Башҡорт халыҡ ижады (китап серияһы): өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Книжная серия
'''"Башҡорт халыҡ ижады" '''— күп томлы системаға һалынған  [[Башҡорттар|башҡорт]] фольклорының фәнни баҫма өлгөләре.
| Название = Башкирское народное творчество
| Оригинальное название = {{lang-ba|Башҡорт халыҡ ижады}}
| Изображение = Башкирское народное творчество.png
| Ширина =
| Подпись =
| Автор = [[Баимов, Бурзян Сафич|Баимов Б. С.]], [[Галин, Салават Ахмадиевич|Галин С. А.]], [[Зарипов, Нур Талипович|Зарипов Н. Т.]], Мамбетов М. А., [[Мингажетдинов, Марат Халяфович|Мингажетдинов М. Х.]], [[Кирей Мэргэн|Мэргэн К.]], [[Надршина, Фануза Аитбаевна|Надршина Ф. А.]], [[Сагитов, Мухтар Муффазалович|Сагитов М. М.]], [[Сулейманов, Ахмет Мухаметвалеевич|Сулейманов А. М.]], [[Сулейманов, Риф Сафинович|Сулейманов Р. С.]], [[Султангареева, Розалия Асфандияровна|Султангареева Р. А.]], [[Харисов, Ахнаф Ибрагимович|Харисов А. И.]], [[Хусаинов, Гайса Батыргареевич|Хусаинов Г. Б.]], [[Шарипова, Зайтуна Яхиевна|Шарипова З. Я.]], [[Шункаров, Нигмат Динахметович|Шункаров Н. Д.]] и др.
| Жанр = фольклор
| Страна = Российская Федерация
| Язык = [[Башкирский язык|башкирский]], [[Русский язык|русский]]
| Издательство = [[Китап (издательство)|Башкирское книжное издательство «Китап» имени Зайнаб Биишевой]]
| Переводчик =
| Иллюстратор =
| Оформление =
| Даты = 1954—2009
| Даты на русском = 1987—2010
}}
'''"«Башҡорт халыҡ ижады» '''— күп томлы, системаға һалынған  [[Башҡорттар|башҡорт]] фольклорының фәнни баҫма өлгөләре.
 
== Тарихы ==
1954-19591954—1959 йылдарҙа башҡорт телендә беренсе баҫмаһының өс томы әҙерләп сығарыла<ref>[http://encycl.bash-portal.ru/b_tvorch.htm Статья «Башкирское народное творчество» в ''Башкортостан: краткая энциклопедия'']</ref>. беренсе томы үҙ эсенә халыҡ иртәктәрен (эпостар),   [[ҡобайыр]], [[бәйет]], йырҙар, мәҡәлдәр һ. б. ала. Икенсе томға халыҡ әкиәттәре һәм анекдоттары индерелә, ә өсөнсөһөнә  — совет осоро фольклоры.
 
Артабан 1972 - 19851972—1985 йылдарҙа [[Китап (нәшриәт)|Башҡорт китап нәшриәтендә]]  баҫып сығарылған 18 китаптан торған яңы баҫма әҙерләнә;   [[Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты (РФА Өфө фәнни үҙәге)|СССР-ҙың Фәндәр Академияһы  Башҡорт филиалының тарих, тел һәм әҙәбиәт институтында]]   1972-19751972—1975 йылдарҙа был серия өҫтөндә  фәнни  эш менән А.  И.  Харисов етәкселек итә,  ә 1975-19851975—1985 йылдарҙа  — [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Ғ.]] [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Б.]] [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Хөсәйенов]] һәм [[Кирәй Мәргән|К.]] [[Кирәй Мәргән|Мәргән]].
 
"«Эпос"» дөйөм жанр тамғаланышы аҫтында тәүге өс китапта эпик әҫәрҙәр  ("«[[Урал батыр|Урал-батыр]]"», "«[[Аҡбуҙат (эпос)|Аҡбуҙат]]"», "«[[Заятүләк менән Һыуһылыу|  Заятуләк һәм Һыуһылыу]]"» һәм башҡалар) тәҡдим ителә. "«Әкиәттәр"» үҙ эсенә 5 китап һыйҙыра:  хайуандар тураһында һәм тылсымлы - — героик, батырҙар,  социаль-көнкүреш, сатирик әкиәттәр.  ''"«Йыр"» жанры өс китапта күрһәтелә:''  эпик һәм лиро-эпик,  [[Таҡмаҡ|йола таҡмаҡтары]], йырҙар һәм көйҙәр. Ҡалған   жанр айырым китаптарға индерелә  — ''"«Бәйеттәр"»'', ''"«Риүәйәттәр, легендалар"»'', ''"«Йомаҡтар"»'', ''"«Мәҡәлдәр, әйтемдәр"»'', ''"«Анекдоттар"»''. Хәҙерге ваҡыттағы фольклор ике китапта сығарыла: " «Бәйеттәр, йырҙар, такмаҡтар"», "«Әкиәттәр, риүәйәттәр,  телдән хикәйәләр,  [[Сәсән|сәсәндәр]]  ижады"».
 
