Википедия

Плутон: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Drbogdan ҡулланыусыһының (фекер алышыу) 515528 үҙгәртеүенән баш тартыу rv own edit - seems raster JPG version may have less rendering issues than PNG
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
106 юл:
}}
 
'''Плуто́н''' (''134340 Pluto'')  — [[Ҡояш системаһы]]нда иң ҙур [[кәрлә планета]] ([[Эрида (кәрлә планета)|Эрида]] менән бер рәттән<ref>[http://www.newscientist.com/article/dn19697-former-tenth-planet-may-be-smaller-than-pluto.html Former 'tenth planet' may be smaller than Pluto // New Scientist.  — 8 November 2010.] {{ref-en}}</ref><ref>[http://science.compulenta.ru/574968/ Эрида оказалась не больше Плутона // Компьюлента.  — 10 ноября 2010.] {{ref-ru}}</ref><ref>[http://www.membrana.ru/articles/global/2010/11/11/175000.html Редкое затмение поссорило Плутон с плутоидом // Membrana.  — 11 ноября 2010.] {{ref-ru}}</ref>), Нептун арты объекты. Элек Плутон [[планета]] булып иҫәпләнгән, әмма хәҙерге ваҡытта ул [[Койпер поясы]]ндагы иң ҙур объекттарҙың берһе булып һанала<ref>. Ҙурлығы буйынса Плутонға яҡын Эрида һибелгән түңәрәктә урынлаша. Әгәр был өлкә Койпер поясы өлөшө түгел дип сиҫәпләһәк, Плутон иң ҙур объект була.</ref>.
 
Койпер поясындағы күп объекттар кеүек, Плутон таш һәм боҙҙан ғибәрәт: уның массаһы [[Ай (күк есеме)|Айҙан]] 5 тапкыр, ә күләме  — 3 тапҡыр кәмерәк. Плутон орбитаһы ҙур [[эксцентриситет]]лы һәм [[эклиптика]] яҫылыҡҡа бик ауышҡан.
 
Үҙ орбитаһы эксцентрисетлы булыу сәбәпле Плутон ваҡыт-ваҡыт [[Ҡояш]]ҡа 29,6&nbsp; [[астрономия берәмлеге|а.&nbsp; б.]] (4,4  млрд. км) яҡыная (Ҡояшка [[Нептун (планета)|Нептунға]] карата якынрак була), һуңынан 49,3&nbsp; а.&nbsp; б. (7,4  млрд. км) йырағая. Плутон һәм аның иң ҙур эйәрсене [[Харон (эйәрсен)|Харон]]ды йыш ҡына ҡуш планета тип иҫәпләйҙәр, сөнки системаның үҙәге Плутон тышында урынлашҡан<ref>
{{статья
|автор=C. B. Olkin, L. H. Wasserman, O. G. Franz.
120 юл:
}} {{DOI|10.1016/S0019-1035(03)00136-2}}</ref>.
 
Бынан тыш Плутондың тағы өс эйәрсене бар  — 2005 йылда асылған [[Никта (Плутон эйәрсен)|Никта]] һәм [[Гидра (эйәрсен)|Гидра]] <ref>{{статья
|автор=B. Sicardy, W. Beisker и др.
|заглавие=Observing Two Pluto Stellar Approaches In 2006: Results On Pluto’s Atmosphere And Detection Of Hydra
128 юл:
}}</ref> һәм 2011 йылдың 20 июлендә асылған [[S/2011 P 1|P4]] исемле иң бәләкәй эйәрсене<ref name="l123">{{cite web|url=http://lenta.ru/news/2011/07/20/pluto/|title="Хаббл" случайно нашел новый спутник Плутона|date=20 июля 2011|publisher=Lenta.ru|lang=ru|accessdate=2011-07-20|archiveurl=http://www.webcitation.org/615U8p084|archivedate=2011-08-21}}</ref><ref name="nasa-p4">{{cite web|url=http://www.nasa.gov/mission_pages/hubble/science/pluto-moon.html|title=NASA's Hubble Discovers Another Moon Around Pluto|date=20 июля 2011|publisher=NASA|lang=en|accessdate=2011-07-20|archiveurl=http://www.webcitation.org/615U9piVT|archivedate=2011-08-21}}</ref>.
 
1930 йылда асылған Плутон 2006 йылға тиклем планета булып иҫәпләнде. Әммә XX быуат аҙағанда һәм XXI быуат башында Ҡояш системһының тышҡы өлөшөндә бик күп объеттар астылар. Уларҙың иң билдәлеләре [[Квавар]], [[90377 Седна|Седна]], һәм плутондан 27 % ауырыраҡ [[Эрида (кәрлә планета)|Эрида]]<ref>{{cite web|title=Astronomers Measure Mass of Largest Dwarf Planet|url=http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2007/24/full/|publisher=HubbleSite|date=14 июня 2007|accessdate=28 сентября 2008|archiveurl=http://www.webcitation.org/611fQlNua|archivedate=2011-08-18}}</ref>. [[2006]] йылдың [[24 август]]ындаавгусында Халыҡ-ара астрономия союзы беренсе мәртәбә «планета» төшөнсәһенә аңлатма бирә. Плутон был төшөнсәгә эләкмәй. Халыҡ-ара астрономия союзы Плутонды Эрида һәм Церера менән бергә карлик планеталар тип иҫәпләй <ref>{{cite web
| author = A. Akwagyiram.
| title = Farewell Pluto?
139 юл:
}}</ref>.
 
Химик элемент [[Плутоний]] Плутон хөрмәтенә аталған
<ref>{{книга|часть=Плутоний|заглавие=Серебро—Нильсборий и далее|ссылка=http://books.google.com/books?id=BJzFQwAACAAJ|ответственный=Ред.: Петрянов-Соколов И. В|издание=3-е изд|место={{М}}|издательство="Наука"|год=1983|том=2|серия=Популярная библиоткека химических элементов|страниц=570|тираж=50000}}</ref>.
 
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Плутон» битенән алынған