Босния (өлкә): өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
[[Файл:Bih_regions01.png|справа|мини|Области Босния и Герцеговина]]
'''Бо́сния''' (босн.<span tabindex="0" id="cxmwCg"> </span>Bosna, {{lang-sr|Босна}}Босна, {{lang-hr|Bosna}}Bosna) — хәҙерге [[Босния һәм Герцеговина|Босния һәм ГерцеговинаныңыГерцеговинаның]] күпселек өлөшөн биләгән тарихи регионтөбәк. Динар ҡалҡыулығында урынлашҡан һәм, [[Урта Дунай уйһыулығы|Урта Дунай уйһыулығынан Сава (төньяҡта) һәм]] Драва (көнсығышта) йылғалары менән айырыла.
 
Боснияның майҙаны яҡынса 41 мең км², йәғни [[Босния һәм Герцеговина]] территорияһының 80 % тәшкил итә. Ҡалған  20 % көньяҡта ятҡан һәм [[Адриатик диңгеҙ|Адриатик]] [[Адриатик диңгеҙ|диңгеҙ]]<nowiki/>гә сыҡҡан Герцеговина биләй. Босния һәм ГерцеговинайГерцеговина араһында рәсми сик ҡуйылмаған, ләкин ғәҙәттә ул Иван-Планина буйлап билдәләнә.
 
Ике өлкә лә Урта быуаттарҙан бирле тығыҙ бәйләнгән, һәм Босния атамаһы йыш осраҡта Босния һәм Герцеговинаны бергә билдәләүҙә ҡулланыла. Босния һәм  Герцеговина атамаһы [[Ғосман империяһы|ғосман]] хакимлығы  һуңында барлыҡҡа килгән.
8 юл:
== Тарихы ==
[[Файл:Medieval_Bosnian_State_Expansion.svg|мини|Урта быуаттарҙа Боснияның киңәйеүе]]
Босния территорияһында VII быуаттарҙан бирле [[Сербтар|серб ҡәбиләләреиҡәбиләләре]]<ref>{{Китап|заглавие=Раннефеодальные государства на Балканах VI—XII вв.|ответственный=Литаврин Г.Г.|место=Москва|издательство=Наука|год=1985|страницы=198}}</ref><ref>{{Китап|автор=Чиркович Сима.|заглавие=История сербов|место=М.|издательство=Весь мир|год=2009|страницы=18|isbn=978-5-7777-0431-3}}</ref>. йәшәгән. Балҡанға күскәндән һуң күпмелер ваҡыт үткәс, сербтар бер нисә ҙур общиналаробщина формалаштырған һәм улар артабан дәүләт ойошмалары булып киткән. Ул саҡта тарихи өлкә булараҡ Босния Дрина һәм Босна<ref>{{Китап|заглавие=Листая страницы сербской истории|ответственный=Е.Ю. Гуськова|место=М.|издательство=Индрик|год=2014|страницы=13|isbn=978-5-91674-301-2}}</ref>.  йылғалары араһында урынлашҡан булған. Һуңғараҡ уның өлөштәре төрлө серб, хорват һәм  бойондороҡһоҙ босний дәүләттәре биләмәләренә ингән. [[Византия империяһы|Византиян]]<nowiki/>ан вассал бойондороҡло булған шундай тәүге босний дәүләтенә 1180 йылда бан Кулин нигеҙ һалған. Ул үҙенең юғары үҫешенә XIV быуаттың икенсе яртыһында идара иткән бан Твртко I дәүерендә өлгәшкән. 1370 йылға ул Босния территорияһын хәҙерге  Босния һәм Герцеговина биләмәләренә саҡлы киңәйткән, был саҡта Босния бойондороҡлоғона янаусы төп илдәр [[Венгрия|Венгри]]<nowiki/>я һәм Дубровницкий  республикаһы менән союз булдырған.  1377 йылдан ул шулай уҡ Сербия короле булған, ә 1390 йылдан, Иллирияны һәм Адриатик диңгеҙ утрауҙарын баҫып алғандан һуң — ул Хорватия һәм Далмация короленә лә әйләнгән. Был осорҙа Босния Балҡанда региональтөбәк бөйөк держава ролен уйнаған, йоғонтоһо буйынса тик Венгрия һәм [[Ғосман империяһы|Ғосман]] [[Ғосман империяһы|империяһынан]] ғына ҡалышҡан. Твртко  төрөк һөжүмен уңышлы туҡтатып тора алған,ләкин ул вафат булғандан һуң дәүләттә үҙ-ара тартыш башланған, һәм. 1463 йылға Босния бойондороҡһоҙлоғон юғалтҡан һәм <font style="background-color: rgb(254, 252, 224);">Ғо</font>сман  империяһы составына административ берәмек (виләйәт) сифатында ингән. [[1853 йыл|1853 йылдан]] виләйәт Босния һәм  Герцеговина тип аталғанатала.
 
[[1878 йыл|1878 йылда]] Босния һәм Герцеговинаны  оккупировала Австрия баҫып алған. [[1908 йыл|1908]] [[1908 йыл|йылда]] өлкә формаль рәүештә  көслөк менән ҡушылған (аннексияланған). Боснияның баш ҡалаһы  [[Сараево]]<nowiki/>ла эрцгерцог  [[Франц Фердинанд|Франц-Фердинандты]] үлтереү [[Беренсе донъя һуғышы]] башланыуға сәбәп булған. Беренсе донъя һуғышы тамамланғас һәм Австро-Венгрия  империяһы тарҡалғас, Босния һәм  Герцеговина Югославия Короллеге составына ингән.
 
Икенсе донъя һуғышындаһуғышы осоронда, [[1941 йыл|1941]] йылдан 1945 йылға саҡлы Босния Бойондороҡһоҙ фашистик  Хорватия дәүләте составына ингән, шул уҡ ваҡытта уның территорияһының байтаҡ өлөшөн  партизандар һәм югославияЮгославия ғәскәрҙәре (четниктар)  подразделенипеларыподразделениелары контролдә тотҡан. Һуғыштан һуң Босния һәм Герцеговина социалистик  Югославия составындағы берҙәм республика булған.
 
[[1992 йыл|1992 йылда]], Югославия тарҡалған йылдарҙа,  Босния <font style="background-color: rgb(189, 212, 255);">һәм</font> Герцеговина Республикаларының бойондороҡһоҙлоғо иғлан ителгән. Республикала йәшәгән күп  серб һәм хорваттархорваттарҙың күпселеге был ҡарарҙы яҡламаған, һәм үҙҙәре контролдә тотҡан территорияларҙа [[Серб Республикаһы|Серб]] [[Серб Республикаһы|Республикаһы]] һәмменән Герцег-Босна Хорват республикаһыреспубликаһын иғлан иткән. КонфликттыңНизағтың бөтөн яҡтары ла этник таҙартыуҙар менән мауыҡҡанмауығыуҙан тоҡанып киткән  граждандар һуғышы [[1995 йыл]]<nowiki/>да Дейтон килешеүе менән тамамланған: Босния һәм Герцеговина ике тиң хоҡуҡлы дәүләт ойоштормаһынан, -[[Босния һәм Герцеговина федерацияһы| Босни<font style="background-color: rgb(189, 212, 255);">я һәм</font> Герцеговина Федерацияһы]] һәм [[Серб Республикаһы|Серб]] [[Серб Республикаһы|Республикаһы]]<nowiki/>нан, - торған.
 
== Ҡалалары ==