең сәйәхәте тураһында бәйән итә. Лекция тураһында  ҡайһы гәзиттәрҙә мәҡәләләр баҫылып сыға.

  1907 йылдың  [[Октябрь (Ҡарасай)|октябрендә]]  Сахаров [[Мәскәү|Мәскәүгә]] китап магазинын асыу ниәте менән килә. Бер айҙан  [[Санкт-Петербург|Санкт-Петербургҡа]]  ла барып килә. Бынан аҙаҡ та ул Петербург эсперантсылары менән аралашыу һәм хеҙмәттәшлек итә,  әммә уның төп  эшмәкәрлеге Мәскәүҙә була.

Санкт-Петербургтан ҡайтҡас, Сахаров яңы журнал  сығарыу менән шөғөлләнә. Мәскәүҙә  эсперанто-шрифтлы типографияһы булмағанлыҡтан, журналдың тәүге һанын Ҡаҙанда сығарырға хәл ителә. Әммә Ҡаҙан губернаторынан рөхсәт ала алмайҙар.

Бер үк ваҡытта Сахаров Козихинский тыҡрығындағы дүрт бүлмәле фатирға урынлаша, бүлмәләрҙең береһендә ул китап келәте булдыра.  Магазин асыуға рөхсәт алғас, Сахаров  {{Langi-de2|Möller & Borel}}  фирмаһына үҙҙәрен китап менән тәьмин итһен өсөн мөрәжәғәт итә. Шул уҡ ваҡытта  Ардатовтан эсперанто телендәге китап тиражы  килтерелә. Книжный магазин "«Эсперанто"»{{нп2|Книжный магазин «Эсперанто» (Москва)|Книжный магазин «Эсперанто»|eo|Librejo Esperanto (Moskvo)|Librejo Esperanto}}[[:eo:Librejo Esperanto (Moskvo)|Librejo Esperanto]]{{нп2|Книжный магазин «Эсперанто» (Москва)|Книжный магазин «Эсперанто»|eo|Librejo Esperanto (Moskvo)|Librejo Esperanto}} нигеҙ һалына. Яңы магазинды тикшерергә килгән  полиция хеҙмәткәре магазинға ингән беренсе кеше була.

Алдан килешеүгә ярашлы, {{OldStyleDate|10|декабря|1907 год|27|ноября}}а В.  Н.  Девятнин Сахаровҡа ҡулъяҙмалар ебәрә. Сахаров авторға өс йөҙ һум түләй. Был Рәсәйҙә эсперанто телендә ижад итеүсе яҙыусыға беренсе гонорар була.

[[1908 йыл|1908 йылдың майында]]  Сахаров  Мәскәҙең төп урмдарының береһе булған  — Тверь урамына магазинын күсерә. Йәй көнө  йәй "«Эсперанто"» китап магазины үҙенең тәүге каталогын сығара, ул Рәсәйҙә эсперанто телендә баҫтырылған беренсе каталог була.

Йыл уртаһында Сахаров В.  Н.  Девятнин әҫәрҙәрен баҫтырыу менән шөғөлләнә.  Мәскәүҙә эсперанто-шрифт булмау арҡаһында, типографиятик Ҡаҙанда ғына булған була. Баҫтырыу бик яй бара, сөнки  гранканың һәр япрағы  Ҡаҙандан Мәскәүгә ебәрелә, шунан һуң Сахаров уны авторыВильнаға ебәрә.

Беренсе номер өсөн Казимеж Беин  Е.  Н. Чириковтың Чириковтың "«Төрмә"» хикәйәһен тәржемә итә.  Хикәйә  de La Esperanto Ondo  беренсе өс һанында һәм бер үк ваҡытта айырым  10 000 дана тираж менән хаҡы ун тиндән баҫып сығаралар.  Был китап  "«Эсперанто"» Китап магазинында беренсе баҫмаһы була. Тәржемәсегә  ҙур булмаған эш хаҡы түләнә. Шулай уҡ беренсе номерҙа Мәскәү университетының  филология профессоры Р. Ф.  Брандтың ике телдәге ҙур мәҡәләһе баҫыла. Сахаров үҙе лә мәҡәләләр яҙа. Февраль айында журнал 10 000 дана тираж менән баҫыла.

==  А.  А.  Сахаровтың яҙған китаптары ==

* дәреслек , халыҡ-ара эсперанто теле{{нп2|Международный язык эсперанто (учебник Сахарова)|Международный язык эсперанто|eo|Internacia lingvo Esperanto (lernolibro de Saĥarov)|Internacia lingvo Esperanto}}[[:eo:Internacia lingvo Esperanto (lernolibro de Saĥarov)|Lingvo internacia Esperanto]]{{нп2|Международный язык эсперанто (учебник Сахарова)|Международный язык эсперанто|eo|Internacia lingvo Esperanto (lernolibro de Saĥarov)|Internacia lingvo Esperanto}}<ref>[[:eo:Dosiero:Lernolibro de Saĥarov 1927 1.jpg|Изображение обложки книги Сахарова «Международный язык эсперанто»]].</ref>

* мәҡәләләр йыйынтығы "«на пути к халыҡтар братание"» ({{Lang-eo|Sur vojo al kunfratiĝo de popoloj}})

* "«хикәйәһе Сверхсильный проект"» ({{Lang-eo|Superforta ambicio}})

* [http://rememoroj.jimdo.com Эсперантлы Мәскәү (эсперанто теленә тәржемә йыйынтығы, шул иҫәптән "«Йөҙ процентлы эсперантсы  хәтирәһе"»)]