Баҫманы әҙерләүгә һәм төҙөүҙә ҙур өлөш индергән ғалимдар 1987 йылғы Салауат Юлаев исемендәге премияға лайыҡ булдылар:   [[Харисов Әхнәф Ибраһим улы|Әхнәф Харисов]], [[Зарипов Нур Талип улы|Нур Зарипов]], [[Бараг Лев Григорьевич|Лев Бараг]], Ф[[Нәҙершина Фәнүзә Айытбай ҡыҙы|әнүзә  Нәҙершина]], [[Сәғитов Мөхтәр Мофаззал улы|Мөхтәр Сәғитов]], [[Сөләймәнов Әхмәт Мөхәмәтвәли улы|Әхмәт Сөләймәнов]].  1977 йылда  премияға кандидат итеп  Марат Минһажетдинов  та күрһәтелә.
 
1987 йылдан алып 2010 йылға тиклем урыҫ телгә  тәржемәләнгән  "«Башҡорт халыҡ ижады"» йыйынтығы нәшер ителә.  Барыһы "«[[Китап (нәшриәт)|Китап]]"» нәшриәте 12 том сығарҙы. Һәр том түбәндәге айырым жанрҙарҙан тора:  "«Эпос"», "«Риүәйәттәр һәм легендалар"», "«Батырҙар тураһында әкиәттәр"», "«Тылсымлы әкиәттәр һәм хайуандар тураһында әкиәттәр"», "«Көнкүреш әкиәттәре"», "«Шаян әкиәттәр һәм анекдоттар"», "«Мәҡәлдәр, әйтемдәр, ырымдар йомаҡтар"», "«Йырҙар (Октябргә тиклемге осор)"», "«Совет осоро йырҙары"», "«Тарихи эпос"», "«Бәйеттәр"», "«Йола фольклоры"».
 
1995 йылдан  Рәсәй Фәндәр Академияһы Өфө ғилми үҙәгенең тарих, тел һәм әҙәбиәт  институтында АӘ. М. Сөләймәновтың ғилми етәкселегендә яңы йыйынтыҡ баҫыла башлай  "«Башҡорт халыҡ ижады"» ( үҙгәрештәр һәм өҫтәмәләр менән) . Хәҙер башҡорт телендә 13 том  баҫтырылды, бөтәһе 36 том баҫтырып сығарырға планлаштырыла.
 
== Библиография ==
Юл 31 ⟶ 48:
2. Башҡорт халыҡ ижад. Эпос. 2-се китап. / Төҙөүсе, баш һүҙ яҙыусы, аңлатмалар биреүсе м. м. Сәғитов. Ә Яуаплы мөхәррир.Һәм. Харисов. Өфө, 1973. 370 б.
 
3. Башҡорт халыҡ ижад. Эпос. 3-сө китап. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы, н аңлатмалар биреүсе. Т. Зарипов. Яуаплы мөхәррире. Б. Хөсәйенов. Өфө, 1982. 342.б.
 
4. Башҡорт халыҡ ижад. Әкиәттәр. 1-се китап. / Төҙөүселәре м. х. Минһажетдинов.Һәм. Харисов, м. х. Минһажетдинов инеш мәҡәлә яҙыусы, аңлатмалар биреүсе л. г. аңлатмалар м. х. Минһажетдинов биреүсе. Яуаплы редакторы Н. Т.  Зарипов. Өфө, 1976. 374. б.
 
5. Башҡорт халыҡ ижад. Әкиәттәр. 2-се китап. / Төҙөүселәре м. х. Минһажетдинов.Һәм. Харисов, инеш мәҡәлә авторҙары м. х. Минһажетдинов, г. бараг Л. м. х. Минһажетдинов менән аңлатмалар биреүсе. Яуаплы редакторы Н. Т.  Зарипов. Өфө, 1976. 374. б.
 
6. Башҡорт халыҡ ижад. Әкиәттәр. 3-сө китап. / Төҙөүселәре Н. Т.  Минһажетдинов м. х. Зарипов менән, инеш мәҡәлә авторы. Т. Зарипов, г. бараг л. н аңлатмалар менән биреүсе. Т. Зарипов. Редакторҙары Яуаплы.Һәм. Харисов менән Ған. Б. Хөсәйенов. Өфө, 1978. 351. б.
 
7. Башҡорт халыҡ ижад. Әкиәттәр. 4-се китап. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә авторы Ә.М. Сөләймәнов, аңлатмалар биреүсе л. М. Сөләймәнов. Яуаплы редакторы с. Галина. Өфө, 1981. 398 б.
 
