Елизавета паркы (Таганрог): өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ZUFAr (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
1 юл:
{{Парк
| Название =
|Изображение =
|Подпись = Елизавета паркында Император беседкаһы
| Город =
|Координаты = 47/11/59/N/38/52/52/E
|CoordAddon = type:landmark_region:RU
|Исторический район =
|адрес =
| Основан = [[1825]]
|Страна =
| Площадь = 2,5
|Карта =
|на карте google =
}}
'''Елизавета паркы'''
Елизавета паркына [[1825 йыл|1825 йылдың]] көҙөндә нигеҙ һалына, император ғаиләһенең милкендә була. [[Александр I]] ҡатыны Елизавета Алексеевна хөрмәтенә аталған. Парк Таганрог территорияһының Карантин тип аталған бер өлөшөн биләй. Паркты эшләтеү өсөн [[Александр I]] [[Англия|Англиянан]] баҡсасы Грейҙы саҡыртып ала, ул карантин баҡсаһын киңәйтә һәм унда ағастар ултыртып сыға. Парктың йүкә, дардар,
== Тарихы ==
Елизавета паркын булдырыу тарихы император [[Александр I]] менән бәйле, уға Таганрог Карантины районында диңгеҙ күренеше бик оҡшай. Беренсе тапҡыр ул бында 1818 йылдың майында була. 1776 йылда Екатерина II бойороғо буйынса төҙөлгән Азов буйындағы төп Карантинды ҡарағандан һуң, Александр I уны
1825 йылда икенсе тапҡыр килгәнендә, баҡса парк сәнғәтен яратыусы Александр I, Таганрогта Карантин эргәһендә яңы баҡса төҙөү өсөн территория ҡарап ҡуя. Император үҙе баҡсаның планын һыҙа. Оҡшаған ерҙә булған ҙур булмаған Карантин баҡсаһы ике тапҡырға киңәйтелә һәм яңы ағастар ултыртыла, баҡсаның майҙаны яҡынса 2,5 га тәшкил итә. Баҡсала ҙур үҙәк аллея һалына, ярлау өҫтөндә тарыраҡ аллея була. Унда сирень үҫә. Тағы ла бер арҡыры аллея баҡса ҡапҡаһынан башланып, ағас эскәмйәләр торған түңәрәк майҙансыҡлы ярлау өҫтөндә тамамлана. Баҡсала төрлө төрҙәге 2 мең тирәһе ағас ултыртыла. Баҡса кәрәк-ярағы һәм уның үҫеше өсөн [[Александр I]] ҡалаға 11500 һум аҡса бирергә һәм артабан уны тәрбиәләп тороу өсөн йыл һайын алты мең һум аҡса түләргә бойора. Баҡсаны ҡаҙнаныҡы тип атай башлайҙар, унда бер нисә мең сейә ағасы ултырталар, ә беседкаға илтеүсе төп аллеяла сәтләүек ағастары ултырталар.
[[Файл:Ворота городского сада Таганрог1.jpg|left|thumb|Таганрог, ҡала баҡсаһының ҡапҡаһы, XIX быуаттың икенсе яртыһының почта карточкаһы. Уң яҡта — роликлы конькиҙә шыуыу өсөн скетинг-ринк (1909
Батша ғаиләһе Карантингә барырға һәм нигеҙ һалынған баҡсаны ҡарап йөрөргә ярата.
[[1826 йыл|1826 йылдың]] мартында, Таганрогты ҡалдырып киткәндә, Елизавета Алексеевна батша ғаиләһе милке булған Карантин баҡсаһын ҡалаға тапшыра. Шул ваҡытта уҡ, ҡала башлығы А.
1862 йылда урындағы архитектор Трусов махсус рәүештә, Таганрогҡа тәхет вариҫы килеүгә, баҡса өсөн ағас семәрле беседканың проектын төҙөй. Баҡса комитеты ағзаһы Аргиропуло эшләгән беседка халыҡ алдында «юғары дәрәжәлә нәфис, еңел, нәзәкәтле» булып килеп баҫа, уны ниңәлер «ҡытай» тип хөрмәтләп атай башлайҙар. Беседка император ҡушағаһы (Александр I һәм Елизавета Алексеевна) бюстары менән ослап ҡуйылған. Беседканы А.
1863 йылдың 14 авгусында беседкала Александр II улы, егерме йәшлек вариҫ Николай Александрович ҡатнашҡан тантаналы аш мәжлесе ойошторола.
1896 йылдың 18 авгусында тарихи иҫтәлекле урын булып киткән беседка тулыһынса янып юҡҡа сыға. Пожар киске сәғәт унда ҡолап төшкән янып торған кәрәсин лампаһынан сыға.
[[Файл:Центральная аллея городского сада Таганрог2.jpg|rigth|thumb|Таганрог, ҡала баҡсаһының үҙәк аллеяһы|250 px]]
XIX быуаттың һуңғы өсөнсө өлөшөндә
1906 йылдың революцион рухлы көндәрендә баҡсала эшселәрҙең сығыштары була. 1906 йылдың 10 июлендә киске сәғәт унда ҡала баҡсаһында меңләгән эшселәр төркөмө оркестрҙан
1910 йылда В.
1910-сы йылдарҙа баҡса ташландыҡ хәлгә килә, баҡсаны тәртиптә тотҡан элекке арендаторҙар эштән ситләштереләләр. 1916 йылда парк территорияһының бер өлөшөн «В.
Хәҙерге ваҡытта был ҡаланың
== Әҙәбиәт ==
* Таганрог энциклопедияһы, 2-е изд., Таганрог, 2003
* Таганрог ҡалаһы тарихы, П.
* Таганрогта Чехов урындары. Путеводитель. Таганрог, 2004
|