Википедия:Һайланған мәҡәләләр: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) өҫтәмә мәғлүмәт |
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) яңыртыу (мәғлүмәттәрҙе) |
||
1 юл:
__NOTOC__
{{Index box|border=#479429}}
{| width="100%" style="background:#FFFFFF; border:solid 1px #479429;" cellspacing="0" cellpadding="10"
|-
| colspan="2" |
{{shortcut|ВП:ҺМ}}
{{Һайланған эстәлек}}
Юл 14 ⟶ 18:
• [[Википедия:Һайланған мәҡәләләр/Кандидаттар|Кандидаттар]] ({{PAGESINCATEGORY:Википедия:Һайланған мәҡәләләргә кандидат}})
• [[Википедия:Һайланған мәҡәләләр/Статусын үҙгәртергә кандидаттар|Статусын үҙгәртергә]] ({{PAGESINCATEGORY:Википедия:Һайланған мәҡәлә статусын үҙгәртеүгә алфавит буйынса кандидаттар}})
</div>
<!-- НЕДАВНО ИЗБРАННЫЕ СТАТЬИ -->
{| width="100%"
| [[Файл:P cal euro-green.png|35px|Календарь]]
| width="100%"|<div style="border-bottom: solid 2px #479429;">
=== Яңыраҡ һайланған мәҡәләләр ===
</div>
|}
{| style="width: 100%; font-size: 95%; "
|- valign="top"
| style="width: 50%; padding-right: 1em;" |
<!-- ПЕРВАЯ СТАТЬЯ (САМАЯ НОВАЯ) -->
[[Файл:Geisha at Asakusa (DORONKO) 001.jpg|right|200px]]
'''[[Япония]]''' — Көнсығыш [[Азия]]лағы утрауҙарҙа урынлашҡан дәүләт. [[Япон диңгеҙе]]нән көнсығышта [[Тымыҡ океан]]да тора, [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы|Ҡытай]], [[Корея Халыҡ-Демократик Республикаһы|Төньяҡ]] һәм [[Көньяҡ Корея]], [[Рәсәй Федерацияһы|Рәсәй]] менән сикләшә. Төньяҡта [[Охот диңгеҙе]] , ә көньяҡта Көнсығыш Ҡытай диңгеҙенән алып Тайвангә тиклем территорияны биләй.
[[Япония]] 6852 утрауҙан торған Япония архипелагында урынлашҡан. Дүрт иң эре утрауҙары — [[Хонсю]], [[Хоккайдо]], [[Кюсю]] һәм [[Сикоку]] — ил майҙанының 97 процентын тәшкил итә. Күпселек утрауҙары [[тау]]лы, күптәре вулканлы. Японияның иң юғары нөктәһе — [[Фудзияма]] (3776 м) вулканы. Халҡының һаны (126 миллион кеше) буйынса ул донъяла унынсы урынды биләй. Үҙ эсенә [[Япония]]ның баш ҡалаһы [[Токио]] менән уның эргәһендәге префектураларҙы индергән Оло [[Токио]] (30 миллиондан ашыу кеше) менән донъялағы иң ҙур ҡала агломерацияһы булып тора.
[[Япония|''↪ дауамы…'']]
| style="width: 50%; padding-right: 1em;" |
<!-- ВТОРАЯ СТАТЬЯ -->
[[Файл:RIAN archive 31612 Celebrating Victory Day on Red Square.jpg|right|200px]]
'''[[Еңеү көнө]]''' — [[1941 йыл|1941]]—[[1945 йыл]]дарҙағы [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда Ҡыҙыл Армияның һәм совет халҡының нацистик [[Германия]]ны еңеү байрамы. СССР Юғары Советы Президиумының 1945 йылдың 8 майындағы Указына ярашлы, һәр йыл [[9 май]]ҙа билдәләнә.