8. Башҡорт халыҡ ижад. Әкиәттәр. 5-се китап. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы Ә.М. Сөләймәнов, аңлатмалар биреүсе л. М. Сөләймәнов. Яуаплы редакторы Н. Т.  Зарипов. Өфө, 1983. 390 б.
 
9. Башҡорт халыҡ ижад. Йырҙар. 1-се китап. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы, С. Ә аңлатмалар биреүсе. Галина. К. Ә Яуаплы мөхәррир. Әхмәтйәнов. Өфө, 1974. 388.б.
Юл 49 ⟶ 66:
11. Башҡорт халыҡ ижад. Йырҙар һәм көйҙәр. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы, с. р. Сөләймәнов аңлатмалар биреүсе. Р. в. Сәлмәнов, м. м. Сәғитов менән редакторҙары Яуаплы. Өфө, 1983. 310.б.
 
12. Башҡорт халыҡ ижад. Бәйеттәр. / Төҙөүселәре м. м. Сәғитов, Н. менән. Д. Шоңҡаров, инеш мәҡәлә яҙыусы Ған. Б. Хөсәйенов менән м. м. Сәғитов, аңлатмалар биреүсе м. м. Сәғитов. Яуаплы мөхәррире. Б. Хөсәйенов. Өфө, 1978. 398 б.
 
13. Башҡорт халыҡ ижад. Йомаҡтар. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы, ф. а. Нәҙершина аңлатмалар биреүсе. Яуаплы мөхәррир Кирәй Мәргән. Өфө, 1979. 348.б.
Юл 59 ⟶ 76:
16. Башҡорт халыҡ ижад. Осоро советы. Бәйеттәр, йырҙар, таҡмаҡтар. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы, аңлатмалар м. м. сәғитов менән Ә. М. биреүселәре. Мәмбәтов. Яуаплы мөхәррир Кирәй Мәргән. Өфө, 1981. 392.б.
 
17. Башҡорт халыҡ ижад. Осоро советы. Әкиәттәр, риүәйәттәр, хәтирәләр, сәсәндәр ижад. / Төҙөүселәре, инеш мәҡәлә яҙыусы, н аңлатмалар биреүсе. Т. Зарипов. М. Сөләймәнов. Яуаплы мөхәррире. Б. Хөсәйенов. Өфө, 1982. 422. б.
 
18. Башҡорт халыҡ ижад. Көләмәстәр. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә яҙыусы, аңлатмалар биреүсе. М. Сөләймәнов. Өфө, 1985. 381.б.
</div>
</div><div class="NavFrame collapsed">
Юл 67 ⟶ 84:
<div class="NavContent">
 
1. Башҡорт халыҡ ижады. Эпос. / Сост. М. М. Сәғитов. Коммент. Н. Т.  Зарипов, Ә. М. Сөләймәнов һәм м. м. Сәғитов. Өфө, 1987. 541. с.
 
2. Башҡорт халыҡ ижады. Легенда һәм риүәйәттәр. / Сост., инеш мәҡәлә һәм аңлатмалар авторы ф. а. Нәҙершина. Өфө, 1987. С. 573
 
3. Башҡорт халыҡ ижады. Батырҙар тураһындағы әкиәттәр. / Сост. Н. Т.  Зарипов. Вступ. ст, коммент. Л. г. Барагтың һәм н. Т. Зарипов. Өфө, 1988. 448 б.
 
4. Башҡорт халыҡ ижады. Тылсымлы әкиәттәр. Хайуандар тураһында әкиәттәр. / Сост. Н. Т.  Зарипов. Вступ. ст, коммент. Л. г. Барагтың һәм н. Т. Зарипов. Өфө, 1989. С. 510
 
5. Башҡорт халыҡ ижады. Көнкүреш әкиәттәре. / Сост. Сөләймәнов А.  М.  Вступ. ст, коммент., а. м. сөләймәнов һәм г. барагтың күрһәткес. Өфө, 1990. 494. с.
 
6. Башҡорт халыҡ ижады. Шаян әкиәттәр һәм кулямасы. / Сост. Сөләймәнов А.  М.  Вступ. ст, коммент. А. м. Сөләймәнов һәм г. барагтың, Өфө, 1992. С. 462
 
7. Башҡорт халыҡ ижады. Мәҡәлдәр, әйтемдәр, поговорки, йомаҡтар. / Сост., авт. вступ. и коммент. Ф. А. Нәҙершина. Өфө, 1993. 464 с.
 
8. Башҡорт халыҡ ижады. Й (дооктябрьский период). / Сост., авт. вступ. и коммент. А.  С.  Галина. Өфө, 1995. 400 б.
 
