|
[[Файл:Карта_Екатеринбургского_уезда_(1908).jpg|справа|мини|539x539пкс|Екатеринбург өйәҙе картаһы; 1908{{Nbsp}}йыл]]
'''Екатеринбург өйәҙе''' — 1781—1923 йылдарҙа [[Рәсәй империяһы|Рәсәй империяһы Пермь губернаһы]] <fontһәм style="background-color: rgb(189, 212, 255);">һәм</font>]] РСФСР-ҙың Екатеринбург губернаһы составындағы административ-территориаль берәмек. Өйәҙ ҡалаһы — Екатеринбург.
== Географияһы ==
Екатеринбург өйәҙе майҙаны буйынса Пермь губернаһының, күлдәр биләгән 888 км2 км<sup>2</sup>(780 кв. саҡрым) майҙанды иҫәпләмәгәндә, <font style="background-color: rgb(254, 252, 224);">4-</font>се урында торған, майҙаны 28 291 [[Квадрат километр|км<sup>2</sup>]] (24 858 кв. саҡрым), өйәҙе булған. <font style="background-color: rgb(254, 252, 224);">Өйәҙҙең үҙләштерелгән биләмәһе</font> 27 761 км<sup>2</sup> (2 541 мең дис.) тигеҙ булған: урмандар — 23 325 км<sup>2</sup> (2 135 мең дис.), һөрөнтө ерҙәр — 2 994 км<sup>2</sup> (274 мең дис.), болондар һәм утлауыҡтар — 1 453 км<sup>2</sup> (133 мең дис.) яҡын. Уңайһыҙ ерҙәр — 2 622 км<sup>2</sup> (240 мең дис.) яҡын. Ҡаҙна ерҙәр — 8 019 км<sup>2</sup> (734 мең дис.), крәҫтиәндәргә бүленгән участкалар — 2 939 км<sup>2</sup> (269 мең дис.), хосуси биләмәләр (башлыса завод биләмәләре) — 19 174 км<sup>2</sup> (1 755 мең дис.); ҡалған ерҙәр ҡаланыҡы, сиркәүҙеке, монастырҙарҙыҡы һ.б. булған. Хосуси милек хужалары: дворяндар —16 181 км<sup>2</sup> (1481 мең дис.), сауҙагәрҙәр — 2 972 км<sup>2</sup> (272 мең дис.), мещандар һәм крәҫтиәндәр — 2 207 км<sup>2</sup> (202 мең дис.) ергә эйә булған. Халыҡ һаны — 347 133.
Был тирәлә түбәләре артыҡ ныҡ бейек булмаған [[Урал тауҙары]], төньяҡтан көньяҡҡа, тупраҡ составында һәм төҙөлөшөндә ҙур ҡатмарлылыҡ, шулай уҡ бындағы минералдар һәм аҫыл таштарҙың байлығын һәм төрлөлөгөн барлыҡҡа килтереп, өйәҙ территорияһы буйлап уҙа. Екатеринбург өйәҙенең алтын рудниктары һәм приискылары борондан данлыҡлы булған. Өйәҙ территорияһында ҙур йылғалар юҡ, ләкин уртаса йылғалар байтаҡ булған: Иҫәт, Тагил, Нейва, Реян, Пышма, Иҫәт ҡушылдығы Синара, Тинес (Теча), уның һул ҡушылдыҡтары Ревда һәм Төньяҡ (Северная), уң ҡушылдыҡтары Шайтан һәм Билимбаиха, [[Ҡариҙел]] һ.б.. Күлдәрҙән иң шәбе: [[Өйәлге]] (түңәрәк әйләнәһе оҙонлоғо 64 км), Ирт<font style="background-color: rgb(189, 212, 255);">ә</font>шИртәш (оҙонлоғо 64 км), Кәҫле (түңәрәк әйләнәһе 96 км-ҙан артыҡ), Иҫәткүл (түңәрәк әйләнәһе 21 км), Тәүәт<font style="background-color: rgb(189, 212, 255);">ү</font>й (түңәрәк әйләнәһе 43 км), Балтым. Иң ҙур завод быуалары — Ҡыштым һәм Үрге Иҫәт. Екатеринбург өйәҙендәге завод ҡасабалары халыҡ һаны буйынса бик күп өйәҙ ҡалаларынан ҡалышмай (мәҫәлән, Берёзовский — 10 189 кеше, Кәҫле (Касли) һәм [[Ҡыштым]] — 9 меңдән артыҡ, Невьянск — 12 355). Күп халыҡ йәшәгән ауылдар ҙа аҙ булмаған (уларҙа 1 - 2 мең һәм унан күберәк кеше йәшәгән).
== Тарихы ==
|