Еңеү көнөндә Билдәһеҙ һалдат ҡәберенә ([[Мәскәү]]) сәскәләр һалына, баш ҡалала, [[герой-ҡалалар|герой ҡалалар]]ҙа парад, байрам салюты ойошторола.
[[1945 йыл]]дың апрелендә Ҡыҙыл Армия [[Берлин]]ға яҡынлаша. Операция алдынан совет ғәскәрҙәрендә бөтәһе 1 900 000 һуғышсынан торған 149 уҡсы, 12 кавалерия дивизияһы, 13 танк һәм 7 механизацияланған корпус, 15 айырым танк һәм үҙйөрөшлө бригада иҫәпләнә. Операцияла Польша Ғәскәренең 1-се һәм 2-се армияларының 10 пехота, 1 танк дивизияһы, шулай уҡ 1 айырым кавалерия дивизияһы ҡатнашып, уларҙа йәмғеһе 155 900 кеше була. Берлинға һөжүмдә бөтәһе 2 миллиондан ашыу һалдат һәм офицер, 6 250 [[танк]] һәм үҙйөрөшлө орудие, 41 600 орудие һәм миномет, 7 500 самолет ҡатнаша.
[[Еңеү көнө|''↪ дауамы…'']]
|- valign="top"
| style="width: 50%; padding-right: 1em;" |
<!-- ТРЕТЬЯ СТАТЬЯ -->
[[Файл:FoodMeat.jpg|200x200px|Ит төрҙәре]]
'''[[Ит]]''' — һуйылған мал йә ашарға яраҡлы ҡырағай хайуан кәүҙәһенең май, тарамыш, тоташтырғыс туҡымалар менән бергә арҡыры-буй мускуллы өлөшө, һөйәк туҡымалары менән (һөйәкле ит) ҡуша йә тик мускул туҡымаһынан ғына ла (һөйәкһеҙ ит) була.
Шулай уҡ тел, бауыр, бөйөр, мейе, йөрәк, үпкә, эс-ҡарынын да ит тип атайҙар. Ит башлыса ризыҡ булараҡ ҡулланыла.
Ҡайһы бер илдәрҙә, мәҫәлән, балыҡ һәм диңгеҙ ризыҡтары ит төшөнсәһенә индерелмәй.
Ашау өсөн тәғәйенләнгән иттең күп өлөшө мал һуйыу урындарында махсус ит тоҡомло малды салыу юлы менән етештерелә. Ризыҡ итеп башҡа хайуандарҙың ите лә ҡулланыла (эре һәм ваҡ ҡырағай хайуандар, һөйрәлеүселәр, ер-һыу хайуандары һәм башҡалар). Донъя халыҡтарының аш-һыуында төрлө хайуандарҙың ите ҡулланыла. Был башлыса ит төрҙәрен табыу ысулдарына һәм традицияларына бәйле.
Итте «пробирка эсендә үҫтереү» юлдары ла өйрәнелә.
[[Ит|''↪ дауамы…'']]
| style="width: 50%; padding-right: 1em;" |
<!-- ЧЕТВЁРТАЯ СТАТЬЯ -->
[[Файл:ТитульныйлистдокументовЛесногоотделаПравительстваБашкурдистана.png|200x200px|<small>[[Башҡорт Хөкүмәте]] урман бүлексәһе докуметтары</small> ]]
'''[[Башҡорт милли хəрəкəте]]''' — [[1917]]—[[1921]] йылдарҙағы [[башҡорттар]]ҙың автономия өсөн хәрәкәте.