9. Башҡорт халыҡ ижады. Совет осоро йырҙары. / Сост., авт. вступ. и коммент. Баимов Б. С., М.  А.  Мамбетов. Өфө, 1996. 400 б.
 
10. Башҡорт халыҡ ижады. Тарихи эпосы. / Сост., инеш мәҡәлә һәм аңлатмалар авторы н. Т. Зарипов. Өфө, 1997. 395. с.
 
11. Башҡорт халыҡ ижады. Бәйт. / Сост. Баимов Б.  С.  Вступ. Хөсәйенов ғ. б. ст., Баимов б. с. Коммент. Баимов Б. С. Өфө, 2004. 424. с.
 
12. Башҡорт халыҡ ижады. Йола фольклоры / Сост., авт. вступ. и коммент. Сөләймәнов а. м. һәм р. солтангәрәевтың. Өфө, 2010. 590. с.
Юл 99 ⟶ 116:
2. Башҡорт халыҡ ижад. Риүәйәттәр һәм легендалар. / Төҙ., башһүҙ һәм аңлатмалар авт. Ф. А. Нәҙершина. Мәргән к. һәм яуаплы ред. М. Сөләймәнов. Өфө, 1997. 439.б.
 
3. Башҡорт халыҡ ижад. Эпос. / Төҙөүсе М. Сөләймәнов. Инеш һүҙ яҙыусы м. м. Сәғитов, Ә ахыра һүҙ.М. Сөләймәнов менән р. Рәжәпов. Аңлатмалар м. м. Сәғитов менән Ә.М. Сөләймәнов. Яуаплы редакторы Н. Т.  Зарипов. Өфө, 1998. 448 б.
 
4. Башҡорт халыҡ ижад. Эпос. / Томға материалдар һайлап алынған, коммент. авторҙары м. м. Сәғитов, б. с. Байымов. Авторҙары инеш мәҡәләһе м. м. Сәғитов, б. с. Байымов, С. Ә. Галина. Редакторҙары Яуаплы. Ә.Һәм. Харисов, Ә. С. Галина. Өфө, 1999. 400 б.
 
5. Башҡорт халыҡ ижад. 5-се том. Тарих ҡобайырҙар, хикәйәттәр, иртәктәр. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә, коммент., авторы н глоссарий. Т. Зарипов. Яуаплы редакторы З. Ғ. Ураҡсин. Өфө, 2000. 391.б.
 
6. Башҡорт халыҡ ижад. 6-сы шул. Эпос: ҡиссалар һәм дастандар. / Төҙөүсе, комментарийҙары һәм һүҙлектәре Н авторҙары. Т. Зарипов, Ә.М. Сөләймәнов, Ғ.Б. Хөсәйенов, З. Я. Шәрипова. Инеш мәҡәлә яҙыусы. Н. Т.  Зарипов, ахыра һүҙ.М. Сөләймәнов. Өфө, 2002. 552 б.
 
7. Башҡорт халыҡ ижад. 7-се том. Яҙма ҡисса һәм дастандар. // Төҙөүселәре Ә.М. Сөләймәнов, Ғ.Б. Хөсәйенов, М. Х. Нәҙерғолов. Инеш һүҙ яҙыусы Ә.М. Сөләймәнов. Һүҙ ахыры Ә.М. Сөләймәнов, Ғ.Б. Хөсәйенов, М. Х. Нәҙерғолов, Ф. Сибәғәтов. Ә Яуаплы мөхәррир. М. Сөләймәнов. Өфө, 2004. 624.б.
 
8. Ижади Бшҡорт халыҡ. 8-се том. Эпос: иртәктәр һәм эпи ҡобайырҙар. / Төҙөүсе, инеш мәҡәлә һәм комментарийҙар авторы Ә.М. Сөләймәнов. Яуаплы мөхәррире р. бикбаев. Өфө: Китап, 2006. 491.б.
Юл 129 ⟶ 146:
== Һылтанмалар ==
* [http://encycl.bash-portal.ru/b_tvorch.htm Статья в ''башкортостан: краткая энциклопедия'']
* [http://www.kitap-ufa.ru/about/structure/ Башҡорт дәүләт унитар предприятиеһының "Башҡортостан "«китап"» нәшриәтендә башҡорт ижады тураһында серияһы]
* [http://башкирская-энциклопедия.рф/index.php/read/8-statya/1908-bash-ort-khaly-izhady-ury-telen-t-rzhem-e Мәҡәләләр "«БНТ рус теленә тәржемә ителә"» башҡорт энциклопедияһы]{{Ref-ba}}(баш.)
* [http://башкирская-энциклопедия.рф/index.php/read/8-statya/1907-bash-ort-khaly-izhady-bash-folklory-ba-ma-y Мәҡәлә "«башҡорт халыҡ ижады"» башҡорт энциклопедияһы]{{Ref-ba}}(баш.)
[[Категория:Башҡорт фольклоры]]