1917 йылдың февралендә [[Рәсәй империяһы]]нда революция була һәм сәйәси үҙгәртеп ҡороуҙар башлана. Был ваҡиғалар ил халыҡтарының, шул иҫәптән [[башҡорттар]]ҙың, демократик хәрәкәттәренең барлыҡҡа килеүенә сәбәпсе була. Башҡорт милли хəрəкəте халыҡтың тарихи традицияларын: башҡорттарҙың XVII—XIX быуаттарҙағы колониялаштырыуға ҡаршы көрәште ([[Башҡорт ихтилалдары]], ''Крәҫтиәндәр һуғышы (1773—1775)'' һ. б.) иҫәпкә алып, айырым бойондороҡһоҙ сәйәсәт алып бара. Милли хәрәкәт идеологияһының төп талабы булып XVII—XX быуаттар араһында алып барылған Рәсәй хөкүмәтенең колониялаштырыу сәйәсәте арҡаһында юғалтылған башҡорттарҙың [[Башҡорттарҙың аҫабалыҡ хоҡуғы|аҫаба ерҙәрен]] ҡайтарып биреү булып торған.
Башҡорт милли хəрəкəтенең йүнәлтеүсе көсө булып башҡорт интеллигенцияһы һәм мосолман руханиҙар торған. Улар [[Башҡортостан автономияһы|Башҡортостан милли‑территориаль автономияһын]] төҙөү өсөн сығыш яһай.
[[Башҡорт милли хəрəкəте|''↪ дауамы…'']]
|}
<!-- ВСЕ ИЗБРАННЫЕ СТАТЬИ -->
{| width="100%"
|-
| style="vertical-align:top; padding-right: 1em; width:50%" |
[[Файл:P countries-green.png|35px|left|География]]
<div style="border-bottom: solid 2px #479429;">
<!-- Одна статья не выделяется в отдельный раздел, кроме "прочего"-->
=== География ===
</div>
[[Файл:Shenzhen huizhanzhongxin.jpg|120px|right|Бөгөнгө [[Шэньчжэнь]]]]
'''Дәүләттәр һәм территориялар:''' [[Иран]] • [[Ҡытай Халыҡ Республикаһы]] • [[Мысыр]] • [[Япония]]<br />
'''Тораҡ пункттар''': [[Белград]] • [[Берлин]] • [[Нанкин]] • [[Париж]] • [[Рим]] • [[Токио]] • [[Шэньчжэнь]]<br />
<!-- * '''Урамдар һәм майҙандар''': <br />
'''Утрауҙар:''' <br /> -->
'''Һыу ятҡылыҡтары һәм йылғалар:''' [[Байкал]]<br />
<!-- '''Тауҙар:''' <br />
'''Объекттар:''' <br />
'''Терминдар:''' <br /> -->
'''Башҡалар:''' [[Оло Барьерлы риф]] • [[Эль-Ниньо]]
[[Файл:P history grea.png|35px|left|История]]
<div style="border-bottom: solid 2px #479429;">
=== Тарих ===
</div>
[[Файл:Timur Steppe campaign.jpg|120px|right|[[Ҡондорса буйындағы яу|Аҡһаҡ Тимерҙең 1391 йылғы яуы]].]]
'''Боронғо донъя''': [[Антиклыҡ]] • [[Батшалар үҙәне]] • [[Рим империяһы]] <br />
'''Урта быуаттар''': [[Йөҙ йыллыҡ һуғыш]] • [[Яңырыу]]<br />
'''Яңы тарих''': [[Мэйдзи реставрацияһы]]<br />
'''Иң яңы тарих''': [[Афған һуғышы]] • [[Беренсе донъя һуғышы]] • [[Бөйөк депрессия]] • [[Ҡытайҙағы мәҙәни инҡилап]] <br />
'''Икенсе донъя һуғышы''': [[Еңеү көнө]] • [[Холокост]]<br />
'''Илдәр, территориялар тарихы һәм тарихи дәүләттәр''': [[Византия империяһы]] • [[Ғосман империяһы]] • [[Ираҡ тарихы]] • [[Сәфәүиҙәр]] • [[Әрмәнстан тарихы]]<br />
'''Башҡортостан тарихы''': [[Башҡорт милли хəрəкəте]] • [[Башҡортостандағы аслыҡ (1921—1922)]] • [[Ҡондорса буйындағы яу]]
[[Файл:P anthropology-green.png|35px|left|]]
<div style="border-bottom: solid 2px #479429;">
=== Иҡтисад һәм финанстар ===
</div>
[[Ауыл хужалығы]] • [[Башҡортостанда игенселек]] • [[Япон иенаһы]] • [[Microsoft]]<br />
[[Файл:P ps grea.png|35px|left|Мәҙәниәт һәм йәмғиәт]]
<div style="border-bottom: solid 2px #479429;">
=== Мәҙәниәт һәм йәмғиәт ===
</div>
'''Мәҙәниәт''': <br />
'''Социаль фәндәр һәм сәйәсәт''': [[БМО-ның Халыҡ-ара суды]] • [[Бойондороҡһоҙ Дәүләттәр Берләшмәһе]] • [[Глобалләшеү]] • [[Кеше хоҡуҡтары]] • [[Көньяҡ-Көнсығыш Азия дәүләттәре берләшмәһе]] • [[Марксизм]] • [[Милләтселек]]<br />
'''Нумизматика һәм бонистика''': <br />
'''Башҡалар''': [[Татарстан башҡорттары]]
[[Файл:P religion-green.png|35px|left|Дин]]
<div style="border-bottom: solid 2px #479429;">
=== Дин ===
</div>
<!-- '''Дини төшөнсәләр һәм символдар''': <br />
'''Дин тарихы''': <br /> -->
'''Донъя диндәре''': [[Иудаизм]]<br />
<!-- '''Дини ҡоролмалар''': -->
[[Файл:P art-green.png|35px|left|Сәнғәт]]
<div style="border-bottom: solid 2px #479429;">
=== Сәнғәт ===
</div>
[[Файл:Кубыз башкирский.JPG|120px|right|[[Ҡумыҙ]]]]
'''Архитектура:''' [[Архитектура]]<br />
'''Һынлы сәнғәт:''' <br />
'''Музыка:''' [[Музыка]] • [[Ҡумыҙ]] • [[Скрипка]]<br />
'''Кинематограф:'''<br />
'''Театр:''' <br />
<!--
[[Файл:P sport-green.png|35px|left|Спорт һәм күңел асыу]]
<div style="border-bottom: solid 2px #479429;">
=== Спорт һәм күңел асыу ===
</div>
'''Командалы уйындар:''' <br />
'''Компьютер уйындары:''' <br />
'''Ярыштар:''' <br />
'''Башҡалар''': <br /> -->
<!--[[Файл:Refdesk misc.gif|35px|left|Башҡалар]]
<div style="border-bottom: solid 2px #479429;">
=== Башҡалар ===
</div>
<br />-->
| style="vertical-align:top;" |
[[Файл:Atom symbol.svg|30px|left|Фән]]
<div style="border-bottom: solid 2px #479429;">
=== Фән ===
</div>
[[Файл:Universe expansion2.png|80px|right|[[Ҙур шартлау]]]]
'''Астрономия:''' [[Ҙур шартлау]] • [[Ҡара упҡын]]<br />
'''Биология:'''<br />
<!-- * '''Анатомия һәм физиология''': <br />
* '''Ботаника, микология, альгология:''' <br /> -->
* '''Зоология:''' [[Бүре]]<br />
[[Файл:Bashkir language in the Russian Empire (1897).svg|110px|right|Башҡорт теленең Рәсәй империяһында таралышы]]
<!-- * '''Эволюцион биология һәм палеонтология:''' <br />
*'''Экология: '''<br /> -->
'''Лингвистика:''' [[Тәржемә]]<br />
* '''Телдәр һәм диалекттар: ''' [[Башҡорт алфавиты]] • [[Башҡорт теле]] • [[Әрмән теле]]
'''Математика:''' [[Евклидтың параллеллек аксиомаһы]] <br />
'''Медицина:''' [[Альцгеймер ауырыуы]] • [[Медицина]] • [[Миокард инфаркты]]<br />
'''Физика:''' [[Дөйөм сағыштырмалыҡ теорияһы]]<br />
<!-- '''Химия:''' <br /> -->
[[Файл:LogoOV grea.png|35px|left|Техника]]
<div style="border-bottom: solid 2px #479429;">
=== Техника ===
</div>
[[Файл:Stamps_of_Azerbaijan,_2004-683.jpg|120px|right|Интернетҡа 35 йыл, 1969—2004. Марка]]
<!-- '''Авариялар һәм афәттәр:''' <br />
'''Авиация һәм ракета техникаһы:''' <br />
'''Артиллерия һәм атыу ҡоралы:''' <br />
'''Бронетехника:''' <br />
'''Хәрби караптар:''' <br /> -->
'''Компьютерҙар, электроника һәм информацион технологиялар:''' [[Интернет]]<br />
<!-- '''Йыһан:''' <br />
'''Транспорт:''' <br />
{{якорь|Электростанциялар}}'''Электростанциялар:'''<br /> -->
[[Файл:P social sciences-green.png|35px|left|Шәхестәр]]
<div style="border-bottom: solid 2px #479429;">
=== Шәхестәр ===
</div>
[[Файл:Валиди,Инан,Таган.png|100px|right|[[Әхмәтзәки Вәлиди Туған|Ә. Вәлиди]], [[Әбделҡадир Инан|Ә. Инан]], [[Таған Ғәлимйән Ғирфан улы|Ғ. Таған]]. Будапешт, 1925 йыл.]]
<!-- '''Табибтар:''' <br /> -->
'''Дәүләт, сәйәси һм хәрби эшмәкәрҙәр''': [[Адольф Гитлер]] • [[Аттила]] • [[Ашока]] • [[Джордж Вашингтон]] • [[Ким Ир Сен]] • [[Манатов Шәриф Әхмәтйән улы]] • [[Салауат Юлаев]] • [[Таған Ғәлимйән Ғирфан улы]] • [[Уго Чавес]] • [[Халиҡов Муллайән Дәүләтша улы]] • [[Хәкимов Кәрим Әбдрәүеф улы]] • [[Әхмәтзәки Вәлиди Туған]]<br />
'''Сәнғәт эшмәкәрҙәре''': [[Сальвадор Дали]]<br />
'''Монархтар, хакимдар, идара итеүсе нәҫел вәкилдәре''': [[Сөләймән I]] • [[Сыңғыҙхан]] • [[Хатшепсут]]<br />
[[Файл:EmperorSuleiman.jpg|100px|right|[[Сөләймән I]]]]
'''Музыканттар һәм композиторҙар''': [[Антонио Сальери]]<br />
'''Яҙыусылар''': [[Йоһанн Вольфганг фон Гёте]] • [[Пастернак Борис Леонидович]] • [[Эдгар По]] • [[Әхиәр Хәким]] <br />
<!-- '''Енәйетселәр һәм авантюристтар''': <br />
'''Сәйәхәтселәр''': <br /> -->
'''Дин әһелдәре:''' [[Ҡорбанғәлиев Мөхәмәтғәбделхәй Ғәбиҙулла улы]] • [[Рәсүлев Зәйнулла Хәбибулла улы]]<br />
<!-- '''Спортсылар''': <br /> -->
'''Ғалимдар:''' [[Зигмунд Фрейд]] • [[Өмөтбаев Мөхәмәтсәлим Ишмөхәмәт улы]] • [[Рене Декарт]] • [[Ризаитдин Фәхретдинов]] • [[Әбделҡадир Инан]]<br />
'''Философтар һәм теологтар''': [[Иммануил Кант]]<br />
'''Башҡалар:''' [[Сәба батшабикәһе]] <br />
|}
[[Файл:P literature green.png|35px|left|Авторҙары]]
== Авторҙары ==
* [[Википедия:Һайланған мәҡәләләр/Һайланған мәҡәләләр авторҙары|Һайланған мәҡәләләр авторҙары]]
[[Категория:Википедия:Һайланған мәҡәләләр|•]]
| |||